کم‌توجهی به سرودهای انقلابی در جشنواره‌ها/جای پدر شعر انقلاب خالی است

رضا اسماعیلی، شاعر پیشکسوت انقلاب در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره سرودهای انقلاب گفت: در گذشته اغلب شاعران فارسی وقتی شعر می‌سرودند، برای اینکه این شعر تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد، سعی می‌کردند اگر صدای خوشی دارند، آن را اجرا کنند و در غیر این صورت به فرد دیگری می‌سپردند. از این رو از آغاز تولد و شکل‌گیری شعر فارسی به همین صورت بوده است و تلفیقی میان شعر و آواز و موسیقی ایجاد شده است و شاید قدم‌های اولیه سرودهای انقلابی نیز از همان زمان آغاز شده است.
وی افزود: در دوران مشروطه نیز مقطعی است که چون حس آزادیخواهی و استقلال‌طلبی در میان مردم بسیار قوی بود، بسیاری از شاعران عصر مشروطه، مانند میرزاده عشقی، فرخی یزدی، عارف قزوینی و ... اشعارشان در میان مردم کوچه و بازار با موسیقی یا بدون موسیقی زمزمه می‌شد و در ذهن و زبان مردم جا باز کرده بود و مقطع بعدی انقلاب اسلامی بود که بیشتر شعارهایی که مردم در راهپیمایی‌ها و تظاهرات می‌دادند، همه آنها حالت سرودهای حماسی را داشت که بدون موسیقی بودند و مردم با آنها دم می‌گرفتند و به صورت گروهی اجرا می‌کردند و مخالفت خود را با نظام استبدادی اعلام می‌کردند.
اسماعیلی ادامه داد: وقتی این ظرفیت و قابلیت والا در شعر وجود دارد که به صورت حماسی و با صدای خوب اجرا شود، تأثیرگذاری بیشتری خواهد داشت و به دلیل همین تأثیرگذاری است که مقام معظم رهبری تأکید می‌کنند که از سرودهای انقلابی غافل نشوید و در دهه اول انقلاب نیز بیشتر تولیدات صدا و سیما سرودهای انقلابی بود که در مقاطع مختلف انقلاب مانند هفته دفاع مقدس، دهه فجر یا مناسبت‌های دیگر این سرودها پخش می‌شد و مردم را تهییج کرده و به حضور در صحنه فرامی‌خواند و یکی دیگر از ویژگی‌هایی که باعث می‌شود تأثیرگذاری سرود بیشتر از شعر باشد، صبغه مردمی آن است و با مردم و عاطفه و احساسات آنها ارتباط بیشتری داشته و قرابت بیشتری با زبان آنها دارد و مردم به راحتی این سرودها را حفظ و زمزمه می‌کنند و از طرفی، چون این سرودها دارای زبان سهل و ممتنعی هستند، به همین دلیل پیام شاعر انتقال می‌یابد و غامض و پیچیده نیست.
وی تصریح کرد: از ویژگی‌های سرودهای انقلابی می‌توان به مردمی بودن، حماسی بودن و تأثیرگذاری بالای آن در ذهن و زبان مردم اشاره کرد که سرود را از سایر گونه‌های ادبی متمایز می‌کند. به عنوان مثال در ترانه بیشتر حالت غنایی و عاشقانه دارد و احساسات را تهییج می‌کند و در پیوند عاطفی مؤثر است اما سرود برای حضور در صحنه و ظلم‌ستیزی مؤثر است؛ از این رو به دلیل اثرگذاری سرودهای انقلابی باید برای احیای آنها دورخیز کرده و از ظرفیت‌ها و قابلیت‌های والای آن استفاده کنیم.
اسماعیلی در ادامه عنوان کرد: در سال‌های اخیر به هر علت، ساخت و تولید سرودهای انقلابی به نوعی متوقف شد و ما فراموش کرده بودیم که گونه‌ای به نام سرود انقلابی داریم و بیشتر تولیدات صدا و سیما به سمت تصنیف و ترانه‌های عاشقانه پیش رفته بود اما با تأکیداتی که مقام معظم رهبری داشت، مسئولان و متولیان فرهنگی متوجه شدند که تعلل و غفلت و کوتاهی شده و باید تلاش کنیم که زمینه را برای احیای سرودهای انقلابی ایجاد کنیم. از این رو اخیراً شاهد تولید آثار فاخر با مضامین انقلابی و پایداری و مقاومت هستیم که امیدواریم این رویکرد ادامه یابد و در عرصه تولید سرودهای انقلاب اسلامی درخشان‌تر باشیم.
این شاعر انقلاب در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه به نظر می‌رسد سرودهای انقلابی هستند، اما انعکاس آنها کمتر است، بیان کرد: سرودهای انقلابی تا زمانی که تبدیل به یک اثر فاخر و موسیقایی نشود، فایده‌ای ندارد، به عنوان مثال شاهنامه فردوسی، تا زمانی که از سوی یک کارگردان، فیلمنامه‌نویس و ... تبدیل به فیلمنامه سینمایی نشود و یا یک تهیه‌کننده آن را محور کار سینمایی خود قرار ندهد، این اثر ناشناخته باقی خواهد ماند؛ از این رو در مورد شعرهای اساتیدی چون حمید سبزواری، علی معلم دامغانی و یا شاعران جوانتر که اغلب لهجه حماسی دارند، در صورتی که فقط چاپ شوند، نمی‌توانند تأثیرگذاری لازم را داشته باشند و باید اجرا شوند و تلفیق شعر و موسیقی و آواز خوش است که سبب جاودانگی اثر خواهد شد و موسیقی‌دان‌ها و خوانندگان باید این اشعار را انتخاب و اجرا کنند تا تبدیل به اثر حماسی شده و در ذهن و زبان مردم جاری شود.
وی گفت: شعر به تنهایی تأثیرخود را خواهد گذاشت اما تلفیق آن با موسیقی و آواز می‌تواند این اثرگذاری و انعکاس را بیش از پیش افزایش دهد، به همین دلیل اشعار فراوانی داریم و از این نظر شاعران کم‌کاری نکرده‌اند و آثار بسیاری دارند که قابلیت تبدیل شدن به سرود را دارد و باید سرمایه‌گذاری شود.
اسماعیلی گفت: به اندازه استاد سبزواری که همه زندگی خود را وقف سرود کرده بود، کسی را نداریم که همانند وی درخشیده باشد اما شاعرانی مانند علی معلم دامغانی و یا شاعران جوان هستد و یا در حوزه موسیقی بزرگانی چون حمید شاهنگیان، راهب و ... وجود دارند که در جلسه‌ای که با هم داشتیم، یکی از آرزوهای استاد شاهنگیان این بود که پس از درگذشت استاد سبزواری، کسی پیدا شود و سرودی برای استاد بگوید. یعنی با همان مؤلفه‌هایی که استاد شعر می‌سرودند، کسی شعری برای ایشان بسراید و هنوز هم آن طور که شایسته و بایسته است شاهد حضور شاعرانی که تمام دغدغه‌‍شان تولید سرودهای انقلابی باشد، فردی ظهور نکرده است یعنی کسی نیست که بگویم وی بدیل استاد سبزواری است و می‌تواند جای خالی استاد را پر کند، اما اغلب شاعرانی، اشعاری را به صورت پراکنده دارند که در مناسبت‌های مختلف پخش می‌شود.
وی افزود: باید شاعرانی را در این عرصه تربیت کنیم و کارگاه‌های آموزشی در زمینه مؤلفه‌های سرودهای انقلابی برگزار کنیم و تجارب نسل گذشته به نسل جوان انتقال یابد تا بتوانند آثار درخشانی را تولید کنند.