حضور آهنگسازانی در تواشیح که علم ندارند/ دلایل مخالفت خطیب مشهور با تواشیح
گروه مسابقات ــ داور و کارشناس هنر تواشیح و همخوانی قرآن با اشاره به اینکه تواشیح، فرهنگی بود که می‌توانست یکی از راه‌های جذب افراد به سمت فعالیت‌های قرآنی باشد، گفت: متاسفانه تواشیح از معنویت خارج شده و بیشتر به تجاری شدن روی آورده است. همچنین کیفیت اجرای گروه‌ها در رقابت‌های اخیر بسیار ضعیف بود و یکی از علت‌های آن هم استفاده از آهنگسازانی است که علم این کار را ندارند.
اسماعیل مومن‌ثانی، داور مسابقات تواشیح و همخوانی، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا در مورد وضعیت تواشیح و همخوانی قرآن کریم در کشور و آینده آن، با اشاره به اینکه وضعیت تواشیح به هیچ وجه مناسب نیست، گفت: این موضوع البته چند دلیل دارد که یکی از آنها به وارداتی بودن این فرهنگ بازمی‌گردد. در کشور ما به خاطر وجود قومیت‌های مختلف نسبت به این موضوع اختلاف نظر وجود دارد. براساس آنچه در عرب گفته شده است، تواشیح یک فرمول خاص دارد که اگر براساس آن فرمول یک تواشیح در تهران اجرا شود، هیچ‌کس آن را نمی‌پسندد و صدا و سیما نیز قبول نمی‌کند آن را پخش کند.
هیچ کاری برای تواشیح نشده است
وی افزود: با وجود اینکه کشور ما به لحاظ قومیت‌های مختلف به لحاظ موسیقایی بسیار غنی است، اما این موضوع مانند موضوعات دیگر مورد توجه قرار نمی‌گیرد و بر همین اساس است که با وجود گذشت 40 سال از پیروزی انقلاب اسلامی تنها یک یا دو مورد همایش در مورد تواشیح آن هم نه به صورت کامل برگزار شده است. همایش‌هایی که هیچ نتیجه‌ای به دنبال نداشته است.
یکی از مهم‌ترین معضلات تواشیح
مومن‌ثانی با اشاره به اینکه زمانی طیف گسترده‌ای از جوانان جذب این هنر شدند، اما در ادامه به دلیل حمایت نشدن، عرصه را رها کردند، بیان کرد: با اینکه در زمینه تواشیح کارشناسان خوبی در کشور حضور دارند، اما مهم‌ترین معضلی که در این زمینه هست، عدم همکاری با آهنگسازان است. شاید عده‌ای از اعضای گروه‌های تواشیح و فعالان این عرصه ذوق ملودی‌پردازی داشته باشند، اما این ملودی‌پردازی بسیار با آهنگسازی فرق دارد. متأسفانه عده‌ای از این دوری آهنگسازان از عرصه تواشیح استفاده کرده و خود را به عنوان آهنگساز معرفی کرده و شأن‌ها را کاهش می‌دهند.
این داور مسابقات سراسری تواشیح و همخوانی قرآن کریم با تأکید بر اینکه تواشیح به حدی دارای مشکل است که از هر جای آن بگوییم بر روی معضلی خاص دست گذاشته‌ایم، گفت: معضل اصلی این است که تواشیح به حال خود رها شده و بدون صاحب مانده است. اگر استان خوزستان را از این قضیه جدا کنیم، بقیه هیچ اقبالی نسبت به این موضوع نشان نمی‌دهند. اینکه ما خودمان تکلیف کار را ندانیم، باعث شکل‌گیری موضع گیری‌های منفی علیه تواشیح می‌شود.
مسئول گروه تواشیح طاها در ادامه اظهار کرد: گروه‌های تواشیح به امید اینکه در مسابقات شرکت کنند، رتبه‌ای به دست بیاورند و از جوایز مادی و معنوی آن بهره‌مند شوند، فعالیت خود را آغاز می‌کنند در صورتی که نباید اصل موضوع این باشد. به اعتقاد من یکی از راه‌های جذب جوانان به سمت فعالیت‌های قرآنی می‌توانست همین تواشیح باشد، اما متاسفانه به انحراف رفتن تواشیح باعث شده تا این نقش کم رنگ شود.
تواشیح از چه زمانی از اهدافش دور شد؟
وی با اشاره به اینکه تواشیح از زمانی که موسیقی وارد آن شد، به انحراف کشیده شد، گفت: زمانی دیگر صدای خالی در تواشیح پاسخگو نبود، بنابر این موسیقی را وارد کار کردند و از اینجا بود که انحراف شروع شد. چون ناظری هم وجود نداشت، عده‌ای موضعگیری کردند که نباید تواشیح با موسیقی درآمیزد، اما نگفتند به جای آن چه چیزی باید شکل گیرد. زمانی ما از موضوعی انتقاد می‌کنیم و می‌خواهیم مخاطب چیزی را گوش نکند، باید جایگزین آن را نیز معرفی کنیم، اما در آن زمان تنها گفته میشد، اینگونه نخوانید.
مومن‌ثانی با اشاره به اینکه تواشیح در حال حاضر از معنویت خارج شده و به تجارت کشیده شده است، گفت: گروه‌ها منتظر هستند، ببینند بازار چه چیزی را می‌طلبد، بعد در راستای همان عطش بازار اثر تولید می‌کنند. حتی صدا و سیما نیز نسبت به این موضوع، موضعگیری ندارد و هرچیزی که مردم بخواهند را پخش می‌کند، منهای اینکه بخواهد بداند آن کار درست است یا خیر.
داور مسابقات سراسری تواشیح و همخوانی قرآن کریم با تأکید بر اینکه تواشیح در حال حاضر دچار بیماری شده است، گفت: متأسفانه مسئولان فرهنگی ما به خواب عمیقی فرورفته‌اند و هیچ کاری انجام نمی‌دهند. وضعیت مجموع فعالیت‌های قرآنی به همین ترتیب است و همه از وضعیت گلایه دارند، لذا برای ارتقای این وضعیت باید چاره‌‌اندیشی‌های جدی صورت گیرد.
زمانی هیچ‌کس فکر نمی‌کرد بابت قرآن خواندن پول دریافت کند
وی با اشاره به اینکه فعالان عرصه قرآنی باید حمایت شوند، اظهار کرد: یک سری از فعالان قرآنی که چهره هستند و دیده می‌شوند از شرایط خوبی بهره‌مند هستند. عده‌ای هم به همین امید وارد کار می‌شوند تا رتبه به دست بیاورند، چهره شوند و از این طریق بتوانند به درآمد برسند. اما آیا هدف از فراگیری قرآن و فعالیت در این عرصه رسیدن به درآمد بوده است؟ اگر به اساس شکل‌گیری برنامه «شبی با قرآن» و «محفل انس با قرآن» نگاه کنید، متوجه خواهید شد که این محافل از جبهه‌ها آغاز شدند، آن موقع در جبهه‌ها کسی فکر نمی‌کرد روزی برسد که بابت قرآن خواندن به کسی پول بدهند. اما الان تا با ما تماس می‌گیرند ابتدا بحث پول و هزینه مطرح می‌شود.
مسئول گروه تواشیح طاها در بخش دیگری از این گفت‌وگو به بیان تأثیرات برگزاری مسابقات در انسجام تواشیح اشاره کرد و افزود: برگزاری مسابقات در زمینه تواشیح نعمت بزرگی برای بهبودی وضعیت بغرنج آن است. اگر قرار باشد مسابقات نیز برگزار نشود، همان چهار نفری که به عشق این کار وارد گود می‌شوند، دیگر وجود نخواهد داشت.
این داور مسابقات سراسری تواشیح و همخوانی قرآن کریم در مورد حاشیه‌هایی که طی سال‌های اخیر دامن‌گیر مسابقات تواشیح شده است، گفت: البته حاشیه‌های مسابقات از ابتدا وجود داشته و تنها محدود به مسابقات تواشیح نیست. این حاشیهها در سال‌های اخیر بیشتر دامن زده شده است. علت آن هم این است که گروه‌ها یک سال تمرین می‌کنند به این امید که بتوانند موفق شوند، اما زمانی که به دلایل مختلف حذف می‌شوند، مقداری سرخورده می‌شوند و این باعث بروز برخی اعترضات می‌شود. اعتراضات در مسابقات یک روند عادی و معمول است.
ضعف اجراها در دوره اخیر مسابقات تواشیح
وی به داوری خود در دوره اخیر مسابقات تواشیح و همخوانی قرآن کریم اشاره و اظهار کرد: در این دوره کیفیت اجرای گروه‌ها بسیار ضعیف بود. یکی از علت‌های آن هم استفاده از آهنگسازانی که علم این کار را ندارند بوده است. شرایط به گونه‌ای شده است که خود اعضای گروه‌های تواشیح حوصله گوش دادن آثار خود را ندارند. در صورتی که در گذشته اینگونه نبود و با وجود سختی‌های بسیار زیاد برای تولید اثر، اما آثار بسیار فاخری تولید میشد. تولید اثر در آن زمان به لحاظ معنوی بسیار لذت‌بخش بود. اعضای گروه‌ها سختی‌های بسیار زیادی را تحمل می‌کردند تا به آن لذت معنوی برسند، در صورتی که الان کمتر چنین چیزی دیده می‌شود.
علت موضعگیری یکی از روحانیون علیه تواشیح
مومن‌ثانی در تکمیل این بخش از صحبت‌های خود به موضعگیری یکی از روحانیون شناخته شده در گذشته در مورد تواشیح اشاره کرد و گفت: علت این موضعگیری شاید حس کردن همین از بین رفتن معنویت بوده است. سال‌های قبل در یکی از مراسم‌ها اجرای برنامه داشتیم که اتفاقاً حجت‌الاسلام قرائتی نیز سخنران مراسم بود. بعد از سخنرانی ایشان نوبت اجرای برنامه ما بود و زمان بسیار کمی هم تا اذان باقی مانده بود، به هر ترتیب به ایشان اطلاع دادند که یک گروه تواشیح هم اجرای برنامه دارد. ایشان سخنرانی خود را تمام کرد تا ما برنامه را اجرا کنیم. ما هم در آن مراسم قطعات «یا علی و یا عظیم»، «اسماءالحسنی» و «دعای فرج» را اجرا کردیم و بلافاصله به محفل دیگری در مکان دیگری رفتیم. از قضا در آن محفل هم حجت‌الاسلام قرائتی سخنران بود. ایشان با دیدن گروه ما و زمان اجرای برنامه گفت: «همه موضع من درباره تواشیح را می‌دانند، اما این گروه در محفل دیگری اجرا داشتند و قطعاتی را اجرا کردند که همه متوجه معنا و مفهوم، می‌شدند. مخالفت من با تواشیح به این دلیل است که برخی گروه‌ها چیزهایی را می‌خوانند که نه خودشان و نه مردم هیچ کدام متوجه نمی‌شوند». لذا به اعتقاد من اگر جایی اظهارنظر منفی در مورد تواشیح صورت می‌گیرد به علت همین از بین رفتن روح و معنویت در تواشیح است.
وی بیان کرد: در این دوره از مسابقات بحث‌های بسیار زیادی توسط هیئت داوران در مورد متون مورد استفاده صورت گرفت و قریب به اتفاق داوران اعتقاد داشتند، بسیاری از اشعار و متونی که استفاده می‌شود خود اعراب هم متوجه نمی‌شوند.
یک پیشنهاد سازنده
این داور مسابقات تواشیح و همخوانی در ادامه به ارائه برخی پیشنهادات پرداخت و گفت: برای اینکه گروه‌ها از متون مناسب‌تری استفاده کنند، برگزارکنندگان مسابقات 10 آهنگساز و 10 شعر فاخر را انتخاب و در اختیار گروه‌ها قرار دهند تا برای مسابقات آن را آماده کنند. همین آثار تولید شده را می‌توان به عنوان هدیه‌های فرهنگی به شرکت‌کنندگان در مسابقات بین‌المللی قرآن اهداء کرد.
مسئول گروه تواشیح طاها در بخش دیگری از این گفت‌وگو در مورد آینده‌ای که به انتظار تواشیح نشسته است نیز گفت: اگر فکری به حال این مشکلات و معضلات بشود و با روش‌ها و راهکارهای مختلف آن را برطرف کرد، آینده خوبی را شاهد خواهیم بود، در غیر این صورت آینده‌ای برای این هنر در ایران وجود ندارد.
نقدی به موسیقی دینی
مومن‌ثانی در ادامه این گفت‌وگو با اشاره به اینکه بارها پیشنهاد داده است یک سری از آهنگسازان و موزیسین‌هایی که استاد هستند انتخاب شوند تا به مدت چند سال به آموزش قاریان و اعضای گروه‌های تواشیح بپردازند، گفت: اگر این کار صورت بگیرد آینده موسیقی دینی کشور ما تأمین خواهد شد. سوال من این است که طی این 40 سال چند موسیقی فاخر دینی ساخته شده است. آیا نباید سمفونی دینی ما غنی از آثار تولید شده باشد؟
وی در پایان در پاسخ به این سوال که علت تولید اندک آثار فاخر موسیقی دینی چه چیزی بوده است، گفت: علت آن این است که آهنگسازان ما دینی فکر نمی‌کنند. یک موزیسین در فرهنگی که نسبت به دین عِرق داشته باشد، رشد نکرده و در مقابل نیز یک خانواده مذهبی مخالف حضور اعضای آن در عرصه موسیقی است. جدایی این دو موضوع لطمات بسیار زیادی زده است.
مصاحبه از تیمور کاکایی
انتهای پیام
