نگرش امام(ره) و وقوع جنگ تحمیلی؛ عامل تحول جایگاه اجتماعی زن ایرانی
گروه جهاد و حماسه ــ تأکید امام راحل بر نقش سازنده زن در اجتماع و شرکت او در مقدرات اساسی کشور و حضور زنان در جنگ تحمیلی هشت ساله، مُهر تأییدی بر این قابلیت زنان است که آنها در مقاطع حساس و خطیر بیش از مردان قادر به انجام کارهای بزرگ‌‌اند.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نشست تخصصی و علمی «زنان ایرانی؛ جنگ و پس از آن» عصر امروز چهارشنبه 4 مهر در اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی و با سخنرانی الهه کولایی، استاد حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه تهران، برگزار شد.
کولایی با اشاره به موضوع حساسیت‌برانگیز نسبت جنگ و زن در تاریخ معاصر ایران و حتی جهان گفت: جامعه زنان در مواجهه با پدیده شومی به نام جنگ بیشترین لطمات و ضربات را متحمل شده است و گاه همچون جنگ بوسنی و نسل‌کشی مسلمانان از سوی صربستان از وجود زن به عنوان یک تاکتیک رزمی استفاده شده تا آنجا که زن به شکلی سیستماتیک مورد تعرض و آزار جنسی قرار می‌گیرد.
وی ادامه داد: جنگ تحمیلی ایران و عراق صرف نظر از وجوه قدسی و حماسی آن، که سال‌هاست مورد تعریف و تمجید قرار می‌گیرد، نیز از این امر یعنی تأثیرات منفی آن بر جامعه زنان مستثنا نیست. هرچند تاکنون و پس از گذشت نزدیک به 30 سال از پایان جنگ، حتی به ابتدایی‌ترین مقولات و موضوعات مربوط به جنگ و تأثیرات آن بر جامعه زنان نیز نپرداخته‌ایم.
نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: این امر در حالی است که به منظور شرکت در کنفرانسی در ایالات متحده آمریکا، با زن محقق و پژوهشگری مواجه شدم که مشغول نگارش و تألیف کتابی درباره زن ایرانی و جنگ بود که پس از اطلاع از این موضوع بسیار ناراحت شدم که چرا در حالی که دیگران این‌چنین در مورد مسائل جامعه ما کنجکاوند و به تحقیق و پژوهش مشغول‌اند، ما از توجه به این مسائل غافلیم و تاکنون کاری جدی در زمینه تحلیل اجتماعی، تاریخی و سیاسی مقوله زن مسلمان ایرانی در مواجهه با جنگ انجام نشده است.
کولایی با اشاره به اینکه در سال‌های مختلف و به ویژه در ایام هفته دفاع مقدس شاهد تولیداتی در حوزه فرهنگ و هنر با موضوع دفاع مقدس هستیم، گفت: با این حال تاکنون اثری که موثق و قابل استناد بوده و به عنوان اثری علمی در آینده منبع و مرجع پژوهشگران باشد نگاشته نشده و لازم است متولیان و مسئولان بیش از پیش به این مسئله توجه کنند.
عضو شورای هماهنگی مجمع زنان اصلاح‌طلب افزود: در مقطعی تصمیم گرفتم برای کاستن از خلأ موجود در این مقوله وارد شوم و این امر نیازمند یاری بسیاری از نهادها و متولیان امور مربوط به حفظ و نگهداری از اسناد و مدارک آرشیوی دوران دفاع مقدس بود، اما به محض آنکه متوجه نام من به عنوان متولی و مجری این کار تحقیقاتی شدند، با وجو اینکه در ابتدا از این موضوع استقبال کردند، از ادامه همکاری سر باز زدند.
کولایی ادامه داد: نتیجه این گونه نگرش‌های مغرضانه و بازدارنده منجر شده است که مثلاً برای ایراد سخنرانی در چنن نشستی به برخی اطلاعات حتی سطحی در مورد نقش زنان در جنگ و یا تأثیرپذیری آنها از جنگ دسترسی نداشته باشم و در مراجعه به بسیاری از پایگاه‌های خبری و پژوهشی، به صورت مجازی و حضوری، آنها را تهی از اطلاعات بسیار ابتدایی یافتم.
این استاد دانشگاه گفت: به واسطه چنین کارشکنی‌هایی از سوی برخی مراجع، در نتیجه طرح تحقیقاتی خود را پیرامون موضوع زن ایرانی و جنگ تحمیلی در حد کتابخوانی و استفاده از برخی منابع سطحی نوشتاری تنزل دادم و هیچ‌گاه امکان تحقیقات میدانی در این زمینه را به دست نیاودم.
وی تأکید کرد: به هر حال نکته حائز اهمیت این است که زنان در طول جنگ تحمیلی سهمی برابر و چه بسا بیشتر از مردان در جریان تحولات و رویدادهای مربوط به دوران جنگ هشت ساله داشتند و اگر قرار باشد نقش آنها در این امر خطیر بنا به هر دلیلی نادیده گرفته شود، این اجحاف در حق قشری از جامعه است که در جریان جنگی خانمان‌سوز، با وجود تمامی وجوه قدسی و ارزشی آن، عزیزترین کسان خود را همچون پدر، برادر و پسر خود را از دست دادند.
کولایی ادامه داد: جنگ پدیده‌ای لجستیکی و نظامی است. با وجود این باید آن را به عنوان رخدادی تلقی کرد که قادر است بنیان‌های نظام اجتماعی را بر هم زده و در آنها تغییر و تحول ایجاد کند؛ پدیده‌ای که ارتباطات و مناسبات اجتماعی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. با مطالعه نقش جنگ جهانی اول و دوم بر موضع و جایگاه اجتماعی زنان در آمریکا و اروپا به روشنی می‌توان دریافت که جنگ در کنار تخریب‌ها و بی‌خانمانی‌ها، زمینه را برای تغییر و تحول در نظام سنتی خانواده، که زن تنها به واسطه نقش و جایگاهش در آن تعریف می‌شود، به وجود می‌آورد. نمونه بارز آن حضور زن در جایگاه مرد و سرپرست خانواده است که در غیاب همسرش، به واسطه حضور در جبهه و یا به دلیل از دست دادن او در جریان جنگ، می‌تواند نقش سازنده‌ای را در قوام و تداوم خانواده ایفا نماید.
وی اظهار داشت: متأسفانه به دلیل نگاه سنتی که نسبت به جایگاه اجتماعی زن در قیاس با مرد در ایران وجود دارد و تغییر دولت‌ها هم نمی‌تواند در ایجاد تغییر دفعی در نگرش فرهنگی موجود نقشی ایفا کند، بنابراین نقش تعیین‌کننده زنان در جریان جنگ نادیده گرفته می‌شود؛ حتی زمانی که زنان نه در پشت جبهه، بلکه دوشادوش مردان در خطوط مقدم به انجام وظیفه مشغول‌اند به نام آنان هم اشاره نمی‌شود. است. با وجود اعلام رسمی بنیاد شهید که آمار زنان شهید دوران جنگ را بالغ بر 6 هزار نفر می‌داند، یادی از زنان شهید انقلاب و دفاع مقدس نشده است.
کولایی ادامه داد: کمرنگ جلوه دادن نقش زنان در مناسبات اجتماعی و امور خارج از خانه ارتباط مستقیمی بر اعمال نظر برخی از متشرعین و نگرش کاملاً سنتی برخی افراد به زن نیز دارد. نگاهی که حضور زن را تنها در محیط خانه و در رسیدگی به امور همسر و فرزندان و محارم خود توجیه‌پذیر می‌داند و حداقل در طول 40 سال بعد از انقلاب شاهد هستیم که این نگرش نسبت به جایگاه و مرتبه زن در ادوار مختلف در حال تکرار است. در مقطعی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تفکر سنتی و تک‌ساحتی حضور زنان را در اجتماع و حتی در جریان مبارزات و راهپیمایی‌های انقلابی مردود می‌دانست و این در حالی است که امام راحل صراحتاً در یکی از بیانات خود به این قضیه اصرار و تأکید داشتند که «زنان باید بیایند و در مقدرات اساسی کشور شرکت کنند.»
نماینده دوره ششم مجلس شورای اسلامی گفت: در مقاطعی می‌بینیم که حضور زنان در اجتماع براساس میزان خاصی که متشرعین با نگاهی دگم آن را تعیین کرده‌اند، رقم می‌خورد. زنان براساس این تفکر و نگاه حق رأی دارند، اما بلافاصله بعد از دادن رأی در انتخابات گوناگون از سوی آنها به حضور در خانه و تربیت فرزندان محکوم می‌شوند، با این توجیه که هیچ چیزی برای زن بهتر از حفظ و نگهداری کانون گرم خانواده نیست. البته منکر آن نیستیم، اما تجربه ادوار مختلف نشان داده است که زنان علاوه بر آنکه می توانند مادر و همسران خوبی برای خانواده‌شان باشند، قادرند در مناسبات اجتماعی، اقتصادی و حتی تصمیم‌گیری‌های سیاسی نقش سازنده‌ای را ایفا کنند.
کولایی گفت: تأکید امام راحل بر نقش سازنده زن در اجتماع و تعیین سرنوشت خود و خانواده و شرکت در مقدرات اساسی کشور نشان از آن دارد که یک رهبر دینی توانسته است با چه اندیشه و عمق نگاهی نقش اجتماعی زن را برخلاف دیدگاه و تصوری که پیش از انقلاب در مورد حضور زن در جامعه وجود داشت، تبیین و تفسیر نموده و آن را هدفمند کند. البته وقوع جنگ مهر تأییدی بر این قابلیت زنان بود که آنها در مقاطع حساس و خطیر بیش از مردان قادر به انجام کارهای بزرگ هستند.
وی در پایان افزود: براساس این تفکر، با توجه به توفیقاتی که زنان در طول این دهه‌ها به دست آورده‌اند، برای پیشروی انسانی و اسلامی باید مقدمات و زمینه حضور زن مسلمان ایرانی در عرصه‌های مهم فراهم شود. وقوع این امر و تحقق این آمال و آرزوی متعالی نیاز به بسترسازی و فرهنگسازی زیربنایی دارد و در سایه اصلاحات محقق خواهد شد. انجام اصلاحات وقت‌گیر و زمان‌بر است و نمی‌توان انتظار داشت به سرعت تغییر در رویکرد و تحول در نگرش برخی جریانات رخ دهد، بلکه باید به مرور زمان اتفاق بیفتد و در غیر این صورت نمی‌توان نام اصلاحات را بر آن نهاد.
گزارش از امیرسجاد دبیریان
انتهای پیام
زن همچنان پس از انقلاب هم آلت دست مردان بوده اند و از آنها استفاده ابزاری می شود. 
