زبان ترجمه‌ای بر ادبیات نمایشی حاکم شده است
گروه هنر ــ مدیرکل هنرهای نمایشی ارشاد در نشست تخصصی نمایشنامه‌نویسی «تئاتر فجر» گفت: متأسفانه زبان ترجمه‌ای حاکم بر فضای ادبیات نمایشی ما شده است و عرصه نشر آثار نمایشی ایرانی از وضعیت نابسامانی برخوردار است، لذا ما باید جلوی تقویت و حاکمیت مطلق زبان ترجمه در عرصه آثار مکتوب نمایشی را بگیریم.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نخستین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی نمایشنامه‌نویسی سی و هفتمین جشنواره بینالمللی «تئاتر فجر»، بعد از ظهر امروز سه‌شنبه 4 دی‌ماه با حضور شهرام کرمی، مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نادر برهانی‌مرند؛ دبیر سی و هفتمین جشنواره بینالمللی «تئاتر فجر» و هیئت داوران بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی این دوره از جشنواره «تئاتر فجر» در سالن مشاهیر مجموعه تئاتر شهر برگزار شد.
در ابتدای این مراسم، سلما سلامتی، مدیر بخش نمایشنامه‌نویسی جشنواره «تئاتر فجر» به ایراد سخن پرداخت و گفت: حداقل از 15 دوره برگزاری این جشنواره مسابقه نمایشنامه‌نویسی جزئی لاینفک از بزرگترین رویداد تئاتری کشور بوده است و هر بار مسئولان سعی کرده‌اند تا این بخش را متفاوت‌تر و کامل‌تر از گذشته برگزار کنند؛ در این دوره از جشنواره نیز سعی ما در تحقق این مهم بوده است و لذا در کنار داوری آثار رسیده به دبیرخانه و معرفی 7 نامزد دریافت جایزه این بخش و خوانش نمایشنامه‌های منتخب از سوی آنها، سلسله نشست‌های تخصصی با موضوع نمایشنامه‌نویسی را برگزار خواهیم کرد که امروز در نخستین نشست از این مجموعه قرار داریم.
469 نمایشنامه به دبیرخانه «تئاتر فجر» ارسال شد
وی ادامه داد: تا 20 مهرماه سال جاری که مهلت فراخوان ارسال آثار نمایشی به بخش نمایشنامه‌نویسی جشنواره به پایان رسید، جلسات داوری به منظور رسیدن به مدلی درخور که بتوان با استناد به آن آثار را داوری کرد، برگزار شد. نکته قابل توجه اینکه در این دوره از جشنواره «تئاتر فجر» در بخش مسابقه نمایشنامه‌نویسی، رشد کمی قابل توجهی داشتیم و در مجموع 469 نمایشنامه اوریجینال به دبیرخانه ارسال شد که هیئت داوران طی دو ماه بررسی کارشناسی و بازخوانی آثار، از این میان به 7 نمایشنامه نامزد دریافت جایزه این بخش رسیدند که در مراسم اختتامیه به سه برگزیده نهایی آن جوایزی اهدا خواهد شد.
سلامتی تصریح کرد: در این دوره از مسابقه نمایشنامه‌نویسی «تئاتر فجر» 279 نمایشنامه‌نویس از تهران و 258 نمایشنامه‌نویس از سایر شهرستان‌ها شرکت کردند که این مسئله نیز در نوع خود منحصر به فرد است و البته ما در طی سه نشست تخصصی که نخستین آن امروز برگزار می‌شود و سه هفته متوالی ادامه خواهد داشت، در مورد مباحث گوناگون با حضور کارشناسان و پیشکسوتان عرصه نمایشنامه‌نویسی به گفت‌و‌گو خواهیم پرداخت.
این گزارش حاکی است؛ در ادامه این نشست، نادر برهانی‌مرند، دبیر سی و هفتمین جشنواره بینالمللی «تئاتر فجر» در سخنان کوتاهی با اشاره به اینکه با توجه به مضایق مالی جشنواره ممکن بود که مسابقه نمایشنامه‌نویسی را در یک فرصت مقتضی و مستقل از جشنواره برگزار کنیم، گفت: خوشبختانه این اتفاق به وقوع نپیوست و ما مسابقه نمایشنامه‌نویسی را نیز در خلال جشنواره امسال خواهیم داشت و حتی امسال برخلاف گذشته جوایز نمایشنامه‌نویسان برگزیده نیز در مراسم اختتامیه اهدا خواهد شد.
خوانش 7 نمایشنامه نامزد دریافت جایزه
وی ادامه داد: همگان بر این باوریم که نمایشنامه رکن رکین حوزه درام است و لذا برگزاری این سلسله نشست‌ها می‌تواند گامی در جهت ارتقای سطح کیفی آثار مکتوب نمایشی باشد؛ بسیار خرسند هستیم که آمار کمی نمایشنامه‌ها به منظور شرکت در این دوره از جشنواره رشد چند صد درصدی داشته است، همینجا به اطلاع نیز می‌رسانم که آرای هیئت داوران به منظور معرفی 7 نامزد دریافت جایزه این بخش فردا اعلام خواهد شد و ایشان در ویژه برنامه‌ای به خوانش آثار نمایشی خود در حضور علاقه‌مندان به ادبیات نمایشی خواهند کرد.
در ادامه این مراسم شهرام کرمی؛ مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: متأسفانه جریان فعالی که بتوان نام آن را جشن ادبیات نمایشی نامید، در کشور نداریم و خلأ آن به شدت این روزها احساس می‌شود و یکی از معضلات اصلی هنرهای نمایشی در روزگار کنونی ما فقدان جریان فعال نمایشنامه‌نویسی در ایران است.
وی ادامه داد: این روزها شاهد رونق زیاد رجوع به نمایشنامه‌های خارجی به منظور تولید اثر نمایشی برای اجرا روی صحنه هستیم که آمارها حاکی از آن است که 40 درصد آثار نمایشی که هم‌اکنون روی صحنه در حال اجرا هستند، براساس نمایشنامه‌های خارجی تولید شده‌اند که این رویه باید اصلاح شود، هرچند منظور از اصلاح این نیست که ما باید از جریان ادبیات نمایشی در دنیا فاصله گرفته و از آن غافل شویم.
کرمی تصریح کرد: نمایشنامه علاوه بر پدید آمدن یک متن با قابلیت‌های ادبی و در عین حال اجرایی، بنیادی‌ترین زیرساخت تئاتر محسوب می‌شود که می‌تواند موازین اندیشه‌ای و عملی تفکر خاص را در جامعه مکرر نشر و بازنشر بدهد و لذا برگزاری چنین محافلی یعنی نشست‌های تخصصی نمایشنامه‌نویسی می‌تواند سرآغاز راهی باشد در راستای اهمیت بخشی به حوزه‌ای از هنرهای نمایشی که همچنان در آن با ضعف فاحشی مواجه هستیم.
مدیرکل هنرهای نمایشی ارشاد در پایان سخنان خود گفت: با کمال تأسف زبان ترجمه‌ای بر فضای ادبیات نمایشی ما حاکم شده است. عرصه چاپ و نشر آثار نمایشی ایرانی از وضعیت نابسامانی برخوردار است و نمایشنامه‌نویسان ایرانی حمایتی درخور نمی‌شوند و لذا ما باید جلوی تقویت و حاکمیت مطلق زبان ترجمه در عرصه اثار مکتوب نمایشی را بگیریم.
تئاتر ایران در دوران گذار به سر می‌برد
این گزارش حاکی است؛ در ادامه این نشست اعضای هیئت داوران مسابقه نمایشنامه‌نویسی سی و هفتمین جشنواره بینالمللی «تئاتر فجر» به ذکر نکاتی در مورد روند بررسی و بازخوانی آثار رسیده به این بخش از جشنواره پرداختند و در آغاز محمد چرمشیر، یکی از اعضای هیئت داوران گفت: باید باور داشته باشیم که تئاتر با وجود سابقه زیادی که در دنیا دارد همچنان در ایران جوان است و ما همچنان در دوران گذار در این عرصه به سر می‌بریم و به دنبال آزمون و خطا هستیم که به قالبی درست و پویا در زمینه تولیدات نمایشی دست پیدا کنیم.
وی ادامه داد: با بررسی آثار رسیده در این بخش به دبیرخانه به جرئت می‌توانم بگویم که ما دوره دوباره بازگشت را دنبال می‌کنیم که البته این شرایط به وجود آمده شاید متأثر از شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی باشد که ما را احاطه کرده‌اند و در نتیجه نمایشنامه‌نویس نیز از آنها تأثیر می‌گیرد.
تئاتر، غایب بزرگ جامعه ایرانی است
چرمشیر تصریح کرد: البته اینکه توقع داشته باشیم که اوضاع در عرصه خلق آثار نمایشی بسامان باشد، انتظار نابه‌جایی است، چرا که باید ابتدا ببینیم چه خوراکی داده‌ایم که براساس آن توقع این را داشته باشیم که محصولی دریافت کنیم؛ حقیقت این است که تئاتر در همه‌جای این مملکت غایب است، حتی در اداره کل هنرهای نمایشی، در تلویزیون و در جامعه، تئاتر غایب بزرگ ماست.
این پیشکسوت عرصه نمایشنامه‌نویسی با اشاره به آمار کمی قابل توجه آثار رسیده به این بخش از جشنواره «تئاتر فجر» گفت: هم باید خوشحال بود و هم ناراحت. خوشحال از اینکه این تعداد اثر نمایشی که زاییده خلاقیت و تفکر نسل نمایشنامه‌نویس است، تولید و به دبیرخانه ارسال شده است و ناراحت از اینکه بسیاری از این آثار حتی به منظر تئاتر هم نزدیک نشده‌اند؛ چه برسد که بتوان نام نمایشنامه را بر روی آنها گذاشت.
وی در ادامه گفت: مشکل اینجاست که ما با گسترش مراکز آموزش عالی مرتبط با تئاتر و بسیاری از آموزشگاه‌های آزاد و خصوصی در این بخش، چندان وقعی به آموزش صحیح درام‌نویسی نمی‌گذاریم و نتیجه این می‌شود که بسیاری از نمایشنامه‌نویسان با وجود درک شرایط و داشتن اندیشه بکر و جالب توجه در پیاده‌سازی این تفکر در قالب نمایشنامه عاجز هستند.
چرمشیر در پایان تأکید کرد: در همه‌جای دنیا ابتدا در حوزه تئاتر استعدادیابی می‌شود و سپس براساس آن استعداد آموزش در گرایشات گوناگون آغاز شده تا اینکه هنرجو و دانشجوی مورد نظر به سطح قابل قبول از بینش و تکنیک تئاتری دست پیدا کند. در هیچ یک از دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ما در حوزه تئاتر که این روند طی نمی‌شود و معمولاً آموزش داده می‌شود تا مگر در حین آموزش استعدادی جلوه کرده و عرض اندام کند؛ مسئله اینجاست که فضای موجود و حاکم بر عرصه تئاتر کشور متأسفانه حتی به شکار استعدادهای تئاتری در همین فرایند سنتی نیز نمی‌پردازد و نتیجه آن‌که هر سال با تعداد قابل ملاحظه‌ای از فارغ‌التحصیلان دانشگاه در عرصه تئاتر مواجهیم که هیچ کدام مهارت و تکنیک لازم را ندارند.
در ادامه این نشست، ریما رامین‌فر، دیگر عضو هیئت داوران مسابقه نمایشنامه‌نویسی «تئاتر فجر» در سخنان کوتاهی با اشاره به اینکه از نظر کمی در مواجهه با این حجم آثار نمایشی شگفت‌زده شده است، گفت: با این وجود باید بگویم که بسیاری از نمایشنامه‌نویسان شرکت‌کننده در این بخش تمام تلاش خود را کرده بودند تا آثار نمایشی را خلق کنند که هم از نظر محتوا و هم ساختار، پیش‌تر تجربه شده بود و توقع می‌رفت که اشکال دیگری از درام‌نویسی را تجربه کنند.
با آرمان‌ها در حوزه نمایشنامه‌نویسی فاصله زیادی داریم
وی در پایان گفت: در مواجهه با برخی از آثار با ادبیاتی غریبه و ناآشنا مواجه شدم که حتی خواندن آنها نیز برایم بسیار مشکل بود، چه برسد به اینکه بتوانم آن را فهم کنم. این امر نشان از این دارد که نسل جوان نمایشنامه‌نویس ما کمی با ساختار و قواعد درام‌نویسی بیگانه هستند و اینکه حداقل باید با مطالعه زیاد این حوزه را بیش از پیش بشناسند. در مجموع باید بگویم که در عین احترامی که به تلاش عزیزان شرکت‌کننده در این بخش قائلم و حداقل این است که آنها به جای اینکه به کار دیگری بپردازند 469 اثر نمایشی تازه خلق کرده‌اند، اما نتیجه بررسی آثار خیلی دور از آرمان‌ها و انتظاراتی بود که ما توقع داشتیم.
شهرام زرگر، دیگر عضو هیئت داوران مسابقه نمایشنامه‌نویسی «تئاتر فجر» نیز در این نشست با اشاره به اینکه هرچند ما در حوزه درام‌نویسی و اساساً تئاتر جوان هستیم، اما سابقه بیش از 2 هزار سال درام‌نویسی جهان را در اختیار داریم، گفت: گنجینه‌ای غنی از ادبیات نمایشی جهان و حتی متقدمان و پیشکسوتان عرضه نمایشنامه‌نویسی ایرانی را در اختیار داریم، اما چندان رغبتی به خواندن آنها نداریم.
منابع دانشی و آموزشی تئاتر را همه‌جا می‌توان یافت
وی با ابراز گله‌مندی از شمارگان برخی از کتاب‌ها گفت: شمارگان پایین بسیاری از آثار به ویژه نمایشنامه‌های چاپی نشان از آن دارد که حتی نسل جوان تئاتری ما چندان حوصله و رغبتی به مطالعه وسیع در مورد تلاش‌های صورت گرفته در عرصه تئاتر و درام‌نویسی ندارند، در حالی‌که به نظر من آموزش تنها این نیست که در ساعت و مکان مشخصی بر سر یک کلاس درس حاضر شد، بلکه بسیاری از دانش و فرایند آموزش در حوزه تئاتر و درام‌نویسی امروزه با پیشرفت در عرصه رسانه در فضای مجازی قابل دسترسی است و یا در پشت ویترین مغازه‌های کتابفروشی انتظار یک ذهن و تفکر عطش‌ناک را می‌کشند، هرچند که در اغلب مواقع همان‌جا بدون مراجعتی خاک می‌خورند.
زرگر در پایان گفت: بررسی آثار این بخش از جشنواره «تئاتر فجر» به من به عنوان عضو کوچکی از هیئت داوران فهماند که متأسفانه بی‌رغبتی به امر مهمی همچون مطالعه در میان جامعه ایرانی موج می‌زند، چرا که در مواجهه با برخی از آثار نمایشی در این مسابقه شخصاً با متونی برخورد داشتم که نویسنده حتی در نگارش عبارات و کلماتی مصطلح و بسیار رایج نیز غلط املایی فاحشی دارد و این نشانگر این مسئله است که او از نظر فرم نیز با نگارش کلمه بیگانه است و اینکه یا اصلاً نمی‌خواند و یا کمتر کتاب می‌خواند.
گزارش از امیرسجاد دبیریان
انتهای پیام
