تورقی بر کارنامه زنده یاد جمشید مشایخی/ سینمای ایران با رضا تفنگچی خداحافظی کرد

به گزارش ایکنا، جمشید مشایخی هنرمند ارزنده سینما و تلویزیون، ۱۳ فروردین‌ماه امسال دارفانی را در ۸۴ سالگی وداع گفت. نام این هنرمند تا ابد در تاریخ این سرزمین به عنوان چهره‌ای ماندگار باقی خواهد ماند، زیرا علاوه بر تکنیک بازیگری، او همواره با مردم زندگی کرد و هرگز اخلاقیات انسانی را زیر پا نگذاشت. 
مشایخی ششم آذرماه سال ۱۳۱۳ در تهران دیده به جهان گشود. وی برگزیده ششمین دوره همایش چهره‌های ماندگار و دارای نشان درجه یک فرهنگ و هنر بود. او سال ۱۳۳۶ به استخدام اداره تازه تأسیس هنر‌های دراماتیک درآمد و به عنوان بازیگر کار خود را در برنامه نمایشی کانال سوم غیردولتی آغاز کرد، اولین فعالیت هنری وی بازی در تله‌تئاتر «بعد از سی سال» به کارگردانی علی نصیریان در سال ۱۳۳۹ بوده است و با ایفای نقش در فیلم کوتاه «جلد مار» هژیر داریوش به همراه فخری خوروش جلوی دوربین رفت. او حتی به خاطر بازی سینمایی‌اش برای مدتی از کار تئاتر اخراج شد.
مشایخی کار حرفه‌ای خود را از سال ۱۳۴۹ به‌طور رسمی شروع کرد. بازی جمشید مشایخی در نقش‌های تاریخی همچون «شازده احتجاب»، «کمال الملک» و رضا تفنگچی/خوشنویس در سریال «هزار دستان» نشانگر از توانایی بازیگری اوست. او در سال ۱۳۶۳، بابت بازی در دو فیلم «گل‌های داوودی» و «کمال‌الملک»، برنده سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد جشنواره فیلم فجر شد.
وی در بیش از نیم قرن فعالیت هنری در بیش از ۱۳۰ فیلم و سریال تلویزیونی نقش آفرینی کرد. در ادامه به چند کار شاخص وی در بعد از انقلاب اشاره می‌کنیم.
«کمال الملک»
کمال الملک فیلمی ایرانی به کارگردانی علی حاتمی در سال ۱۳۶۲ است که به زندگی نقاش برجسته ایرانی، کمال‌الملک می‌پردازد. نقش اصلی فیلم (شخصیت کمال الملک) را جمشید مشایخی بازی کرده است و عزت‌الله انتظامی نقش ناصرالدین شاه را برعهده دارد و مظفرالدین شاه با بازی علی نصیریان نقش‌آفرینی شده است. همچنین محمدعلی کشاورز نقش اتابک را بر عهده دارد. بازی در این فیلم برای مشایخی سیمرغ بهترین بازیگر را در پی داشت.
«خانه عنکبوت»
خانه عنکبوت نام فیلمی با بازی جمشید مشایخی است که علی‌رضا داود نژاد کارگردانی آن را برعهده داشته است. این فیلم سینمایی سال ۱۳۶۲ روی پرده رفت. در خلاصه داستان این فیلم آمده؛ پس از انقلاب، در بحبوحه ماجرای حمله نظامی طبس، چهار مرد (تقی‌نیا، کامران، ثابتیان و تیمسار) که وابستگی‌هایی به نظام شاهنشاهی پهلوی دارند، در ویلایی گرد آمده‌اند و در انتظارند تا کودتا پیروز شود. حمله نظامی طبس شکست می‌خورد و چهار مرد مستأصل از وضع خود و ترس از گرفتار شدن دیوانه‌وار به جان هم می‌افتند و یکدیگر را از پا در می‌آورند.
«گل‌های داوودی»
گل‌های داوودی فیلمی به کارگردانی رسول صدرعاملی ساخته سال ۱۳۶۳ است. این فیلم بر اساس طرحی از قاضی ربیحاوی نوشته شده‌است. این فیلم یکی از مهمترین آثار مشایخی در دهه شصت است که برای بار دوم سیمرغ بهترین بازیگر برایش در پی داشت. در خلاصه داستان این فیلم آمده؛ عباس صفاری، در جریان بروز مشاجره با دوست خود باعث مرگ ناگهانی وی شده و به ۲۵ سال حبس محکوم می‌شود. با سپری شدن ۲۰ ساله محکومیت و عفو ۵ سال آخر، قرار آزادی عباس صادر می‌شود، اما روز موعود در شرایطی که همگان منتظر آزادی عباس هستند استوار هدایت خبر مرگ ناگهانی عباس را به همسرش، عصمت، می‌دهد.
عصمت از گفتن حقیقت به فرزند نابینای خود، جواد که در آستانه برگزاری مراسم ازدواجش قرار دارد خودداری می‌کند. استوار هدایت که قبل از عزیمت به سفر عصمت را در جریان واقعیت کشته شدن عباس به دست یکی از مأمورین زندان قرار داده بود با تقاضای وی مبنی بر معرفی خود به عنوان پدر جواد و حضور در مراسم عروسی او مواجه می‌شود. جواد که بطور ناگهانی در جریان مکالمه استوار و مادرش قرار می‌گیرد خانه را ترک کرده و از حضور در مراسم خودداری می‌کند. اما سرانجام توسط همسرش مریم متقاعد شده و با واقعیت مرگ پدرش کنار می‌آید.
«پدر بزرگ»
پدربزرگ فیلمی به کارگردانی و نویسندگی مجید قاری زاده ساخته سال ۱۳۶۴ است. حسین عطاردی با همسرش، فخری و پسرش، در خانه قدیمی پدر زندگی می‌کند. او و همسرش کارمند بانک هستند. فخری با تهیه وام مسکن به اصرار به حسین می‌قبولاند که خانه پدری را بفروشند و در یک مجتمع آپارتمانی، در حومه شهر ساکن شوند. پدربزرگ مخالف است. آن‌ها به منظور فروش خانه، پدربزرگ را به آسایشگاه سالمندان می‌سپارند. محمد، فرزند خانواده، که به پدربزرگ علاقه‌مند است، او را در آسایشگاه می‌یابد و به دیدارش می‌رود. حسین با دیدن رفتار پسربچه پشیمان می‌شود و به رغم تصمیم همسرش درخانه قدیمی پدر می‌ماند. فخری نیز به خانه و زندگی بازمی‌گردد.
«سرب»

سرب نام فیلمی است ایرانی به نویسندگی و کارگردانی مسعود کیمیایی که در سال ۱۳۶۷ اکران شده است و داستان یک زوج جوان یهودی ایرانی را در اواخر دهه ۲۰ خورشیدی روایت می‌کند که خواهان عزیمت به سرزمین موعود (اسراییل) هستند، اما پس از مواجهه با مخالفت سازمان یهودی هاگانا و کشته شدن عمویشان به دست آن‌ها مجبور به فرار شده و درگیر ماجرا‌های پس از آن می‌شوند. این فیلم در هفتمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر کاندیدای چند جایزه بوده و سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری و بهترین چهره‌پردازی را از آن خود ساخته است.
«روز واقعه»
روز واقعه را باید یکی از مهمترین کار‌های مشایخی نام برد. این کار فیلمی سینمایی به کارگردانی شهرام اسدی و تهیه‌کنندگی مرتضی شایسته است که در سال ۱۳۷۳ از روی فیلمنامه روز واقعه بهرام بیضایی ساخته شده است. این فیلم توانست از سیزدهمین دوره جشنواره فیلم فجر سیمرغ بلورین بهترین فیلم را دریافت کند. در خلاصه داستان این فیلم آمده؛ عبدالله جوانی مسیحی است که تازه به اسلام روی آورده و دل در گرو عشق راحله دختر زید دارد. وی در جریان عروسی با راحله ندایی می‌شنود که او را به یاری فرا می‌خواند، عبدالله بیابان به بیابان، واحه به واحه به سمت کربلا می‌تازد و هنگام عصر عاشورا به آنجا می‌رسد و در آن زمان «حقیقت» را بر سر نیزه می‌بیند.
«یک بوس کوچولو»
یک بوس کوچولو فیلمی سینمایی به کارگردانی بهمن فرمان آرا محصول سال ۱۳۸۴ است. این فیلم به شرح سفر و در نهایت مرگ دو شخصیت به نام‌های اسماعیل شبلی و محمد رضا سعدی می‌پردازد که به باور منتقدین اشاراتی به دو نویسنده و هنرمند معاصر اسماعیل فصیح و ابراهیم گلستان دارد. در خلاصه داستان فیلم آمده؛ یک نویسنده پس از سال‌های طولانی به ایران برمی‌گردد و به خانه دوست دیگرش که او هم نویسنده است، می‌رود. آن‌ها سفری را به چند شهر ایران آغاز می‌کنند.
«سیزده ۵۹»
سیزده ۵۹ فیلمی به کارگردانی و نویسندگی سامان سالور و تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی و ساخته سال ۱۳۸۹ است. این فیلم در ۸ تیر ۱۳۹۰ به اکران عمومی در آمد. این فیلم در رابطه با مشکلات جانبازان است. این فیلم در رابطه با یک جانباز است که حدود بیست سال است در کما است و بعد از این مدت طولانی قرار است به هوش بیاید...
«پاییز صحرا»
پاییز صحرا نام سریالی به کارگردانی اسداله نیک‌نژاد است که در سال‌های ۱۳۶۴ و ۱۳۶۵ تولید و در سال ۱۳۶۵ از تلویزیون ایران پخش شد. این سریال را پیشگام مجموعه‌های ملودرام خانوادگی در ایران می‌دانند. این سریال یکی از سریال‌های مشهور دهه ۶۰ بود که در آن بازیگرانی، چون جمیله شیخی، شهلا میربختیار، داریوش مودبیان، جمشید مشایخی، اسماعیل داورفر و مهری ودادیان به ایفای نقش پرداخته‌اند. این سریال یک درام خانوادگی و در عین حال ترسناک از داستان زندگی یک زوج جوان و دخالت‌های اطرافیان به‌خصوص مادر شوهر با بازی به یادماندنی جمیله شیخی بود.
در سال ۱۹۹۶، نسخه چهار ساعته این سریال با موسیقی و زیرنویس انگلیسی که توسط توسط نیک‌نژاد تدوین شده بود، از شبکه سراسری PBS در آمریکا، به عنوان سریال ایرانی پخش شد. شبکه آی فیلم در سال ۱۳۹۲ اقدام به پخش مجدد این سریال با کیفیتی جدید و اصلاح رنگ تصاویر کرد.
«هزار دستان»
هزاردستان اثری ماندگار از علی حاتمی است که در سال‌های ۱۳۵۸-۱۳۶۶ به صورت مجموعه تلویزیونی برای تلویزیون ایران ساخته شد. پروژه هزاردستان بعد از ۸ سال تمام شد. طرح اولیه این سریال در سال ۱۳۵۴ با عنوان «جاده ابریشم» و با حضور شخصیت‌هایی مثل مدرس، میرزا کوچک و رضاخان به ذهن حاتمی آمد و بعد از تغییرات اساسی که ماهیت کار را عوض کرد. این مجموعه تلویزیونی در روز جهانی میراث دیداری و شنیداری در فهرست ملی برنامه حافظه جهانی یونسکو ثبت شد. در این سریال جمشید مشایخی نقش نخست را بازی کرده است.
ماندگارترین تأثیر هزاردستان در تاریخ سینمای ایران، ساخته شدن شهرک سینمایی غزالی است؛ شهرکی که به گفته خود علی حاتمی، زمان شروعش جوان بوده و وقتی تمام شده پیرمردی از شهرک بیرون آمده است. در این شهرک محله‌های اصلی و قدیمی تهران با زیربنای ۷هزار متر مربع ساخته شده و ۳۰هزار متر مربع به خیابان لاله‌زار و میدان توپخانه اختصاص یافته‌است؛ آن هم به گونه‌ای که نمای بیرونی ساختمان‌ها قابل جابه‌جا شدن باشد و بتوان هر عمارت را به بنایی دیگر تبدیل کرد.
فیلمنامه هزاردستان بیش از ۸ تا ۱۰ بار بازنویسی شده و بعد از وقفه‌ای دو ساله فیلمنامه اگر از حاتمی خواستند که ویرایش چهارمش مورد قبول واقع شد. همه این‌ها به زعم خود حاتمی باعث شد که فرم لایه‌لایه و هزارویک‌شبیِ کار از بین برود؛ که حتی ماجرای عشق رضا خوشنویس به دختر استادش به‌کلی از بین رفت. به گفته‌ای ۱۱ ساعت از سریال «هزاردستان» سانسور و خیلی از صحنه‌ها کم شد. گرچه این حذفیات هم‌اکنون در آرشیو صدا و سیما وجود دارد و در نسخه‌های پخش شده مختلف، صحنه‌هایی کم و زیاد می‌شود.
این سریال به داستان زندگی رضا خوشنویس، که شخصیتی تخیلی مبتنی بر شخصیتی تاریخی به‌نام کریم دواتگر است، و نظریه توطئه‌ای مبنی بر دست داشتن شخصیتی به نام خان مظفر در وقایع پشت پرده سیاسی و اجتماعی ایران در دوران قاجار و پهلوی می‌پردازد. فیلم در دو بخش اصلی تشکیل شده است. بخش اول که به داستان رضا تفنگچی است، که دوران احمدشاه و آغاز حکومت رضا شاه و بخش دوم در مورد زندگی رضا خوشنویس است که در دوران پایانی حکومت رضا شاه و آغاز حکومت محمدرضا شاه است.
«امام علی (ع)»
امام علی نام سریالی تاریخی است که به کارگردانی داوود میر باقری در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران تهیه و ساخته شده است. این سریال محصول سال 1370- 1375 است. از این مجموعه تلویزیونی نسخه سینمایی نیز تهیه شده است. سال ۱۳۷۰ در زمان ریاست علی لاریجانی بر صدا و سیما داوود میرباقری فیلمنامه سریالی با عنوان «خاری در گلو» را بر اساس زندگی حضرت علی(ع) به صدا و سیما ارائه داد. از میرباقری خواسته شد فیلمنامه‌اش را بازنویسی کند و این روند و اعمال اصلاحیه‌ها تا چند بار تکرار شد. سرانجام با تأیید مسؤولان وقت تلویزیون، نخستین سریال مهم تاریخی مذهبی صدا و سیما در چنین ابعادی کلید خورد.
ساخت سریال چهار سال به طول انجامید و به دلیل پیشگام بودن مجموعه در قیاس با دیگر تولیدات تلویزیون تا آن زمان، سازندگان با مسائل و دغدغه‌های زیادی مواجه شدند، اما سرانجام پخش مجموعه از سال ۱۳۷۵ و ۱۳۷۶ در شبکه یک سیما آغاز شد. داستان این سریال از اواخر دوره خلافت عثمان بن عفان شروع و تا پنج سال انتهایی و دوران خلافت زندگی علی بن ابی‌طالب می‌پردازد.
«پهلوانان نمی‌میرند»
پهلوانان نمی‌میرند مجموعه‌ای تلویزیونی به کارگردانی حسن فتحی ساخته سال ۱۳۷۶ است که از شبکه دوم ایران پخش شده‌است. این سریال داستانی در زمان قاجار را روایت می‌کند در شهر تهران که پهلوانان ورزش باستانی مورد اعتماد و احترام همه مردم بودند. ناگهان پهلوان اول پایتخت کشته می‌شود.
«ستایش»
ستایش مجموعه‌ای تلویزیونی در سه فصل به کارگردانی سعید سلطانی است و تولید فصل اول آن از سال ۱۳۸۸ شروع شده بود. پخش سری اول این مجموعه از ۱۲ آذر ماه ۱۳۸۹ آغاز شد و در ۶ آبان ۱۳۹۰ به پایان رسید. پس از پخش ۲۶ قسمت از این مجموعه، پخش سری دوم این مجموعه از ۲۷ دی ۱۳۹۲ آغاز شد و در ۲۴ مرداد ۱۳۹۳ به پایان رسید.
انتهای پیام