دلایل فاصله میان نظر و عمل در بانکداری اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین عباس شفیعی‌نژاد، مدیرگروه فقه اقتصادی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) و استاد دانشگاه قم، در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به فرارسیدن هفته بانکداری اسلامی، به بیان نکاتی درباره وضعیت کنونی بانکداری اسلامی در کشور و موانع و راهکارهای تحقق آن پرداخت و گفت: در حال حاضر وضعیت نظام بانکی و سیستم پولی در کشور امر واضحی است و بسیاری از کارشناسانی که در زمینه بانکی به ویژه بانکداری اسلامی فعالیت می‌کنند، معتقدند که فاصله زیادی بین آن چیزی که در عمل اتفاق می‌افتد با آن چیزی که نظریه بانکداری اسلامی به دنبال آن است وجود دارد.

ساختارهای اصلی بانکداری اسلامی را ایجاد نکرده‌ایم

وی ادامه داد: از زمانی‌ که قانون عملیات بانکی بدون ربا در کشور اجرایی شد، این امید وجود داشت که پس از چند سال اجرای موقت آن، به سمت بانکداری اسلامی حرکت کنیم و در مرحله اولیه با حذف ربا و در مراحل بعدی بتوانیم بانکداری اسلامی را به طور کامل محقق کنیم اما در همان گام اول موفق نشدیم و یکی از دلایل اصلی که این فاصله بین نظریه تا عمل بانکداری اسلامی ایجاد شده، عدم تطابق ساختارهای موجود با اهداف بانکداری اسلامی است.

شفیعی‌نژاد با اشاره به عدم ایجاد ساختارهای مورد نیاز بانکداری اسلامی در ایران بیان کرد: بارها بر روی این موضوع تأکید شده است که آنچه در عمل در حال اجراست، اجرای قانون بر روی ساختاری است که آن ساختار بر اساس نظام بانکداری غربی و ربوی بنا شده است. مشکل اصلی کار هم در واقع در همین جاست که نتوانسته‌ایم آن ساختارهای اصلی و مورد نیاز بانکداری اسلامی را ایجاد کنیم.

رضایت مسئولان از وضعیت موجود

این کارشناس مسائل اقتصادی یادآور شد: یکی از دلایلی هم که به سمت ساختن ساختارهای مورد نیاز برای بانکداری اسلامی نرفته‌ایم این است که از سوی مسئولان به همین ساختار موجود راضی بوده‌ایم و گاهی با ثبات‌های نسبی که در مقاطع مختلف ایجاد کرده‌اند به همان راضی شده‌اند و لذا معتقد بوده‌اند که نباید به وضعیت کنونی سیستم بانکی دست زد و باعث تغییرات در آن شد.

عزمی جدی برای اینکه بتوانیم الگوی جایگزینی را برای سیستم بانکداری کنونی طراحی کنیم وجود ندارد و هزینه‌ چندانی برای آن صورت نمی‌گیرد. البته کارهایی به صورت جسته و گریخته از سوی نهادها و سازمان‌های مختلف در حال انجام است اما انسجام لازم را ندارند و کارشناسی مؤثر انجام نمی‌گیرد. بنابراین چنین اقداماتی معمولاً بدون نتیجه باقی می‌مانند

مدیرگروه فقه اقتصادی مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه مسئولان اقتصادی تمایلی به ایجاد تغییرات ساختاری در نظام بانکی کشور ندارند، تصریح کرد: روز گذشته هم رئیس کل بانک مرکزی اشاره کردند که باید با توجه به اینکه 90 درصد تأمین مالی در کشور ما در حال انجام از سوی سیستم بانکی است. لذا برای تغییر ساختارهای نظام بانکی باید با احتیاط جلو برویم. این در واقع رویکرد کلی مسئولان و مقامات پولی در نظام اقتصادی کشور است که بسیار با احتیاط و دست به عصا حرکت می‌کنند.

هزینه چندانی برای تغییر در اصلاح نظام بانکی نمی‌شود

وی افزود: از سوی دیگر عزمی جدی برای اینکه بتوانیم الگوی جایگزین برای سیستم بانکداری کنونی طراحی کنیم وجود ندارد و هزینه‌ چندانی برای آن صورت نمی‌گیرد. البته کارهایی به صورت جسته و گریخته از سوی نهادها و سازمان‌های مختلف در حال انجام است اما انسجام لازم را ندارند و کارشناسی مؤثر انجام نمی‌گیرد. بنابراین چنین اقداماتی معمولاً بدون نتیجه باقی می‌مانند.

شفیعی‌نژاد با اشاره به مهم‎ترین موانع تحقق بانکداری اسلامی در ایران اظهار کرد: به طور کلی مهم‌ترین مشکلاتی که بر سر راه بانکداری اسلامی در کشور وجود دارد شامل عدم اعتقاد مسئولان و مقامات پولی به ضرورت تغییرات ساختاری در این نظام، عمل با احتیاط در این زمینه و همچنین نبود الگوی جایگزین برای بانکداری اسلامی است و بسیاری از اقدامات هم جنبه صوری و نمایشی دارد. اینها دلایل اصلی فاصله افتادن بین نظریه تا عمل نظام بانکداری اسلامی در کشور است.

ضرورت استخراج الگوی مناسب بانکداری اسلامی

استاد دانشگاه قم با اشاره به راهکارهای حل این مشکلات نیز گفت: باید نهاد بسیار قدرتمندی در این مورد ایجاد شود و بسیاری از کارشناسان زبده بانکی و اقتصاد اسلامی و کسانی‌که در زمینه نظری و عرصه اجرایی تخصص و تبحر دارند شکل بگیرد و با دقت مشغول کار تحقیقی یکساله شوند تا در نهایت بتوانند الگویی متناسب با اهداف بانکداری و اقتصاد اسلامی استخراج کنند.

این کارشناس اقتصاد اسلامی در پایان بیان کرد: معتقدم چنین الگویی قابل استخراج است، چراکه بسیاری از اصول بانکداری اسلامی استخراج شده است، اما یک مدل که بتواند آن اصول را در دل خود اجرا کند هنوز از سوی متخصصان نظام بانکی استخراج نشده و در واقع این حلقه ارتباطی تاکنون مفقود بوده است؛ به این دلیل که هنوز هزینه‌ای برای این کار پرداخت نکرده‌ایم. لذا تا وقتی که حاضر نباشیم هزینه‌ای جدی در این زمینه بپردازیم، هرگز قادر به تحول در نظام بانکی و حرکت به سمت بانکداری اسلامی نخواهیم بود.

انتهای پیام