مزایا و موانع اجرای موفق عملیات بازار باز/ «فروش دِین» مشکل شرعی ندارد
گروه اقتصاد ــ حجت‌الاسلام نظری بیان کرد: یکی از مهم‌ترین مزایایی که اجرای عملیات بازار باز دارد این است که چون دولت در برخی از مواقع نمی‌تواند اوراق دین را به فروش برساند تا بدهی خود به بخش خصوصی را تسویه کند، می‌تواند از طریق نظام بانکی برای فروش این اوراق اقدام کند.
به گزارش ایکنا؛ بانک مرکزی مدتی است که تأکید زیادی بر اجرای عملیات بازار باز در کشور دارد؛ به ویژه از زمان روی کار آمدن عبدالناصر همتی به عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی، این موضوع به میزان بیشتری پیگیری می‌شود. همتی ضمن تشریح تأثیرات مثبت اجرای عملیات بازار باز در نظام بانکی کشور، گفت: اجرای این عملیات در نظام بانکی در مراحل نهایی قرار دارد. اجرای مناسب این عملیات در نظام بانکی کشور به گفته کارشناسان اقتصادی می‌تواند آثار مناسبی در پی داشته باشد؛ به شرطی که پیش‌نیازهای آن از جمله توجه به اقتصاد رقابتی و عدم دخالت بی‌رویه دولت و بانک مرکزی در اقتصاد کشور و همچنین افزایش نظارت بر شبکه بانکی مورد توجه قرار گیرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسن نظری، مدیر مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی بر اساس مذهب اهل‌بیت(ع)، عضو شورای فقهی بانک مرکزی و عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره مزایای اجرای مناسب عملیات بازار باز در نظام بانکی کشور پرداخت و گفت: در عملیات بازار باز، اوراق دِینی که دولت می‌فروشد در نظام بانکی هم مبادله خواهد شد. وقتی دولت به شرکت‌های خصوصی بدهکار است و بودجه لازم برای تسویه بدهی را هم در اختیار ندارد، اوراق دِین را با توافق طلبکاران می‌فروشند و در نتیجه طلبکاران دولت به جای اینکه شش ماه دیگر، یک میلیارد تومان بگیرند، همین حالا هشتصد یا نهصد میلیون تومان می‌گیرند و طلب آنها از دولت تسویه خواهد شد.
تأثیر اجرای عملیات بازار باز بر نرخ سود بانکی
وی با بیان اینکه اجرای مناسب عملیات بازار باز بر تعیین مناسب نرخ سود بانکی نیز مؤثر است، ادامه داد: بیشترین اوراق دِین به نام دولت صادر می‌شود چراکه دین را به تأخیر می‌اندازد. اکنون بانک‌ها می‌خواهند وارد این‌کار شوند و وقتی بانک‌ها به خرید و فروش اوراق دین بپردازند، بانک مرکزی بر فعالیت آنها نظارت بیشتری خواهد داشت و از سوی دیگر، نرخ خرید اوراق دِین می‌تواند پایه‌ای برای تعیین نرخ سود بانکی هم باشد و در نتیجه بر نحوه تعیین نرخ تسهیلات بانکی نیز تأثیر خواهد گذاشت.
نظری با اشاره به دور زدن قوانین مربوط به نرخ سود از سوی برخی از بانک‌ها یادآور شد: در شرایط کنونی اختلافاتی بین نرخ سود تعیین شده از سوی بانک‌های خصوصی و بانک‌های دولتی وجود دارد و در سالیان اخیر نیز شرایط به همین گونه بوده است؛ به ویژه در شرایطی که مثلاً نرخ 18 درصدی برای تسهیلات بانکی از سوی بانک مرکزی تعیین شده برخی از بانک‌ها با گذاشتن قیودی برای تسهیلات‌گیرندگان، نرخ سود تسهیلات را از 18 درصد بالاتر می‌برند.
فروش اوراق دِین در میان خود بانک‌ها و براساس نرخی که در میان خودشان توافق می‌کنند می‌تواند بر نرخ سود بانکی نیز اثر بگذارد و آن را منطقی‌تر کند
فروش اوراق دولتی از طریق شبکه بانکی
مدیر مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی بر اساس مذهب اهل‌بیت(ع) بیان کرد: با این اوصاف، فروش اوراق دِین در میان خود بانک‌ها و براساس نرخی که در میان خودشان توافق می‌کنند می‌تواند بر نرخ سود سپره‌ها و تسهیلات بانکی نیز اثر بگذارد و آن را منطقی‌تر کند و در واقع نرخ تسهیلات بانکی را تا حدودی شفاف‌تر کند؛ این همان چیزی است که از آن با عنوان عملیات بازار باز نام برده می‌شود.
عضو شورای فقهی بانک مرکزی با اشاره به مزایایی که اجرای عملیات بازار باز در نظام بانکی ایران برای اقتصاد کشور در پی دارد، اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین مزایایی که اجرای این عملیات دارد این است که چون دولت در برخی از مواقع نمی‌تواند اوارق دین را به فروش برساند چراکه بخش خصوصی به اندازه کافی قدرت ندارد که این اوراقی را که دولت به دلیل بدهکاری قصد فروش آن را دارد خریداری و نقد کند. بنابراین دولت می‌تواند از طریق نظام بانکی برای فروش این اوراق اقدام کند.
موانع اجرای مناسب عملیات بازار باز
عضو کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار به کمک بانک‌ها به دولت با اجرای عملیات بازار باز اشاره کرد و گفت: در واقع در چنین شرایطی بانک‌ها به دولت کمک می‌کنند تا دِین خود را نقد و در نتیجه دولت هم اوراق خود را نقد کند و بدهی‌های آن به تأخیر بیفتد. اصطلاحاً به این اوراق هم اسناد خزانه اسلامی گفته می‌شود که اکنون دولت بدهی‌های خود را از طریق آن پرداخت می‌کند اما تاکنون بین بانک‌ها آن‌گونه که باید و شاید متداول نبوده است.
این کارشناس اقتصاد اسلامی با اشاره به موانعی که ممکن است برای اجرای عملیات بازار باز در نظام بانکی وجود داشته باشد، اضافه کرد: یکی از موانعی که ممکن است وجود داشته باشد این است که بانک مرکزی به خوبی بر اجرای این عملیات نظارت نکند چراکه سوابق بانک‌ها در تعیین نرخ سود نشان داده که با همدیگر به شدت رقابت کرده و معمولاً قوانینی را که در این زمینه وجود دارد دور می‌زنند. بنابراین بانک مرکزی باید نظارت بیشتری بر شبکه بانکی کشور داشته باشد.
این عملیات از جهت شرعی مشکلی ندارد چراکه ایراد فقهی بر فروش دِین وارد نشده و شورای نگهبان هم اجرای این عملیات را مورد تأیید قرار داده است و بانک مرکزی هم اقدام خود را بر اساس مصوبه شورای نگهبان انجام می‌دهد
لزوم افزایش نظارت بانک مرکزی بر شبکه بانکی
وی با اشاره به آسیب‌های دور زدن قانون از سوی بانک‌ها برای بازار سرمایه افزود: به ویژه برخی از مواقع، بانک‌های خصوصی در تعیین نرخ سود با بانک‌های دولتی فاصله می‌گیرند و این اقدام آنها باعث آسیب به بازار سرمایه خواهد شد. بنابراین موفقیت در اجرای عملیات بازار از سوی بانک مرکزی نیز نظارت بیشتری است تا شاهد چنین مشکلاتی در نظام بانکی کشور نباشیم. البته این نظارت از سوی بانک مرکزی باید با شدت و دقت و گستردگی زیادی انجام شود تا کسانی از آن سوء استفاده نکنند.
عضو شورای فقهی بانک مرکزی در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت انطباق عملیات بازار باز با شریعت مقدس اسلام بیان کرد: این عملیات از جهت شرعی مشکلی ندارد چراکه ایراد فقهی بر فروش دِین وارد نشده و شورای نگهبان هم اجرای این عملیات را مورد تأیید قرار داده است و بانک مرکزی هم اقدام خود را بر اساس مصوبه شورای نگهبان انجام می‌دهد.
مدیر مؤسسه دایرةالمعارف فقه اسلامی بر اساس مذهب اهل‌بیت(ع) در پایان یادآور شد: علاوه بر تأیید این موضوع در شورای نگهبان، شورای فقهی بانک مرکزی نیز اجرای عملیات بازار باز از جنبه شرعی را مورد تصویب قرار داده است و بانک مرکزی نیز با هدف افزایش شفافیت در نظام بانکی اقدام به اجرای این عملیات می‌کند.
انتهای پیام
