محبت اولین نیاز کودک است/ غفلت خانواده‌ها از بازی‌درمانی
گروه اجتماعی ــ یک روانشناس کودک محبت‌خواهی و توجه‌طلبی را ویژگی کودکان دانست و بیان کرد: اگر کودک در خانواده از محبت و توجه والدین اشباع شود، بسیاری از چالش‌ها و آسیب‌ها و اختلالات رفتاری از بین می‌رود؛ لذا اولین نیاز کودک محبت و توجه است.
علیرضا یاوری، روانشناس کودک، در گفت‌وگو با ایکنا از گیلان، با بیان اینکه براساس قوانین حاکم بر کشورها و ملت‌ها تعاریف متفاوتی از مفهوم کودک وجود دارد، اظهار کرد: با توجه به یک تعریف کلی، فرد بعد از دوره نوزادی تا قبل از رسیدن به بلوغ جسمانی، عاطفی و حقوقی کودک تلقی می‌شود.
وی طیف کودکی از دیدگاه جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و حقوقی را متفاوت دانست و افزود: روان‌شناسان به فردی کودک می‌گویند که به هوش هیجانی نرسیده باشد، یعنی مهارت‌های تعاملات بین فردی را یاد نگرفته باشد. گاهی یک فرد 15 ساله هوش هیجانی کسب نکرده و کودک محسوب می‌شود. در واقع وقتی که فرد مهارت‌های زندگی و تعاملات بین فردی و روابط اجتماعی را درک می‌کند از دوره کودکی خارج شده است.
این روانشناس کودک، بلوغ را به مثابه رشد فیزیولوژیکی دانست و اظهار کرد: فردی که به بلوغ فیزیولوژیکی رسیده باشد دیگر کودک نیست. در ایران پسران در 15 سالگی و دختران در 9 سالگی از کودکی خارج می‌شوند. البته براساس تعریف یونسکو، فرد تا قبل از 18 سالگی هنوز در حیطه کودکان است.
نیازهای اولیه و ثانویه کودکان
یاوری با بیان اینکه در کشور ما افراد از 18 سالگی به بالا دارای حقوق قانونی می‌شوند، گفت: نیازهای کودکان به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود که نیازهای اولیه شامل نیازهای فیزیولوژیکی مانند غذا و پوشاک و مسکن و... است که از زمان تولد و در فرایند رشد باید تأمین شود، اما کودک به اعتماد به‌نفس، اطمینان خاطر و محبت نیاز دارد، حتی کودک از 6 ماهگی در رحم با اصوات مادر و پدر ارتباط برقرار می‌کند و محبت را می‌فهمد. تجربه ثابت کرده که کودکان نارس و زودرس نیز با تحریکات لمسی والدین رشد مناسب را پیدا می‌کنند.
وی نیاز عاطفی را اولویت اول کودک دانست که در محیط خانواده تأمین می‌شود و تأکید کرد: نیاز عاطفی تنها محبت کردن به کودک نیست، بلکه کودک باید شاهد رفتار محبت‌آمیز والدین در خانه باشد تا حالت اشباع‌شدگی پیدا کند و درک درستی از محیط امن و آرامش‌بخش داشته باشد.
این روانشناس کودک با بیان اینکه نیازهای اجتماعی کودک باید توسط والدین تأمین شود، ابراز کرد: والدین باید کودک را به دنیای روابط بین فردی و تعامل با همسالان و اولیای مدرسه ورود دهند تا این کودک بتواند در آینده تعامل خوبی با اجتماع برقرار کند و مهارت‌های لازم را به دست آورد؛ لذا قبل از ورود کودک به دنیای روابط بین فردی بسیاری از مفاهیم و چارچوب‌ها باید در درون خانواده شکل بگیرد و کودک این مفاهیم را بشناسد.
کودک بدون قید و شرط دوست داشته شود
یاوری محبت‌خواهی و توجه‌طلبی را ویژگی کودکان دانست و افزود: اگر کودک در خانواده از محبت و توجه والدین اشباع شود بسیاری از چالش‌ها و آسیب‌ها و اختلالات رفتاری از بین می‌رود؛ لذا اولین نیاز کودک محبت و توجه است.
وی والدین را نیازمند مهارت فرزندپروری دانست و تصریح کرد: فرزندپروری «مقتدرانه – پذیرنده» یکی از سبک‌های فرزندپروری است که در آن چارچوب‌های لازم در خانواده مشخص می‌شود و در صورتی که کودک مرتکب خطا نسبت به این چارچوب‌ها شود، بدون داد و فریاد و با گفتمان و تعامل مشکلات برطرف می‌شود، اما کودک باید احساس کند که بدون قید و شرط دوست داشته می‌شود و در این صورت توانایی ابراز وجود دارد و مسئولیت کارهایش را می‌پذیرد و با اصلاح رفتارش با والدین همراهی می‌کند.
این روانشناس کودک سبک فرزندپروری «مستبدانه» را موجب شکل‌گیری جبر در خانواده دانست و گفت: در خانواده‌هایی که مادر یا پدر فصل‌الخطاب هستند، کودکانی منفعل تربیت می‌شوند که توانایی ابراز وجود ندارند و معمولاً در جامعه جزو افراد خجالتی محسوب می‌شوند. از طرف دیگر با سبک فرزندپرری «رها و سهل‌گیر» نیز مواجه هستیم که نتیجه این نوع تربیت چیزی جز کودک‌سالاری نیست، یعنی والدین باید مطیع خواست‌های غیر واقعی و غیر معقول کودک باشند که در بلندمدت غرور کاذب و زیاده‌خواهی و عدم توانایی برقراری ارتباط با دیگران در کودک تقویت می‌شود.
وی کودک را نیازمند رشد فردی همه‌جانبه دانست و اضافه کرد: کودکانی که با سبک مقتدرانه – پذیرنده تربیت شده‌اند در آینده افرادی اهل گفتمان و تعامل خواهند بود.
یاوری افراط در حوزه آموزش را یکی از مصادیق امروزی کودک آزادی دانست و تأکید کرد: والدین فاقد اقناع، نیازهای تامین‌نشده روحی و روانی و ذهنی خودشان را در کودکان جستجو می‌کنند و می‌خواهند از کودکان به عنوان ابزاری برای فخرفروشی به دیگران و مطرح کردن خودشان استفاده کنند. در واقع والدین با فرستادن کودک به انواع و اقسام کلاس‌های آموزشی همچون موسیقی، زبان، ورزش و... از قرار گرفتن استعدادهای واقعی کودک در مسیر اصلی آن جلوگیری می‌کنند.
این روانشناس کودک با بیان اینکه بدسرپرستی کودک فقط به فقر و اعتیاد و ناتوانی والدین محدود نمی‌شود، گفت: اقدام والدین نسبت به فرزندآوری بدون برخورداری از مهارت و آگاهی فرزندپروری فرایند رشد استعدادهای کودک را دچار مشکل می‌کند. والدینی که درک درستی از رشد کودک ندارند بیشترین آسیب را به کودک می‌زنند و او را دچار اختلالات رفتاری می‌کنند. امروزه مهارت‌های فرزندپروری به دوران جنینی و قبل از تولد کودک نیز بازمی‌گردد.
استفاده زودهنگام کودکان از فضای مجازی
وی با اشاره به غفلت خانواده‌ها از بازی‌درمانی، ادامه داد: متأسفانه امروزه با مشکلات حرکتی کودکان مواجه هستیم که یکی از دلایل آن فربه بودن کودک به واسطه مصرف مواد غذایی ناسالم از جمله فست‌فودهاست که آسیب جدی به یادگیری کودک می‌زند. در واقع از نظر شناختی، هرچقدر میزان کنش‌های حرکتی کودک و چالاکی و چابکی او بالا باشد میزان یادگیری او افزایش می‌یابد، اما هرچقدر منفعل و فاقد حرکت باشد، به همان اندازه یادگیری کاهش پیدا می‌کند. توانایی‌های حسی – حرکتی جزء اولین یادگیری‌های مغز است و انسان برای هر نوع آگاهی یک حرکت جدید انجام می‌دهد.
یاوری رشد حرکتی کودکان روستایی را بیشتر از کودکان شهری دانست و متذکر شد: تفکر منطقی، رفتار هدفمند و سازگاری با محیط سه مولفه هوشمندی یک انسان است؛ لذا والدین زمانی که می‌بینند کودکشان به راحتی با گوشی تلفن همراه یا تبلت کار می‌کند به هوش او پی می‌برند، در حالی که این یک خطای شناختی است و کودک باید رشد حرکتی داشته باشد. متأسفانه استفاده از فضای مجازی برای کودکان زودهنگام شروع شده که می‌تواند مشکل‌آفرین باشد.
این روانشناس کودک با بیان اینکه مشغله‌های کاری و اقتصادی روابط والد – فرزندی را کمرنگ کرده است، افزود: بازی زبان کودک است و کودک از طریق بازی برون‌ریزی افکار درون‌ریخته خودش را دارد. کودک با بازی کردن با دنیای اطراف خودش تعامل برقرار می‌کند و مشکلات درونی‌اش را هشدار می‌دهد؛ بنابراین اگر والدین بازی‌درمانگر باشند می‌توانند فشارهای رفتاری و چالش‌های ذهنی کودک خود را بشناسند و برای درمان آن اقدام کنند. البته والدین باید طبقات بازی را بدانند تا بتوانند به دنیای کودکان راه پیدا کنند.
وی بازی‌های یک تا 2 سالگی را حسی – حرکتی و بازی‌های 2 تا 6 سالگی را فکری و عملیاتی دانست و گفت: متأسفانه عوامل اقتصادی باعث شده معجزه بازی را فراموش کنیم، در حالی که کودک در بازی به صورت خلاقانه و نمادین مفاهیم را درک می‌کند. بسیاری از خانواده‌ها نیز در جریان بازی با کودک محیطی فرح‌بخش برای خودشان ایجاد می‌کنند.
انتهای پیام
