ابوذر ندیمی، مشاور عالی رئیس سازمان برنامه و بودجه و عضو سابق کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی، در گفتوگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره بودجه دوسالانه و همچنین حذف درآمدهای نفتی از بودجه پرداخت و اظهار کرد: ما با مشکلاتی در اقتصاد کشور روبه رو هستیم و از جمله اینکه منابع ما ثابت نیست و به همین دلیل بیش از آنکه بودجه ببندیم، احکام آن را صادر میکنیم. معنای بودجه هم منابع و مصارف است. اگر منابع و مصارف مشخص نباشد طبیعتاً بودجهنویسی کار بیهودهای است چراکه بودجه به معنای عدد و رقم است. سؤال این است که آیا ما تصویر روشنی است اعداد و ارقام داریم؟ پاسخ این پرسش منفی است.
تصویر روشنی از بودجهنویسی نداریم
وی افزود: چون تصویر روشنی نداریم بنابراین ناچاریم فقط حکم صادر کنیم و وقتی فقط حکم میدهیم بنابراین به جای بودجه نوشتن فقط قانون مینویسیم در حالیکه بودجه باید به جای اینکه مبین درخواستها باشد مبین اعداد و ارقام باشد. آن چیزی که الان در حال اتفاق افتادن است این است که احکامنویسی کرده و در حقیقت همه مجموعههای اجرایی را از جهت دسترسی به اعداد با محدودیت مواجه میکنیم.
ندیمی گفت: بنابراین بیش از آنکه بودجه بنویسیم، نوعی برنامه و سیاست اجرایی مینویسیم. بر این اساس دیگر نمیتوان گفت که ما برای فلان هدف تعریفی داریم و بیش از اینکه دنبال اهداف باشیم دنبال وظایف هستیم و به همین دلیل از جهت پاسخگویی هم با مشکل مواجه میشویم و در واقع در رابطه به اصل بودجهنویسی با مشکل مواجه هستیم.
مشکلات بودجه دوسالانه
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به موانعی که برای تدوین بودجه دوسالانه وجود دارد تصریح کرد: دلیل این وضعیت این است که در طرف منابع و مصارف، اعداد مربوط به شرکتها، بودجهها عمرانی، جاری و مانند آن را نمیدانیم بنابراین با چنین رویکردی، بودجهنویسی از نوعی که پیشنهاد شده به هیچ عنوان نمیتواند موفقیتآمیز باشد و قطعاً مشکلاتی را به وجود میآورد و تعمیق میبخشد.
مشاور عالی رئیس سازمان برنامه و بودجه ادامه داد: برخلاف بودجههای سالانه که هر ساله میتوانستیم بگوییم که چه عددی داریم و براساس آن هر ساله نظارت دیوان محاسبات یا دستگاهها و کمیسیونها ممکن باشد عملاً غیرممکن میشود چراکه دیگر در رابطه با بودجه نمیتوانیم به اهداف کمی تکیه کنیم در حالیکه بودجه بیش از آنکه اهداف کیفی را پیگیری کند باید در پی اهداف کمی باشد.
حذف نفت از بودجه بر اساس انتخاب نیست
عضو سابق کمیسیون اقتصادی مجلس در رابطه با حذف درآمدهای نفتی از بودجه بیان کرد: از نظر هدف بسیار خوب است و نمیتوانیم آن را نفی کنیم. هدف ما همین بوده و هست که به جای اینکه به خامفروشی تکیه کنیم، به منابع دیگر همانند کشاورزی، صنعت، خدمات، فناوری، تجارت و گردشگری تکیه داشته باشیم. این هدفی مقدس است اما واقعیت این است که در این مورد چند اشکال وجود دارد.
وقتی جانشینی وجود ندارد به نظر نمیرسد که بودجه منهای نفت مشکلی را رفع کند. البته به فعالیتها و هدفگذاریهای آتی کمک میکند اما نمیتواند مشکلات را برطرف کند چراکه ما که نمیتوانیم حدود سیصد هزار میلیارد از هزینههای خود را کم کنیم
وی یادآور شد: یکی از این موارد این است که این یک انتخاب نیست بلکه اجبار است و همین نشان میدهد که ما با چه داستانهایی در رابطه با بودجه روبه رو هستیم چراکه اساساً پول وجود ندارد. الان نمیتوانیم بگوییم دویست تا سیصد هزار میلیاردی که از راه نفت تأمین میشد از راه دیگری تأمین میشود.
آیا بودجه بدون نفت مشکلی را حل میکند
این کارشناس مسائل اقتصادی اظهار کرد: وقتی جانشینی وجود ندارد به نظر نمیرسد که بودجه منهای نفت مشکلی را رفع کند. البته به فعالیتها و هدفگذاریهای آتی کمک میکند اما نمیتواند مشکلات را برطرف کند چراکه ما که نمیتوانیم حدود سیصد هزار میلیارد از هزینههای خود را کم کنیم. از سوی دیگر اگر از منابع را هم کم کنیم مصارف را چگونه کم کنیم؟ در رابطه با هزینهها امکان کاهش بسیار سخت است بنابراین در رابطه با حذف نفت از بودجه باید این را هم پاسخ دهیم که آیا قرار است هزینههایمان را هم کم کنیم؟ اگر پاسخ منفی باشد طبیعی است که بلافاصله سؤال میشود پس چگونه قرار است حقوقی را پرداخت یا پروژهای را اجرایی کنیم؟
مشاور عالی رئیس سازمان برنامه و بودجه گفت: ممکن است گفته شود که پروژهها را به مردم و بخش خصوصی میدهیم که اجرا کنند اما این فقط از جنبه شعاری دلچسب است ولی واقعی نیست چراکه بلافاصله سؤال میشود که کدام بخش خصوصی و با چه شرایطی، در چه دورانی، با چه امید به آیندهای و با چه حمایتی قرار است چنین کاری را انجام دهد؟ بنابراین وقتی با چنین مشکلاتی مواجه هستیم باید بدانیم که بودجه بدون نفت، شعار بسیار دلچسبی است اما وقتی نمیتوانیم هزینهها را تأمین کنیم باید پیشبینی کنیم که چه اتفاقی ممکن است برای کشور رخ دهد.
ضعف مجلس در تدوین بودجه بدون نفت
وی گفت: معتقدم چنین چیزی مثبت نیست چراکه یا باید فشار بیش از حد به مردم وارد کنیم و مالیات بیش از حد از آنان بگیریم. البته بخش عمدهای از مالیات هم متأثر از نفت است و حتی بخش عمدهای که از طرف صندوق توسعه ملی یا به صورت تسهیلات از طرف بانکها داده میشود متأثر از درآمدهای نفتی است برای اینکه عملیات تسعیر یا تبدیل ارز صورت میگیرد.
ندیمی در پایان با اشاره به ضعف مجلس در تدوین بودجه بدون نفت اظهار کرد: بنابراین داستان پیچیدهای است و امیدواریم مجلس آینده بتواند این موضوع را مدیریت کند چراکه این مجلس لااقل در سه سال قبل نشان داده که قابلیت اندیشهورزی در این زمینه را ندارد. مجلس کنونی نشان نداده که میتواند بودجه بدون نفت بنویسد بنابراین به نظر میرسد که چنین کاری، کار بسیار دشواری است.
گفتوگو از اکبر ابراهیمی
انتهای پیام