نحوه شهود خداوند در روز قیامت

به گزارش ایکنا؛ هفتمین جلسه تفسیر موضوعی پیرامون آیات قیامت، صبح امروز 5 آذرماه با ارائه حجت‌الاسلام فاضل لنکرانی برگزار شد. وی در این جلسه اظهار کرد: بحث در آیات مربوط به حساب در روز قیامت بود و چند جلسه‌ای است پیرامون آیه 281 بقره صحبت کردیم: «وَاتَّقُوا يَوْمًا تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَا كَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ؛ ‌بترسيد از روزى كه در آن‏، به سوى خدا بازگردانده مى‌شويد، سپس به هر كسى (پاداش‏) آنچه به دست آورده‏، تمام داده شود؛ و آنان مورد ستم قرار نمى‏‌گيرند.» عرض کردیم همان‌طور که برخی بزرگان فرمودند این آیه یکی از بهترین آیات موعظه در قرآن کریم است.

وی افزود: یکی از نکاتی که در این آیه وجود دارد، این است که این «تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللَّهِ» چه معنایی دارد؟ آیا ما باید یک کلمه در تقدیر بگیریم و بگوییم «تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى ما اعدّ اللَّهِ لهم» یعنی ما در آیه یک تقدیری بگیریم و بگوییم بین «الی» و کلمه «الله» یک عبارت «ما اعدّ» وجود دارد، یعنی ثواب یا عقاب. صاحب مجمع‌البیان همین دیدگاه را دارد و کلمه «جزاء الله» را در تقدیر می‌گیرد. ایشان می‌گوید هر لفظی که در قرآن چنین آمده است، مثل آیه «انا لله و انا الیه راجعون» مقصودش از «الیه»، «الی ملک الله» است. هر تعبیری که در قرآن آمده است و می‌گوید انسان رجوع به خدا می‌کند، مقصودش همین رجوع به جزای خدا یا رجوع به ملک الهی است.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: دلیل صاحب مجمع‌البیان این است که خدا از احدی غایب نیست و احدی از علم خدا و ملک خدا غایب نیست؛ نظیر این آیه که می‌فرماید: «هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنْتُمْ». بعد سوال می‌شود اگر این چنین است پس چرا آیه قید «وَاتَّقُوا يَوْمًا» دارد و اختصاص به روز قیامت دارد؟ صاحب مجمع البیان پاسخ می‌دهد علت این امر این است که روز قیامت روزی است که تمام ملک‌ها قطع می‌شود؛ اگر انسان در این دنیا حکومت و اعتباری داشته، قطع می‌شود و تنها ملکی که در روز قیامت معنا دارد، ملک خداوند تبارک و تعالی است. پس مدعای صاحب مجمع‌البیان این است که باید این کلمه را در تقدیر بگیریم و در هر جای قرآن تعابیر نظیر این وجود دارد، باید این کلمه را در تقدیر بگیریم.

وی تصریح کرد: به نظر می‌رسد این فرمایش قابل مناقشه است. اولا «هو معکم» در دنیا وجود دارد، در آخرت هم وجود دارد. مجمع البیان طوری پیش آمده که با این اشکال مواجه می‌شود که چرا خداوند در اینجا می‌فرماید: «وَاتَّقُوا يَوْمًا تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَى اللَّهِ»؟ اینکه اختصاص به قیامت ندارد، در دنیا نیز همین‌گونه است. مگر ما در دنیا در ملک خدا نیستیم؟ به نظر می‌رسد این معنا خلاف ظاهر آیه شریفه است. اولاً در خود «اناّ لله و انّا الیه راجعون» این «الیه» ظهور در خود خدا دارد. حالا مقصود، لقای خداست. مگر ما نمی‌گوییم مردن یعنی لقای خدا؟ ما در این دنیا وجود خداوند را پذیرفتیم، ولی روز قیامت روز شهود است؛ یعنی ما خدا را به نحو شهودی می‌بینیم.

فاضل لنکرانی در ادامه یادآور شد: البته لازم نیست خدا جسم باشد، بلکه ما خدا را شهود می‌کنیم. مثلا یک حالتی مثل حب و خشوع قابل دیدن نیست، ولی وقتی انسان منظره‌ای را می‌بینید، این حب در او ایجاد می‌شود و این حب را به نحو شهودی در خودش می‌یابد. روز قیامت روز لقای الهی است. اساساً در آیات قرآن تعبیر به لقای الهی زیاد آمده است؛ به عنوان مثال، قرآن می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّكَ كَادِحٌ إِلَى رَبِّكَ كَدْحًا فَمُلَاقِيهِ» یعنی قیامت وقتی است که انسان به صورت شهودی خداوند را ملاقات می‌کند. ظاهر آیات موید این مطلب است.