رحیم‌پور ازغدی:
سلامت معنوی در جهان فراگیر شده، اما نسخه نجات‌بخش نیست/ نسبت «نماز» و «لذت»
گروه سلامت ــ عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در کنگره نماز و سلامت روان با بیان اینکه آرامش و لذت نتیجه معنویت است، اما هدف نیست، گفت: موجی در دهه‌های اخیر برای دعوت به سلامت معنوی به وجود آمده که حرکت خوبی است، اما نباید به اشتباه بیفتیم و گمان کنیم که این معنویت نسخه نجات‌بخش و همان معنویت مدنظر انبیا و اولیا است.
به گزارش ایکنا؛ حسن رحیم‌پور ازغدی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در سومین کنگره نماز، سلامت روان و نشاط معنوی که امروز سه‌شنبه، ۱۲ آذرماه در دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران برگزار شد، با طرح پرسش‌هایی مانند اینکه در کدام جهان می‌توان نمازگزار بود؟ جهان بدون نماز با جهان بدون نماز چه تفاوت‌هایی دارد؟ نماز با ما چه می‌کند و ما با نماز چه می‌کنیم؟ امکان و فرصت عبادت به جز انسان نصیب چه موجودات دیگری در جهان شده است؟، اظهار کرد: تمام عالم و هستی مشغول نماز هستند؛ «وَ إِنْ مِنْ شَيْءٍ» جمادات هم مشغول نیایش هستند.
وی ادامه داد: اینکه با زبان آکادمیک به نگاه از بالا به انسان و جهان پرداخته‌ایم، کار بزرگی است. تا ۱۰۰ سال گذشته این امکان وجود نداشت که در فضای دانشگاهی کسی بتواند در مورد سلامت معنوی سخن بگوید. اگرچه ممکن است خیلی از مباحث مشترک لفظی باشد؛ آرامش، سلامت، معنویت مفاهیمی مشترک است و در همه مکاتب به رسمیت شناخته می‌شود. ماتریالیسم خشن قرن ۱۹ که به محض میان آمدن اسم نماز و کلمه معنویت می‌آمد، آن را تمسخر می‌کرد، امروز آثار معنویت در رفتار، ژنتیک، محیط خانواده، تغذیه، اقتصاد، رسانه، اشتغال و ... را مدنظر دارد.
ازغدی در ادامه با تأکید بر اینکه اسلام به همان اندازه که می‌گوید نماز بخوان، از مسلمانان می‌خواهد کفش مناسب بپوشند و غذای سالم بخورند و ازدواج به موقع داشته باشند، گفت: توجه به جسم و روح توأمان است. در این میان، آرامش و لذت نتیجه معنویت است، اما هدف نیست، هدف تکامل و رشد است.
به گفته عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ اعتقاد به معاد یعنی باور به اینکه ما موجودی ابدی هستیم و نابود نمی‌شویم. نگاه ابزاری به معنویت، نگاهی غیرفلسفی است. رفاه، بیمه، مسکن، تأمین اجتماعی و امکانات بیشتر شد، اما کماکان آمار خودکشی و افسردگی در جوامع پیشرفته‌تر بیشتر است. این نگاه که ماده و معنا را جدا از هم تعریف می‌کنند، غلط است. مگر می‌توان در جهانی که معنا ندارد، زیست کرد و به آرامش رسید؟ اگر این باور نباشد، ادای آرامش را درآورده‌ایم.
وی با بیان اینکه اخلاق و رفتارمان در اینکه چه سرانجامی داشته باشیم، تأثیر دارد، افزود: نماز وسیله‌ای برای لذت نیست، اما لذت‌بخش است. لذت و آرامش نتیجه اقامه نماز است. مواد مخدر و دارو نیز، اگرچه موقتی، اما انسان را به آرامش می‌رساند، اما نام این آرامش و سلامت معنوی نیست.
رحیم‌پور ازغدی گفت: عالم رو به حق است و در حال بازگشت به محضر خدا هستیم؛ «انا لله و انا الیه راجعون». موجی که در دهه‌های اخیر در زمینه دعوت به سلامت معنوی و سلامت روان به وجود آمده، حرکت خوبی است، اما نباید به اشتباه بیفتیم که این معنویت نسخه نجات‌بخش و همان معنویت مدنظر انبیا و اولیا است.
وی بیان کرد: نماز و معنویت در حد تشریفات، نزد همگان مورد قبول است. حتی مارکسیست‌ها این را قبول دارند، اما می‌گویند با چه توجیهی نماز بخوانیم؟ باید پذیرفت که دین کالایی فرهنگی در کنار کالاهای اقتصادی دیگر است و آثار روانی، فردی و اجتماعی دارد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه دو نوع معنویت بیدارگر و تخدیری وجود دارد، اظهار کرد: معنویت تخدیری، نوعی آرامش کاذب است. با اقامه نماز، انسان می‌تواند به جایی برسد که خداوند او را به فرشتگان نشان دهد و مباهات کند، اما بدون اعتقاد به خدا، فرشتگان و ایمان به بهشت و جهنم و بدون اعتقاد به شریعت، نمی‌توان ادعای معنویت کرد و انسان در این وضعیت به آرامش نخواهد رسید.
وی با تأکید بر اینکه مرگ‌باوری مصداق بارزی است که به انسان آرامش می‌دهد، گفت: تفسیر توحیدی از مرگ این است که مرگ، مرحله جدید فوق‌العاده مهمی از زندگی انسانی ابدی است که نابودی ندارد. کسی که می‌گوید دنیا اول و آخر است، آیا می‌تواند به آرامش برسد؟ آنهایی که دست به خودکشی می‌زنند، متوجه شده‌اند که دنیا هیچ ارزشی ندارد، اما به بخشی از واقعیت و حقیقت دست پیدا کرده‌اند. اما این‌ها نمی‌دانستند که انبیا خیلی پیش‌تر گفته بودند که دنیا هیچ است. در زیارت اهل‌قبور می‌خوانیم؛ «اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ، مِنْ اَهْلِ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ، یا اَهْلَ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ، بِحَقِّ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ، کَیْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ»؛ ای اهل توحید آیا الان تجربه کردید معنای «لااله الا الله»؟ «وَاحْشُرْنا فى زُمْرَةِ مَنْ قالَ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ»؛ آن زمان که خدا اراده کند به نزد آنها می‌رویم.
ازغدی در پایان با اشاره به عبارت قرآنی «وَ اللَّهُ مَعَكُمْ»، گفت: ما تعابیر شاعرانه‌ای از این عبارت داشته‌ایم. اما نکته این عبارت این است که کسی که خدا با او باشد، به آرامش خواهد رسید. با این حال خداوند تأکید دارد که هر که او را از زندگی حذف و فراموش کند دچار «مَعِيشَةً ضَنْكاً» می‌شود و زندگی سختی خواهد داشت. نماز به انسان هدف، اندیشه و انگیزه می‌دهد.
انتهای پیام وی ادامه داد: اینکه با زبان آکادمیک به نگاه از بالا به انسان و جهان پرداخته‌ایم، کار بزرگی است. تا ۱۰۰ سال گذشته این امکان وجود نداشت که در فضای دانشگاهی کسی بتواند در مورد سلامت معنوی سخن بگوید. اگرچه ممکن است خیلی از مباحث مشترک لفظی باشد؛ آرامش، سلامت، معنویت مفاهیمی مشترک است و در همه مکاتب به رسمیت شناخته می‌شود. ماتریالیسم خشن قرن ۱۹ که به محض میان آمدن اسم نماز و کلمه معنویت می‌آمد، آن را تمسخر می‌کرد، امروز آثار معنویت در رفتار، ژنتیک، محیط خانواده، تغذیه، اقتصاد، رسانه، اشتغال و ... را مدنظر دارد.
ازغدی در ادامه با تأکید بر اینکه اسلام به همان اندازه که می‌گوید نماز بخوان، از مسلمانان می‌خواهد کفش مناسب بپوشند و غذای سالم بخورند و ازدواج به موقع داشته باشند، گفت: توجه به جسم و روح توأمان است. در این میان، آرامش و لذت نتیجه معنویت است، اما هدف نیست، هدف تکامل و رشد است.
به گفته عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ اعتقاد به معاد یعنی باور به اینکه ما موجودی ابدی هستیم و نابود نمی‌شویم. نگاه ابزاری به معنویت، نگاهی غیرفلسفی است. رفاه، بیمه، مسکن، تأمین اجتماعی و امکانات بیشتر شد، اما کماکان آمار خودکشی و افسردگی در جوامع پیشرفته‌تر بیشتر است. این نگاه که ماده و معنا را جدا از هم تعریف می‌کنند، غلط است. مگر می‌توان در جهانی که معنا ندارد، زیست کرد و به آرامش رسید؟ اگر این باور نباشد، ادای آرامش را درآورده‌ایم.
وی با بیان اینکه اخلاق و رفتارمان در اینکه چه سرانجامی داشته باشیم، تأثیر دارد، افزود: نماز وسیله‌ای برای لذت نیست، اما لذت‌بخش است. لذت و آرامش نتیجه اقامه نماز است. مواد مخدر و دارو نیز، اگرچه موقتی، اما انسان را به آرامش می‌رساند، اما نام این آرامش و سلامت معنوی نیست.
رحیم‌پور ازغدی گفت: عالم رو به حق است و در حال بازگشت به محضر خدا هستیم؛ «انا لله و انا الیه راجعون». موجی که در دهه‌های اخیر در زمینه دعوت به سلامت معنوی و سلامت روان به وجود آمده، حرکت خوبی است، اما نباید به اشتباه بیفتیم که این معنویت نسخه نجات‌بخش و همان معنویت مدنظر انبیا و اولیا است.
وی بیان کرد: نماز و معنویت در حد تشریفات، نزد همگان مورد قبول است. حتی مارکسیست‌ها این را قبول دارند، اما می‌گویند با چه توجیهی نماز بخوانیم؟ باید پذیرفت که دین کالایی فرهنگی در کنار کالاهای اقتصادی دیگر است و آثار روانی، فردی و اجتماعی دارد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه دو نوع معنویت بیدارگر و تخدیری وجود دارد، اظهار کرد: معنویت تخدیری، نوعی آرامش کاذب است. با اقامه نماز، انسان می‌تواند به جایی برسد که خداوند او را به فرشتگان نشان دهد و مباهات کند، اما بدون اعتقاد به خدا، فرشتگان و ایمان به بهشت و جهنم و بدون اعتقاد به شریعت، نمی‌توان ادعای معنویت کرد و انسان در این وضعیت به آرامش نخواهد رسید.
وی با تأکید بر اینکه مرگ‌باوری مصداق بارزی است که به انسان آرامش می‌دهد، گفت: تفسیر توحیدی از مرگ این است که مرگ، مرحله جدید فوق‌العاده مهمی از زندگی انسانی ابدی است که نابودی ندارد. کسی که می‌گوید دنیا اول و آخر است، آیا می‌تواند به آرامش برسد؟ آنهایی که دست به خودکشی می‌زنند، متوجه شده‌اند که دنیا هیچ ارزشی ندارد، اما به بخشی از واقعیت و حقیقت دست پیدا کرده‌اند. اما این‌ها نمی‌دانستند که انبیا خیلی پیش‌تر گفته بودند که دنیا هیچ است. در زیارت اهل‌قبور می‌خوانیم؛ «اَلسَّلامُ عَلى اَهْلِ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ، مِنْ اَهْلِ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ، یا اَهْلَ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ، بِحَقِّ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ، کَیْفَ وَجَدْتُمْ قَوْلَ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ»؛ ای اهل توحید آیا الان تجربه کردید معنای «لااله الا الله»؟ «وَاحْشُرْنا فى زُمْرَةِ مَنْ قالَ لا اِلهَ اِلاَّ اللهُ»؛ آن زمان که خدا اراده کند به نزد آنها می‌رویم.
ازغدی در پایان با اشاره به عبارت قرآنی «وَ اللَّهُ مَعَكُمْ»، گفت: ما تعابیر شاعرانه‌ای از این عبارت داشته‌ایم. اما نکته این عبارت این است که کسی که خدا با او باشد، به آرامش خواهد رسید. با این حال خداوند تأکید دارد که هر که او را از زندگی حذف و فراموش کند دچار «مَعِيشَةً ضَنْكاً» می‌شود و زندگی سختی خواهد داشت. نماز به انسان هدف، اندیشه و انگیزه می‌دهد.
مطالب مرتبط
