آیا انبیا در روز قیامت مورد سؤال قرار می‌گیرند

به گزارش ایکنا؛ چهاردهمین جلسه تفسیر قرآن آیت‌الله محمدجواد فاضل لنکرانی، صبح امروز، 3 دی‌ماه، با محوریت آیات قیامت برگزار شد.

وی در این جلسه اظهار کرد: بحث ما به آیه ششم سوره اعراف رسید: «فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَلَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ؛ پس قطعاً از كسانى كه [پيامبران] به سوى آنان فرستاده شده‏‌اند، خواهيم پرسيد و قطعاً از [خود] فرستادگان [نيز] خواهيم پرسيد». گفته شد که این آیه دلالت روشنی بر این دارد که هم امت‌ها مورد سؤال قرار می‌گیرند و هم پیامبران مورد سؤال قرار می‌گیرند. در این آیه چون کلمه «سؤال» تکرار شده است، تکرار دلالت بر تغایر دارد؛ همان‌گونه که در آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ» کلمه «أَطِيعُوا» دو بار آمده است. علت تکرار «أَطِيعُوا» این است که «أَطِيعُوا» اول ارشادی است، «أَطِيعُوا» دوم مولوی است.

وی افزود: در آیه مورد بحث هم باید بین دو سؤال تغایری باشد. در توجیه این تغایر گفتند سؤالی که از مردم می‌شود سؤال توبیخی است، ولی سؤالی که از انبیا می‌شود سؤال استشهادی است؛ یعنی از آنها سؤال می‌شود مردم چگونه با دعوت آنها برخورد کردند. چه بسا این آیه شریفه‌ای که در سوره نسا است: «فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلَاءِ شَهِيدًا؛ پس چگونه است [حالشان] آنگاه كه از هر امتى گواهى آوريم و تو را بر آنان گواه آوريم» هم دلالت بر این مطلب دارد که هر پیامبری شاهد بر اعمال آن امت است. این مطلب در بسیاری از تفاسیر آمده است که در این آیه سوره اعراف سؤال از مرسل علیهم سؤال از اعمال و رفتارشان است، ولی سؤال از انبیاء سؤال از این است که مردم دعوت شما را چگونه پاسخ دادند؛ یعنی اینها به عنوان شاهد مورد سؤال قرار می‌گیرند.

استاد حوزه علمیه ادامه داد: در یکی از تفاسیر فارسی این تعبیر آمده بود که سؤال از مردم به عنوان سؤال از متهم است، ولی سؤال از انبیا به عنوان سؤال از شاهد است. اینجا چند نکته وجود دارد. نکته اول اینکه چرا نگوییم سؤال از انبیا به عنوان ابلاغ کار خودشان است؛ یعنی انبیا وظیفه اصلیشان ابلاغ است و در این مقدار ابلاغ مورد سؤال قرار می‌گیرند که آیا کوتاهی کردند یا نکردند. چه اشکالی دارد آیه را این طور معنا کنیم؟ در تفسیر تسنیم فرمودند سؤال از انبیا توبیخی نیست چون انبیا معصوم هستند. آن وقت این را دلیل قرار دادند که بگوییم سؤال از انبیا سؤال استشهادی است.

وی افزود: عرضم این است که انبیا «یسئلون عن الابلاغ». ابلاغ غیر از مسئله شهادت است. انبیا شهادت نمی‌دهند که مردم چگونه جوابشان را دادند؛ چون این مطلب در سؤال از مردم روشن می‌شود و مستلزم تکرار است. پس سؤال استشهادی از انبیا مستلزم تکرار است. ثانیاً معصوم بودن و مورد سؤال قرار گرفتن در خصوص ابلاغ منافاتی ندارد. خصوصا اینکه همه انبیا در روز قیامت به پیامبر اکرم(ص) پناه می‌برند. خب، چه بسا در ابلاغ خودشان کوتاهی داشته باشند. اصلاً می‌توانیم با توجه به این آیه بگوییم وظیفه نبوت آن قدر سنگین است که در روز قیامت، خداوند انبیا را مورد پرسش قرار می‌دهد. پس بیاییم بگوییم سؤال از مرسلین سؤال از این است که اینها ابلاغ کردند؟ کامل ابلاغ کردند؟ در انجام وظیفه ترک اولی مرتکب شدند یا نه؟