اثر رسانه در کنترل آسیب و فساد/ هدایت فضای مجازی به سمت اصلاح جامعه

سعید لیلاز، استاد مدعو دانشگاه شهید بهشتی و فعال اقتصادی در گفت‌وگو با ایکنا؛ در پاسخ به سؤالی مبنی بر نقش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در کنترل آسیب‌های اجتماعی از جمله فساد و نابسامانی‌های جامعه، گفت: قطعاً فضای مجازی در عرصه کنترل آسیب‌ها نقش بسیار مهمی دارد و این در حالی است که در جامعه امروزی ما بیشتر به آسیب‌های آن اشاره شده است؛ لذا بهتر است بدانیم که اگر ریشه‌های نابسامانی‌ها و فساد از طریق این ابزار کنترل و محدود شوند، به طور حتم فساد و آسیب‌ها هم در جامعه کنترل و محدود می‌شود.

وی در ادامه با بیان اینکه فضای مجازی از عوامل مهم در شفافیت است، افزود: شفافیت و دسترسی آزاد به اطلاعات می‌تواند یکی از اهرم‌های کنترل‌کننده فساد و آسیب باشد. امروزه یکی از دلایل بروز فساد مسئله عدم دسترسی آزاد به اطلاعات و شفافیت است و این در حالی است که اگر اعتماد عمومی جلب شود و مردم به اطلاعات و هزینه‌ها دسترسی داشته باشند، قطعاً این مسیر شفاف، موجب کنترل فساد خواهد شد. بر همین اساس، شفافیت و به دنبال آن فشار افکار عمومی می‌تواند از عوامل اصلی مقابله با فساد، نابسامانی و حتی کنترل بسیاری از آسیب‌ها باشد.

استاد مدعو دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه رسانه‌ها و به دنبال آن فضای مجازی در ایجاد شفافیت، کنترل فساد و مهار آسیب‌ها نقش مهمی را دارند، تصریح کرد: هرچه شفافیت، پاسخگویی و دسترسی مردم به اطلاعات و اسناد دولتی بهتر و مناسب‌تر صورت پذیرد، روند حرکتی به سوی مؤلفه‌های زمامداری شایسته بیشتر و ملموس‌تر است؛ بر همین اساس شفافیت از طریق فضای مجازی در مبارزه با فساد و فسادستیزی بسیار مهم است؛ لذا وقتی از شفافیت صحبت می‌کنیم از ذهن حرف می‌زنیم، اما زمانی که ذهن از ماده جلو افتاد، احساس بیش از واقعیت جلوه می‌کند که دقیقا شرایط امروز در جامعه حاکم می‌شود. شرایطی که احساس فساد بیش‌ از خود آن جلوه کرده است. به همین دلیل شاهد هستیم که در برخی مواقع زمینه‌های برخورد با فساد را رها کرده‌ایم و در عوض شفافیت امکان ظهور و بروز پیداکرده است.

امکان انفجار اطلاعات بدون مرز، سریع و بدون سانسور در فضای مجازی
لیلاز با تأکید بر اینکه فضای مجازی امروز امکان انفجار اطلاعات بدون مرز، سریع و بدون سانسور را فراهم کرده است، گفت: این فضا محیط جدیدی را در کل دنیا از جمله کشور ما ایجاد کرده است که وقتی امکان شفافیت به‌ واسطه فضای مجازی ایجاد شود و زمینه‌های مقابله با فساد رها شود، احساس فساد و عدم امنیت ناشی از آن از خود فساد بیشتر می‌شود.

وی ادامه داد: فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی محدودیت‌های رسانه‌های رسمی را ندارند، در عین حال باید به درستی مدیریت و بر اساس قوانین مورد استفاده قرار گیرند. در مسئله مبارزه با فساد باید به ریشه‌ها پرداخت که یکی از آن ریشه‌ها گسترش نابرابری‌ها است؛ با رشد نابرابری‌ها شاهد رشد مفاسد اخلاقی، ناهنجاری، فرار مغز‌ها و بسیاری از پدیده‌های دیگر ناهنجاری هستیم.

نباید نسبت به فضای مجازی ترس و نگرانی داشت
‌‌استاد مدعو دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد:‌ باید در نظر داشته باشیم که در ابتدای دوران یک تکنولوژی جدید و بی‌سابقه اطلاع‌رسانی هستیم. دورانی که بعد از یک انحصار رسانه‌ای چند صد ساله، مردم به این نتیجه رسیده‌اند که آنچه دلشان می‌خواهد از طریق فضای مجازی بدون کمترین محدودیتی می‌توانند بیان کنند. اگر فرصت بروز و فعالیت در این فضا بدون هیچ دخالت و محدودیت دولتی داده شود، آتش‌فشانی که ناشی از نوظهور بودن این پدیده است، فروکش خواهد کرد؛ بنابراین نباید نسبت به فضای مجازی ترس و نگرانی داشت.

لیلاز با بیان اینکه بگذاریم فضای مجازی راه خودش را برود، گفت: باید بهترین استفاده را از فضای مجازی داشته باشیم و با مدیریت صحیح از طریق آن در جهت اصلاح ساختار‌ها، شفافیت، رانت‌زدایی و انحصار‌زدایی حرکت کنیم؛ چرا که چه بخواهیم و چه نخواهیم فضای مجازی راه خودش را می‌رود، پس باید امیدوار باشیم که این شفافیت روزی منجر به اصلاح ریشه‌ها شود.

 

وی تصریح کرد: براساس ظرفیت‌‌های فضای مجازی باید به سمت اصلاحات ساختاری برویم و ریشه‌ها و مشکلات را اصلاح کنیم. مسئله مهم این است که اثر فضای مجازی را به سمت اصلاح جامعه هدایت کنیم و هرچه سریع‌تر قوانین فسادزدا و انحصارزدا را حذف و اصلاح کنیم و به مردم اجازه دهیم آزادانه نظرات خود را ارائه دهند.

فضای مجازی یکی از بنیادی‌ترین حقوق افراد جامعه است
‌‌استاد مدعو دانشگاه شهید بهشتی بیان کرد:‌ علیرغم وجود فشار‌های منفی در ارتباط با نقش و کارکرد فضای مجازی در جامعه و برخی آثار نامطلوب آن، نباید نقش اطلاع‌رسانی سریع در این فضا را نادیده گرفت. اگر این فضا به درستی مدیریت شود و قوانین مرتبط با نحوه عملکرد آن در کشور تدوین و اجرایی شود، نقش مؤثری در مبارزه با فساد به‌ویژه فساد‌های مالی خواهد داشت. فضای مجازی یکی از بنیادی‌ترین حقوق افراد جامعه است و انتقال نظرات از طریق این فضا می‌تواند گام ارزشمندی در رسیدن به مشارکت آحاد شهروندان در اتخاذ تصمیمات حاکمیتی و در نتیجه تحقق دموکراسی و شهروندمداری باشد.