مبنای روشنی برای شمارش تعداد احادیث شیعه نداریم/ لزوم برگزاری همایشات متعدد برای معرفی کافی
گروه حوزه‌های علمیه ــ عضو هیئت علمی پژوهشکده مجمع الفکر الاسلامی با تأکید بر برگزاری همایشت متعدد برای معرفی کلینی و کافی گفت: چون مبنای روشنی برای شمارش تعداد احادیث شیعه نداریم، شاهد تکرار احادیث هستیم.
به گزارش ایکنا، محمود ملکی، حدیث‌پژوه و عضو هیئت علمی پژوهشکده مجمع الفکر الاسلامی شامگاه سه‌شنبه، 17 دی‌ماه در دومین نشست علمی «قواعد بازیابی منابع حدیثی» که در این پژوهشکده برگزار شد، با اشاره به قاعده «تحویل» در بازیابی با بیان اینکه تحویل با «ح» در کتب حدیثی نوشته شده است، گفت: برخی از افراد در همینجا دچار اشتباه شده‌اند و «ح» را تعبیر به مسئله دیگری کرده‌اند، در حالی که گویای تحویل سند است.
وی با بیان اینکه تحویل سند همان عطف است، افزود: غالباً پس از عطف در احادیث، نام صاحب کتاب می‌آید که نمی‌تواند امری اتفاقی باشد. مثلاً در این سند: «عدة من اصحابنا عن احمد بن محمد و سهل بن زیاد جمیعا عن ابن محبوب عمن ذکره» شاهد عطف در عدة من اصحابنا از دو راوی یعنی احمد بن محمد و سهل هستیم.
ملکی با اشاره به «قاعده عدة من اصحابنا» اظهار کرد: این قاعده حاصل مقایسه میان کتاب کافی کلینی و محاسن احمدبن محمدبرقی است؛ آورده شدن «عدة من اصحابنا» به معنای آن است که کلینی روایت را از محاسن برقی اخذ کرده است؛ بنده تمامی روایات این دو کتاب را بررسی کردم و این قاعده به دست آمده است.
موضوعات علمی و خلأ پژوهش
عضو هیئت علمی پژوهشکده مجمع الفکر الاسلامی تصریح کرد: محاسن موجود در دست ما با کتاب محاسنی که در دست کلینی بوده است، تفاوت‌هایی دارد که خوب است پژوهشی در این زمینه انجام شود. همچنین بررسی نسخه‌های کافی بعد از کلینی و اینکه در دست چه کسانی بوده و چگونه از او روایت کرده‌اند، می‌تواند مبنای خوبی برای پژوهش دیگری باشد.
ملکی با اشاره به قاعده تعلیق (حذف یک یا چند نفر پیاپی از ابتدای سند حدیث) در سند با بیان اینکه این قاعده در میان شیعه و سنی بسیار مهم است، اضافه کرد: در کتاب بخاری تعداد زیادی حدیث معلق وجود دارد، لذا برخی کتاب برای حل معلقات بخاری نوشته‌اند. این قاعده سبب شده که حتی برخی محدثان ما دچار اشتباه شوند و تصور کنند حذف راوی در سند رخ نداده است.
وی افزود: غالباً منشأ تعلیق در اسناد کافی، اخذ از کتاب حدیثی است و افرادی که در اول سند حذف شده‌اند، صاحب کتاب هستند.
ملکی با اشاره به قاعده «تناسب محتوا» به کتاب اخبار علان القائم کلینی اشاره و تصریح کرد: ما حدیثی در کتاب ابن فضال داریم که در اعمال نیمه شعبان نماز خاصی را توصیه کرده، ولی در مراجعه به کتاب «اخبار القائم علان» کلینی می‌بینیم که برای این نماز کیفیت خاصی بیان نشده است و معتقدم که فقیه برای فتوا در این مسئله مستحب باید به علان کلینی اعتماد کند.
وی افزود: شخصی از اصحاب امام علی(ع) به نام زید بن وهب جهنی کتاب خطب از امام علی(ع) را در اعیاد و روزهای جمعه دارد که الان چاپ شده است؛ در این کتاب از قاعده تناسب محتوا استفاده شده است.
ملکی با بیان اینکه روایات از ابتدا کتاب به کتاب نقل می‌شده است، اضافه کرد: صاحب کتاب بودن از دیگر قواعد بازیابی منابع حدیثی است.
وی همچنین کتاب نداشتن را از دیگر قواعد بازیابی حدیث برشمرد و اظهار کرد: مثلاً در سند «الحسین بن العلوی عن سهل بن جمهور عن عبدالعظیم الحسنی» چون دو نفر اول کتاب ندارند، بنابراین مشخص است این دو نفر، تنها راویِ عبدالعظیم از کلینی بوده‌اند.
لزوم تسلط فقیه به حدیث
ملکی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه یک فقیه قبل از تسلط فقهی باید متخصص حدیث‌شناسی باشد، تصریح کرد: هنر آیت‌الله‌العظمی بروجردی این بود که از حدیث به فقه رسید و از فقه هم راهی برای حل مسائل معاصر یافت از این جهت ایشان جزء نوارد دوران خود بود.
ویژگی ممتاز آیت‌الله بروجردی
وی با اشاره به رویکرد تقریبی آیت‌الله بروجردی که منجر به فتوای تاریخی شیخ شلتوت در به رسمیت شناختن شیعه به عنوان یک مذهب اسلامی شد، افزود: مهم این است که یک فقیه، اصل را حفظ و به مسائل عصر خود هم برسد. شهید ثانی در منیة المرید تأکید فرموده که کسی که می‌خواهد فقه بخواند، ابتدا باید حدیث بخواند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده مجمع الفکر الاسلامی با بیان اینکه منابع اسلامی با این رویکرد دست‌نخورده مانده است، اظهار کرد: باید همایشات متعددی در مورد کلینی و کتاب کافی او گرفته شود. همچنین در مورد سنت و منابع آن بحث و گفت‌وگو شود و همایش برگزار کنیم، کما اینکه برخی کشورها این کار را برای سنت خودشان انجام می‌دهند.
مبنای روشنی برای شمارش تعداد احادیث شیعه نداریم
وی همچنین در مورد اختلاف در تعداد احادیث شیعه در کتب بیان کرد: ما هنوز مبنای روشنی برای شمارش تعداد احادیث در شیعه نداریم، لذا شاهد اختلاف در کتب مختلف هستیم؛ البته این تعداد در برخی موارد ناشی از تکرار احادیث و تقطیع آن‌ها است. در اهل سنت از قدیم‌الایام احادیث تکراری را می‌انداختند، ولی این کار در شیعه صورت نگرفته است.
ملکی با بیان اینکه مثلاً روایت علی بن ابراهیم در باب توحید چندین مرتبه در کافی بیان شده است، اظهار کرد: قطعاً اگر مبنای روشنی برای شناسایی تعداد روایات داشتیم، قطعاً این چند روایت را می‌توان یک روایت حساب کرد. البته برخی تکرار این روایات را واقعی و مفید فایده می‌دانند.
انتهای پیام
