چند گام تا فتح بازار چند صد میلیون نفری زیورآلات طراحی شده بر مبنای مفاهیم قرآنی

سعید زهری، استاد طراحی صنعتی دانشگاه هنر و داور بخش طراحی زیورآلات رویداد هکاتون، در گفت‌و‌گو با ایکنا؛ با اشاره به اینکه برای دومین سال پیاپی هکاتون طراحی لباس و زیورآلات با محوریت یک سوره از قرآن کریم(در سال جاری با محوریت مفاهیم سوره شمس) برگزار شد، در خصوص کیفیت این دوره از رویداد هکاتون، گفت: در آثار این دوره نسبت به دوره قبل گرایش بیشتری به استفاده از تکنیک‌ها و روش‌های نوآورانه وجود داشت. همچنین شاخص‌های ارزیابی این دوره از مسابقات دقیق‌تر و جامع‌تر تنظیم شده بود و جنبه‌ها و ظرفیت‌های تجاری‌سازی ایده‌ها، مورد توجه داوران قرار گرفته بود.

وی تصریح کرد: چنانچه برگزارکنندگان رویداد هکاتون، حوزه‌های گوناگون طراحی را در این مسابقه پیش‌بینی کنند، نه تنها شاهد ارتقای سطح رقابت‌ها خواهیم بود بلکه برگزاری این رویداد در سطح بین‌المللی دور از انتظار نیست.

این عضو هیئت مدیره انجمن مدرسان طراحی صنعتی در پاسخ به این سؤال که جایگاه طراحی زیورآلات ایران در جهان، کجاست؟ گفت: متاسفانه هنوز در این حوزه و سایر حوزه‌های خلاقیت محور جایگاه واقعی خود را در سطح جهان به دست نیاورده‌ایم و این در حالی است که میلیون‌ها نفر در کشور به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق فعالیت در حوزه‌های گوناگون صنایع دستی ارتزاق می‌کنند و این ظرفیت عظیمی است که می‌توان با اتکا به آن تأثیری عمیق بر بازارهای جهانی گذاشت، به خصوص اینکه استفاده از مفاهیم و معانی سازگار و تعالی بخش با روح انسان، عمق اثر این گونه مصنوعات در بازارهای جهانی را می‌تواند دوچندان کند.

بازار چند صد میلیون نفری در حوزه زیورآلات طراحی شده بر مبنای مفاهیم قرآنی

وی از وجود بازارهای بالقوه چند صد میلیون نفری در حوزه زیورآلات طراحی شده بر مبنای مفاهیم قرآنی سخن گفت و تأکید کرد: تمرکز بر برگزاری اینگونه رویدادها به تنهایی، هر چند ضروری به‌نظر می‌رسد، اما کافی نیست. برای بهره‌ور کردن این رویدادها لازم است اقداماتی حرفه‌ای در خصوص شناسایی نیازهای مشتریان و فرصت‌های بازارهای بالقوه با هدف تدوین و تنظیم موضوع یا پرسش این نوع مسابقات انجام شود.

زهری در پاسخ به این سؤال که آیا برند یا کشور اسلامی یا غیر اسلامی خاصی به عنوان کشور مطرح در طراحی و تولید زیورآلات مبتنی بر مفاهیم اسلامی در جهان وجود دارد؟ گفت: خیر؛ شخصاً برندی متکی به مفاهیم اسلامی یا رویکردی مشابه هکاتون نمی‌شناسم؛
از این رو این رویکرد می‌تواند فرصت‌های کم‌نظیری برای کشور مهیا کند. زیورآلات مصنوعاتی با فلسفه وجودی و کارکرد اصلی مبتنی بر مفهوم هستند و نگرش عمومی نسبت به آنها را باید متفاوت از عادات مصرف‌گرایانه مرسوم بازار مورد سنجش قرار داد. زیبایی‌شناسی معناگرای ایرانی ـ اسلامی یکی از ویژگی‌های صنایع دستی کشور است که حاصل صدها سال همزیستی باورها و مهارت‌های دستی و الهامات است، به گونه‌ای که در اغلب موارد کاربرد این‌گونه مصنوعات، این معانی قابل کشف در مصنوعات دستی هستند که موجب تلقی زیبایی در آنها می‌شوند که می‌تواند ویژگی منحصر به فرد و تمایزبخش برند زیورآلات ایرانی در بازارهای جهانی باشد.

چند گام مدبرانه؛ فاصله ما تا بازارهای انحصاری زیورآلات در جهان

وی تصریح کرد: طی چند سال اخیر در سطح جهانی، شاهد توسعه و افزایش جنبش‌های معناگرا در طراحی بوده‌ایم که نشان می‌دهد ذائقه بازارهای جهانی در حال سوگیری به جهتی است که کشور ما سابقه و تجربه‌ای چند هزار ساله در همان راستا دارد ولی این به معنای دستیابی به بازاری انحصاری نخواهد بود؛ هرچند با بازارهای انحصاری در این حوزه و حوزه‌های مشابه و خلاقیت محور، فقط چند گام مدبرانه فاصله داریم.

این استاد طراحی صنعتی دانشگاه هنر دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به رونق برند غذایی حلال در جهان، اضافه کرد: امروزه نزدیک به یک و نیم میلیارد مسلمان در جهان هر روزه با چالش‌هایی حاصل مواجهه نیروهای درونی(باورها) و نیروهای بیرونی(ظواهر شیوه زندگی کاپیتال اومانیستی) دست در گریبانند. رونق انفجارگونه و روزافزون برند حلال در میان انبوه تبلیغات رقبا جالب توجه است و در این میان آنچه تأمل برانگیز است، حاشیه بازار غذای حلال است که شامل متقاضیان غیر مسلمان است و شخصاً باور دارم هکاتون قادر به باز کردن آستانه‌های دیگر فرهنگی مبتنی بر جهان‌بینی و مفاهیم ناب و الهی در جهان است.

• بیشتر بخوانید 

وقتی مفاهیم قرآنی اساس طراحی لباس و زیورآلات می‌شود 

وی افزود: به استناد تاریخ، مصنوعات کشور در دوره تاریخی صفویه جایگاهی ویژه و کم‌نظیر در بازارهای غرب و شرق را به خود اختصاص داده بود. قاعدتاً جهان‌بینی و نگرشی که منجر به خلق چنین مصنوعاتی می‌شود، باید ریشه در مفاهیمی عمیق و پایدار داشته باشد. امروزه باید خدا را شاکر باشیم که به قرآن و پرشمار گنجینه های تعالی‌بخش دسترسی داریم. ضمن اینکه باید نسبت به تفاوت‌ها و تغییراتی که دوران حاضر را از تمامی دوران‌های تاریخی جدا می‌کند نیز آگاه باشیم.

این استاد دانشگاه خواستار برگزاری هکاتون طراحی با محور سوره‌های قرآن برای طراحی هر آنچه در زندگی ما حضور دارد از جمله مبلمان شهری، لوازمی که در زندگی استفاده می‌شود، وسایل کودک و ... شد و گفت: طراحی یک امر خلاقانه است که در آن بیشتر به نیازهای مادی و فیزیولوژیکی انسان توجه شده که این نیازها انتها ندارد و هر چه بیشتر به آنها پرداخته شود به ابتذال نزدیک‌تر می‌شود. اما ما دارای مکتب تفکری هستیم که معتقد است نیاز به جای اینکه ارضا شود، باید اقناع شود و باید به نیازهای روح انسان نیز بها داد که طراحی محصولات تولیدی بر مبنای یک تفکر الهی و متعالی می‌تواند زمینه نوآوری گسترده‌ای را در این زمینه فراهم کند.

هکاتون زیورآلات و لباس از یکدیگر تفکیک شود

مدیر گروه طراحی صنعتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز در پاسخ به این سؤال که آیا لازم است هکاتون لباس و زیورآلات از یکدیگر تفکیک شده و هر کدام به شکل مستقل برگزار شود؟ گفت: بله؛ قطعاً و این لاجرم اتفاق خواهد افتاد. درست است که زیورآلات، پوشاک، اکسسوری‌ها و ... را در یک قالب دسته‌بندی می‌کنیم اما چه در روش تولید و چه در دانش‌ها و تئوری‌های پشتیبان و بنای زیبایی‌شناسی هر کدام اصول متفاوتی دارند و ناچاراً باید این دو مقوله را از هم جدا دیده شود و به شکل تخصصی به هر کدام نگاه کرد.

وی در پاسخ به این سؤال که بهترین راهکار برای جهانی کردن تفکر طراحی زیورآلات بر مبنای مفاهیم قرآن چیست؟ گفت: ابتدا باید سؤال‌های مشخص و روشنی در این خصوص مطرح کرد. نوآوری‌هایی که در برابر یک پرسش مبهم مطرح می‌شوند، دارای ارزش چندانی نخواهند بود. اگر قرار باشد این مسابقات واقعاً بهره‌ور شده و در نهایت ابعاد بین‌المللی پیدا کند، باید یک سری اقدامات مقدماتی‌تر و یک‌سری اقدامات متأخر‌تر انجام شود.

این استاد دانشگاه ادامه داد: اکنون مسابقات هکاتون برگزار می‌شود و این امر مطلوبی است و امیدوارم در استان‌ها نیز فراگیر شده و زمینه برگزاری بین‌المللی آن نیز فراهم شود؛ ولی این امر به پیش‌نیاز شناسایی بازارهای مشخص و استخراج مختصات این بازارها با راهنمایی اساتید و در ادامه به اقدامات متأخرتر از قبیل تجاری‌سازی روش‌های ساخت، روش‌های توزیع، روش‌های رقابت و ... نیاز دارد. این اقدامات اگر قبل و بعد از مسابقات برگزار شود، طی یک دوره چهار ساله، نام‌های تجاری مطرح حداقل در منطقه خواهیم داشت.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا کمبود مواد اولیه در این خصوص وجود دارد؟ گفت: خوشبختانه در کشوری با تنوع و مقادیر بالا از مواد معدنی و موهبات طبیعی زندگی می‌کنیم. از سوی دیگر نظام‌های صنایع دستی ثابت کرده‌اند که قادر به ایجاد ارزش در مصنوعات به میزان چند برابر ارزش مواد و مصالح بکار رفته در همان مصنوعات هستند؛ ضمن اینکه اینگونه صنایع براساس کاربست مصالح اقلیمی تکوین یافته‌اند.

منبع بی‌انتهای قرآن برای الهام گرفتن طراحان

زهری ادامه داد: اکنون تکنولوژی، کیفیت تولید در جهان را یکسان کرده است؛ پس اختلاف ما با تولیدات دنیا در طراحی خاص محصول نهفته است. بر همین اساس، طراحان به دنبال یک منبع بی‌انتها از الهام می‌گردند تا بازارها را در دست گیرند و چه منبعی بی‌انتها‌تر از فرمایشات حضرت حق که البته باید کدشکنی و شکافت معنا برای آنها صورت گیرد و این معانی، طراحان را در شرف خلافیت قرار دهد.

وی از دست‌اندرکاران برگزاری هکاتون خواست که حوزه فعالیت خود را گسترش دهند و افزود: اگر مفاهیمی که در فرهنگ کشور ما نهفته است، بشکفد، بازارهای بزرگی را فتح خواهد کرد به خصوص اینکه به صورت بالقوه یک میلیارد و 500 میلیون مسلمان در جهان وجود دارد و همچنان که از برند غذای حلال به صورت جهانی استقبال شده است، می‌تواند از زیورآلات اسلامی هم استقبال شود.

زهری در ترسیم اقداماتی که اکنون در این خصوص باید انجام شود، گفت: باید محرک مناسب برای متبلور شدن خلاقیت‌ها تهیه کنیم، تبلور خلاقیت را سازماندهی و در نهایت این خلاقیت‌ها را تجاری‌سازی کنیم. راه‌اندازی این حوزه باید ابتدا به بخش دولتی سپرده و پس از سوددهی، مسئولیت آن به بخش خصوصی واگذار شود.