بازخوانی مفهوم دوگانه عاملیت و خادمیت در روزهای کرونایی

به گزارش ایکنا؛‌ حجت‌الاسلام سیدمحمد هاشمیان، دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، در اولین نشست «بررسی پیامدهای فرهنگی و اجتماعی شیوع ویروس کرونا در ایران» که به صورت ویدئو کنفرانس در معاونت فرهنگی جهاددانشگاهی برگزار شد، در تحلیل عملکردها در مواجهه با شیوع کرونا، از دوگانه عاملیت و خادمیت سخن گفت و تشریح کرد: عملکرد دولتمردان و مردم در فضای عمومی می‌تواند عاملیت یا خادمیت باشد. در عاملیت سود شخصی برای افراد مهم است اما در خادمیت منافع اجتماعی محور کنش‌های افراد قرار می‌گیرد و رفتارها را شکل می‌دهد.

وی تصریح کرد: دولت و جامعه‌ای که براساس الگوی خادمیت شکل گرفته در بحران‌ها رفتاری متفاوت از دولت و مردمی دارد که کنش‌هایشان مبتنی بر عاملیت است.

بیشتر بخوانید: 

• بروز اعتشاش‌های رسانه‌ای در کنار بحران کرونا
• کرونا و فرصت رسانه‌های ایران برای بازسازی اعتماد مردمی و سرمایه اجتماعی

  ---

دانشیار دانشگاه باقرالعلوم(ع) اضافه کرد: در عرصه پزشکی به نظر می‌رسد ثابت شده که عده فراوانی از پزشکان و کادر درمانی مبتنی بر خادمیت رفتار می‌کنند. در نظام دینی ما نیز آمده است که گوهر و جوهر هر انسانی در بحران‌ها شناخته می‌شود.

وی بر اهمیت مدیریت افکار عمومی در بحران‌هایی مانند شیوع کرونا تأکید کرد و گفت: باید تصویر کرونا در ذهن مردم در عین واقع‌گرایانه بودن، هراس ایجاد نکند و به جامعه لطمه نزند ولی به نظر می‌رسد بازنمایی کرونا در ذهن مردم (براساس دیگاه ژان بودریا که از واقعیت حاد سخن گفته است) بازنمایی حاد واقعیت رخ داده و این تلقی خطراتی را برای جامعه در پی دارد.

حجت‌الاسلام هاشمیان نگاه متوازن رسانه‌ای را بسیار مهم ارزیابی کرد و گفت: امید دادن به جامعه بسیار مهم است و در شرایط موجود باید فعالیت‌های جهادی و بسیج عمومی برجسته شود.

امید دادن به جامعه بسیار مهم است و در شرایط موجود باید فعالیت‌های جهادی و بسیج عمومی برجسته شود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به تقابلی که برخی مدعی هستند بین شیوع ویروس و دین‌داری در جامعه به وجود آمده است، اشاره کرد و گفت: هیچ دینی به اندازه اسلام بر جایگاه عقل و اندیشه‌ورزی تأکید نکرده است. اما مناسکی شدن دین‌داری در ایران، موجب شده دین‌داری در مقابل کرونا آسیب‌پذیر به نظر بیاید. البته بدون مناسک هیچ دینی قابل تصور نیست اما بسنده‌ کردن دین‌داری به مناسک موجب تهدید دین‌داری شده است و باید مناسک را به سمت درک مفهوم مناسک دینی سوق داد.

وی اضافه کرد: رسانه‌ها تصویری فست‌فودی را ایجاد می‌کنند و بُعد عقلانی دین در هنگام رسانه‌ای شدن به محاق می‌رود که لازم است به شدت بر این مسئله کار کنیم و از همین اتفاق برای نمایش عقلانیت دین اسلام و نظام جمهوری اسلامی بهره جوییم.

هاشمیان در ادامه گفت: بسیاری از رفتارها در جامعه ما مبتنی بر عاملیت بوده نه خادمیت و شرایط به وجود آمده فرصتی برای نشان دادن خادمیت است. البته خادمیت فقط به دولتمردان باز نمی‌گردد، وقتی شاهد احتکار هستیم این یعنی در مردم هم بحث عاملیت را داریم.

وی چالش بزرگ اوقات فراغت و مدیریت آن و آموزش بازی‌های خانوادگی از سوی رسانه‌ها به مردم را خاطرنشان کرد و گفت: اگر نمی‌توانیم به اماکن زیارتی برویم، می‌توانیم به کمک دوربین حرم‌ها را به خانه‌ها بیاوریم و فضای معنوی در خانه‌ها ایجاد کنیم.

بسیاری از رفتارها در جامعه ما مبتنی بر عاملیت بوده نه خادمیت و شرایط به وجود آمده فرصتی برای نشان دادن خادمیت است. البته خادمیت فقط به دولتمردان باز نمی‌گردد، وقتی شاهد احتکار هستیم این یعنی در مردم هم بحث عاملیت را داریم.

حجت‌الاسلام هاشمیان از کج‌کارکرد و تأخیر رخ داده در اطلاع‌رسانی شیوع کرونا در مراحل ابتدایی نیز سخن گفت و افزود: در مراحل ابتدایی شیوع کرونا با این مسئله به درستی مواجه نشدیم. همچنین خلأ اقتدار جدی در حکمرانی در بحران‌ها را داریم و باید با متخلفان برخوردهای جدی انجام شود.

وی تأکید کرد: معنی‌بخشی به بحران کرونا در ایران اسلامی باید متفاوت از چین باشد. واژه ابتلا به معنی آزمون الهی است و این ابتلا سنت الهی برای همه جوامع است. اگر قائل به این هستیم که خداوند جهان را مدیریت می‌کند باید به این مسئله هم که ابتلا به آزمون‌ها برای همه جوامع رخ می‌دهد، قائل باشیم.

هاشمیان؛ دعا، صبر و شکر را هنگام ابتلا متذکر شد و گفت: البته این توجه به معنی بی‌توجهی به مسائل علمی و بهداشتی نیست، بلکه معنی‌بخشی به این شیوع موجب مواجهه عقلانی با آن می‌شود.