روزگار کرونایی و اتفاقات خوب در عالم فرهنگ و هنر
با وجود شیوع ویروس کرونا و تعطیلی برنامه‌های فرهنگی و هنری، بسیاری از فعالان و صنوف این عرصه به فعالیت خود در فضای مجازی پرداختند، اما عرصه تئاتر همچنان در سکوت است.
به گزارش خبرنگار ایکنا، شیوع ویروس کرونا اکنون به معضلی جهانی تبدیل شده است و هر چه زمان می‌گذرد، آثار و پیامد‌های آن گسترده‌تر می‌شود و تحلیلگران باید درباره اثرات این بحران بر نظام اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جهان سخن بگویند.
حدود دو ماه از شیوع ویروس کرونا در ایران می‌گذرد و بسیاری از اماکن فرهنگی، هنری و فعالیت‌های آن‌ها که از همان روزهای نخست تعطیل شده بود همچنان در تعطیلی به سر می‌برند، اما بسیاری از صنوف و فعالان این عرصه معتقدند ;i فرهنگ و هنر تعطیلی بردار نیست و قبل از اقدامات دولتی آستین‌ها را بالا زده‌اند و دست به کار شده‌اند. هر چند پس از دو ماه هنوز دولت راهکار خاصی برای مقابله با آسیب‌های کرونا در حوزه فرهنگ و هنر ارائه نکرده است.
البته ناگفته نماند که سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در گفت‌وگویی خسارت‌های ناشی از کرونا را سهمگین دانسته و گفته است: در بخش موسیقی ۴ هزار گروه موسیقی، ۸۰ سالن تئاتر در تهران، ۲۵۰ تا ۳۰۰ گالری نمایش هنرهای تجسمی، خانه‌های مد و لباس، ۲۶ هزار آموزشگاه هنری و … در کشور داریم که به دلیل تعطیلی خسارت‌های زیادی به آن‌ها وارد شده است.
وی درباره میزان خسارت‌های وارده به حوزه فرهنگ، هنر و رسانه اظهار کرده است: تا ۲۴ فروردین ۹۷۶ میلیارد تومان به حوزه فرهنگ و هنر کشور خسارت وارد شده است. ۷ هزار و ۲۰۰ مطبوعات مکتوب داریم که ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ مطبوعات در کشور خسارت دیده‌اند و حدود ۱۸۰۰ باقیمانده فصل‌نامه هستند.
یکی از اقداماتی که در این عرصه به منظور غلبه بر شرایط جدید انجام شد، برگزاری فعالیت‌های فرهنگی و هنری در فضای مجازی است، ظرفیتی که تاکنون مورد غفلت و بی‌توجهی قرار گرفته است و اکنون زمان به‌کارگیری صحیح آن است. در ادامه نگاهی گذرا به مهم‌ترین فعالیت‌هایی که طی دو ماه گذشته در حوزه فرهنگ و هنر انجام شده داریم که این فعالیت‌ها سبب شده است این تهدید جهانی به یک فرصت تبدیل شود.
نشر مکتوب در فضای مجازی
اگر ویروس کرونا شیوع پیدا نکرده بود، امروز در حال برگزاری نمایشگاه کتاب تهران بودیم و زمان این نمایشگاه تغییر پیدا کرده بود تا تداخلی با نمایشگاه قرآن نداشته باشد، اما کرونا تمامی معادلات را عوض کرد و نمایشگاه قرآن تعطیل شد و برپایی نمایشگاه کتاب هم به تعویق افتاد. تعطیلی نمایشگاه‌ها فقط مختص ایران نیست و بسیاری از نمایشگاه‌های کتاب در جهان تعطیل شده‌اند و یا نمایشگاه کتاب بلونیا اعلام کرده است که این رویداد را به صورت مجازی برگزار خواهد کرد. با وجود اینکه هنوز برنامه مشخصی برای نمایشگاه کتاب تهران اعلام نشده است، اما برخی برگزاری مجازی آن را پیشنهاد کرده‌اند.
به هر حال از دو ماه پیش تاکنون، ناشران برای جلوگیری از خسارات بیشتر به فروش اینترنتی کتاب‌های خود اقدام کرده‌اند و یا رغبتشان به تبدیل کتاب‌های چاپی به الکترونیک و صوتی چند برابر شده است، یکی از مدیران پلتفرم‌های کتابخوان این استقبال را ۵ برابر سال گذشته اعلام کرد.
در این میان از ابتکارات ناشران در برگزاری پویش‌ها و مسابقات کتابخوانی نیز باید یاد کرد و یا تخفیف‌های ویژه سبب شد تا بازار کتاب تعطیل نشود. هر چند مسئولان نشر از جمله اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران فروش اینترنتی کتاب را بسیار ناچیز دانستند، اما فراهم نبودن زیرساخت‌ها می‌تواند یکی از دلایل این مسئله باشد که دولت باید در این زمینه اقدام عاجلی انجام دهد.
اقدامات ویژه ناشران برای روزهای کرونایی
انتشارات دانشگاه تهران کتابخانه الکترونیک خود را رایگان کرد. کتاب‌های این انتشارات در اپلیکیشن فیدیبو در موبایل قابل دسترسی است و یا نسخه ویندوز آن را از سایت انتشارات دانشگاه تهران می‌توانید دانلود کنید.
بخش کودک کتابخانه ملی شامل ۲۳ هزار عنوان کتاب کودک و نوجوان را با هماهنگی ناشران روی سایت قرار داده است و کتاب‌ها به صورت فایل تصویری درآمده‌اند و باید روی مرورگر اینترنت به آدرس icnl.nlai.ir/default.aspx خوانده شوند.
اتاق بازرگانی تهران نیز ۲۰ کتاب ترجمه‌شده در انتشارات خود را به صورت فایل pdf روی سایت tccim.ir/PublishedOutlets.aspx?id=1 قرار داده است یا انتشارات دانشگاه کمبریج تمام ۷۰۰ عنوان کتاب الکترونیک خود را تا آخر ماه می ۲۰۲۰ (۱۱ خرداد) در سایت www.cambridge.org/core/what-we-publish/textbooks به صورت رایگان ارائه می‌کند. این آثار با فرمت HTML هستند.
شرکت نرم‌افزاری Downdog که مجموعه نرم‌افزارهای آموزش #یوگا را ارائه می‌کند، به دلیل شیوع کرونا استفاده تمامی نرم‌افزارهایش را برای دانش‌آموزان و دانشجویان و همچنین کادر درمان رایگان کرده است. برای مشاهده این نرم‌افزارها به آدرس downdogapp.com مراجعه کنید.
سایت آموزشی فرادرس 500 ساعت آموزش رایگان و فارسی را در اختیار کاربران قرار داده است. این آموزش‌ها در زمینه‌های مختلف هستند در آدرس faradars.org/ev/fredu98 قابل مشاهده است.
مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری اعلام کرد که تا پایان فروردین دسترسی به مقالات پایگاه‌های علمی این مرکز، برای همه، بدون نیاز به کدشناسایی و کلمه عبور در آدرس www.ricest.ac.ir رایگان است.
اپلیکیشن‌ها و سایت‌های کتابخوان
سایت دانلود کتاب صوتی فیدیبو
سایت دانلود کتاب صوتی فیدیبو در کشور فضایی تشکیل داده که افراد با سلیقه‌های مختلف قادر باشند کتاب صوتی با موضوعات گوناگون را به راحتی تهیه و گوش کنند. البته موفقیت این سایت در گرو همکاری سایت‌هایی همچون کتاب گویا، آوانامه، نشر نون و… است تا فیدیبو انواع کتاب صوتی را در دسترس علاقمندان قرار دهد. لازم به ذکر است که برخی از کتاب‌های صوتی این سامانه رایگان و برخی پولی هستند. این روزها فیدیبو بسیاری از کتاب‌های خود را با تخفیف 90 درصد به مخاطبان عرضه می‌کند.
نوار
در سایت نوار کلیه کتاب‌های ایرانی و خارجی را می‌توانید به دو صورت فایل صوتی و متنی دانلود کنید. همچنین برخی مقالات و کتاب‌هایی با موضوعات منحصربه فرد در این سایت قرار داده شده است که در صورت تمایل می‌توانید با پرداخت هزینه آن‌ها دریافت کنید. نوار هم با پیشنهادهای ویژه‌اش از جمله تخفیف‌های گوناگون و معرفی پادکست مخاطبان را در روزهای قرنطینه همراهی می‌کند.
سایت دانلود کتاب صوتی Audiolib
در این وب سایت، برخی کتب صوتی و مجلات و مقالات صوتی را می‌توانید به رایگان و برخی با پرداخت هزینه دانلود کنید. این کتاب‌های صوتی فارسی در سایت بسته به موضوعات آن‌ها طبقه‌بندی شده‌اند و از این بابت سردرگم نخواهید شد، در این سایت کتاب‌های صوتی خوبی برای آموزش زبان انگلیسی در نظر گرفته شده است که در صورت تمایل می‌توانید از آن‌ها بهره‌مند شوید.
سایت دانلود کتاب صوتی کتاب سبز
در این سایت برخی از کتاب‌های صوتی فارسی را می‌توانید پیدا کنید، هرچند میزان تنوع کتاب صوتی در این سایت پایین است، اما از دسته سایت‌هایی است که به سادگی برخی مقالات و کتاب‌های شناخته شده را در قالب فایل صوتی در اختیار شما قرار می‌دهد.
سایت دانلود کتاب صوتی کتابراه
سایت کتابراه به منظور ایجاد زمینه‌ای مناسب برای انتشار الکترونیکی کتاب‌ها، مقالات و گسترش فرهنگ مطالعه کتاب‌های دیجیتال اقدام کرده است. یکی از مراجع قانونی دانلود کتاب صوتی سایت کتابراه است که اپلیکیشن خود را نیز ارائه داده است و به راحتی می‌توانید آن را روی گوشی هوشمند خود نصب و هر کتاب صوتی که می‌خواهید را دانلود کنید و در موبایل خود به آن گوش دهید. هرچند در این سایت برای همه سلیقه‌ها کتاب صوتی وجود ندارد اما در مجموع می‌تواند منبع خوبی محسوب شود.
سایت دانلود کتاب صوتی تک کتاب
این سایت انواع کتاب در فرمت‌های مختلف را ارائه داده است. در این سایت می‌توانید کلیه کتاب‌های صوتی ایرانی و خارجی را دانلود کنید. یکی از امکانات جانبی این منبع امکان ارسال کتاب برای نمایش در سایت و البته دانلود برنامه‌های مورد نیاز جهت مطالعه کتاب در دستگاه‌های گوناگون است.
سایت دانلود کتاب صوتی کتاب آوا
سایت کتاب آوا که چندان از امکانات متنوعی بهره‌مند نیست اما قسمت‌های جدیدی همچون دکلمه، سخنرانی و …. در این مرجع وجود دارد که آن را در مقایسه با دیگر سایت‌ها متمایز کرده است. این سایت طراحی خاصی دارد و برای دانلود کتاب‌های صوتی مناسب است.
سایت دانلود کتاب صوتی آوانامه
یکی از قسمت‌های فعالیت سایت آوانامه، دانلود انواع کتاب صوتی است. با وجود این که قسمت کوچکی از این منبع به کتاب‌های صوتی تعلق دارد اما آرشیو تقریباً عظیمی از کتاب‌های صوتی را شامل می شود.
سایت دانلود کتاب صوتی ایبوک رالی
ایبوک رالی برای بازدیدکنندگان خود زمینه‌ای را ایجاد کرده تا اشخاص قادر باشند با کمترین هزینه که گاهی می‌توان گفت به رایگان، از شنیدن کتاب‌های صوتی لذت ببرند و عاقبت در افزایش سرانه مطالعه کشور نقش آفرین باشند. این سایت علاوه بر ارائه کتاب صوتی، فایل متنی آن را نیز برای علاقه‌مندان قرار می‌دهد که کاملاً ریسپانسیو هستند و روی کلیه دستگاه‌ها پشتیبانی می‌شوند. این پایگاه با بهره‌مندی از نمایشنامه‌ها و مجلات صوتی در این سایت، می‌توان بایگانی جامعی از کتاب‌های مختلف را یافت.
پویش کتابخوانی بهارخوان
این پویش شامل ۵۰ عنوان کتاب منتخب از دیگر ناشران با تخفیف ۲۰ درصدی و ۵۰۰ عنوان کتاب از انتشارات به‌نشر با تخفیف ۱۵ درصدی است که علاقه‌مندان می‌توانند برای مشاهده عناوین و سفارش از طریق سایت به‌نشر به نشانی www.behnashr.com و یا صفحه اینستاگرام behtarinhaye_nashr@ اقدام کنند.
نمایشگاه مجازی کتاب مرکز اسناد
مرکز اسناد انقلاب اسلامی با راه‌اندازی «نمایشگاه مجازی کتاب» و «پویش کتاب و کتابخوانی در خانه» بیش از صد عنوان از کتاب‌های خود را با تخفیف ۱۰ تا ۲۰ درصدی و ارسال رایگان از طریق پست در اختیار علاقه‌مندان قرار داده است. مخاطبان می‌توانند تا ۵ اردیبهشت با مراجعه به صفحه منشورات پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی به آدرس www.irdc.ir، کتاب‌های مورد نظر خود را با ۱۰ تا ۲۰ درصد تخفیف تهیه کنید.
سینما چاره‌ای جر آنلاین شدن ندارد
هنوز نمی‌توان زمان بازگشایی سینما‌ها را پیش‌بینی کرد، زیرا دستورالعمل‌های بهداشتی ستاد مقابله با کرونا همچنان حکایت از ادامه‌دار بودن تعطیلی این اماکن دارد. با وجود اینکه فیلم‌های بسیاری در نوبت اکران قرار دارند. طی هفته گذشته، فیلم «خروج» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا به صورت آنلاین به نمایش درآمد و در این راستا شورای‌عالی تهیه‌کنندگان سینمای ایران در پی اکران اولین فیلم سینمای ایران به‌صورت آنلاین اطلاعیه‌ای صادر کرد.
در متن این اطلاعیه آمده است: معتقدیم سینمای ایران در شرایطی که ویروس کرونا تحمیل کرده، چاره‌ای جز آنلاین شدن ندارد. این چرخش همزمان با نمایش در سالن‌های سینما به مسیر نمایش در فضای مجازی در قالب وی‌اودی، یک چرخش تمدنی است که پیش از این در کشورهای پیشرفته به طور موفق تجربه شده و حالا با زیرساخت‌های اینترنتی موجود، امکان تحقق آن در کشورمان وجود دارد.
به نظر می‌رسد با این اطلاعیه باید منتظر اکران فیلم‌های دیگری در فضای مجازی باشیم. همچنین مؤسسه «بهمن سبز» حوزه هنری در همکاری با سامانه «فیلم‌گردی» کمپینی را برای تماشای فیلم در خانه راه‌اندازی کرد. این مؤسسه در این طرح بر سردر ۲۵ سینمای پرفروش و پرمخاطب خود در سطح کشور اقدام به دعوت مخاطبان به این کمپین کرد و سایت «فیلم‌گردی» نیز در جهت انجام رسالت فرهنگی و اجتماعی «با شعار در خانه می‌مانیم» بسته‌های اشتراکی خود را برای مخاطبان به صورت رایگان و از طریق سایت filmgardi.com ارائه داد.
حرکت خوب کنسرت‌های آنلاین
کنسرت‌های آنلاین نوروزخانه ۹۹ که توسط شهرداری تهران در برج میلاد برگزار شد، علی رغم اینکه مخاطبان میلیونی داشت، اما ماجرا هم کم نداشته، ماجراهای متعددی از اعلام «ایده دزدی» تا میلیون‌ها نفری که می خواستند کنسرت آنلاین را ببینند و نتوانستند.
مجموع برنامه «نوروزخانه ۹۹» شهرداری تهران، رویدادهای فرهنگی و اجتماعی را شامل می‌شود که از طریق تولید برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی و رسانه‌های مجازی و آنلاین برای گروه‌های سنی مختلف از کودک و نوجوان گرفته تا بزرگسالان و کهنسالان تدارک دیده شد.
در این میان شهرداری تهران می‌گوید: پرمخاطب‌ترین و تأثیرگذارترین برنامه‌های نوروزخانه، برگزاری کنسرت‌های آنلاین با عنوان «کنسرت با صندلی‌های خالی» در برج میلاد است. مدیران شهرداری می‌گویند این برنامه‌ها توانسته مخاطبان میلیونی را از طریق موبایل، تبلت و کامپیوتر به خود جذب کند.
آنطور که معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری اعلام کرده در شب دوم اجرای کنسرت، در شامگاه ۹ فروردین، اجرای آنلاین «مهدی جهانی» بیش از ۵ میلیون تماشاکننده داشت که رکورد بالایی را در استقبال مخاطب ایرانی از رویداد آنلاین فرهنگی هنری در کشور ثبت کرد.
کنسرت‌های آنلاین نوروزخانه ۹۹ از هشتم فروردین‌ماه با اجرای امید حاجیلی به طور رسمی کار خود را آغاز کرد و پس از کنسرت مهدی جهانی با اجراهایی از روزبه بمانی و گروه استاد اسدالهی پی گرفته شد و در ادامه هم به مدت ۱۱ شب با اجراهای دیگری ادامه یافت.
بنیاد فرهنگی هنری رودکی هم با همکاری و مشارکت تلویزیون تعاملی تیوا، دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همراهی هنرمندان، با توجه به عدم امکان حضور تماشاگران در تالار‌های این بنیاد، مجموعه کنسرت‌های آنلاین برگزار می‌کند. این اجرا‌ها به پیشنهاد هنرمندان و بدون دریافت هزینه به روی صحنه می‌رود. هر چند این اقدام قدری دیر آغاز شد، اما حرکت خوبی است و می‌تواند ادامه‌دار باشد.
تاکنون دو اجرا به صورت آنلاین از سوی پرواز همای و گروه موسیقی «وزیری» به سرپرستی کیوان ساکت و خوانندگی وحید تاج در تالار وحدت برگزار شده است.
سهم تئاتری‌ها در سلامت مردم
چند روزی از شیوع ویروس کرونا در کشورمان نگذشته بود که هنرمندان در بخش‌های گوناگون دست به کار شدند تا بتوانند سهمی در این روزها در میان مردم داشته باشند، از این رو فعالیت‌هایی را از تولیدات ماسک و گان گرفته تا انتشار برنامه‌هایی در صفحات اجتماعی خود و یا گفت‌وگو با مردم با صورت پخش زنده از اینستاگرام انجام دادند، اما برای ادامه حیات هنر به ویژه در عرصه تئاتر باید راهکار‌های دیگری هم به کار گرفت.
پخش آنلاین بسیاری از برنامه‌های فرهنگی و هنری، باعث شد گلایه‌ها از هنرمندان تئاتر به دلیل عدم حضورشان بیشتر شود، زیرا پخش آنلاین فرصت مهمی را برای فرهنگ و هنر ایجاد کرده است. با توجه به اینکه از ۱۷ فروردین ماه سال جاری اداره کل هنرهای نمایشی همراه با شهرداری تهران در پردیس تئاتر شهرزاد پخش آنلاین را آغاز کرده است.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیز آثار مربیان و تولیدات انیمیشن و نمایش کانون را در قالب طرح «پیک امید مجازی» از مسیر صفحه پیک امید در پرتال کانون به نشانی omid.kpf.ir قرار داده است که هر نمایش و انیمیشن 24 ساعت بر روی سایت قرار دارد و علاقه‌مندان می‌توانند به صورت رایگان تماشا کنند.
اما بعد از گذشت چندین شب، جز نمایش‌هایی در حوزه تئاتر کودک، خبری از اجراهای دیگر از هنرمندان نامدار تئاتر نیست. اگر تعطیلی سالن‌های تئاتر و تماشاخانه‌ها ادامه یابد و هنرمندان تئاتر که اعتبار خود را از این هنری مردمی کسب کرده‌اند، سهم خود را در خانه‌نشینی مردم ادا نکنند، این هنر باز هم مغفول و مهجور خواهد ماند؛ بنابراین این تهدید و آسیب کرونا را به فرصت تبدیل کرد و سکوت سالن‌های تئاتر را شکست. همانند هنرمندان موسیقی که به صحنه خالی از تماشاگر رفتند، تا مردم کمی آن‌سوتر به تماشای آن‌ها بنشینند.
هنرهای تجسمی و روزهای کرونایی
تور مجازی گالری فرهنگسرای گلستان در روزهای قرنطینه خانگی با شعار «خانه امن تراست» برای بازدید علاقه‌مندان به آثار هنری راه‌اندازی شد. براساس این گزارش، نقشنامه در اینستاگرام با معرفی و مروری بر آثار هنرمندان به نشانی golestan.farhangsara بستری برای بازدید مجازی آثار هنری و آشنایی مخاطبان از زندگینامه هنرمندان و شیوه و تکنیک‌های هنری آنان فراهم کرد و نمایشگاه خوشنویسی با آثار حسین شکرابی اجرا شد.
تور مجازی «گنجینه کتابخانه و موزه ملک» نیز در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفت. این مجموعه منتخبی از آثار هنری عصر قاجار با شرحی بر هنر قاجار، حکومت دوران قاجار و تصاویر هنری دوران قاجار با موضوع نگاره گل و پروانه اثر آقا لطفعلی شیرازی، نگارگری عصر قاجار، نگاره میرزا محمد تقی خان اثر میرزا ابوالحسن خان نقاشباشی، نگاره علیقلی میرزا اعتمادالسلطنه اثر میرزا ابوالحسن خان غفاری، نگاره گل سرخ اثر ابراهیم الحسنی، نگاره محمدحسین خان، محمد ابراهیم خان و محمد مهدی خان غفاری است.
فرهنگسرای سرو نیز گالری‌های مجازی گوناگونی مانند نمایشگاه مجازی عکس «از یزد تا بوداپست» آثار عکاسی علی دولت، نمایشگاه مجازی گل چوب، هنری ابتکاری و برگرفته از خلاقیت اثر محمدمهدی حکیم الهی و نمایشگاه نقاشی «آفتاب زمستان» آثار هنری سمانه دهقان به سبک آبرنگ به آدرس اینستاگرام farhangsara_sarv اجرا کرد.
شرایط نامشخص این بحران جهانی بیانگر آن است که باید از هر ایده و روشی برای بهبود کسب و کارهای فرهنگی و کاهش استرس اجتماعی بهره گرفت و اکنون نیازمند آنیم تا با اعلام فراخوانی بهترین ایده‌ها را در زمینه فرهنگ و هنر جمع بندی کرد و راه‌های نرفته را امتحان کرد تا شاید بتوان چالش‌های ناشی از بحران کرونا را تا حدی مدیریت کرد.
انتهای پیام
