روزهای سیاه اقتصاد و بهداشت در قاره سیاه

به گزارش ایکنا، با گسترش ویروس کرونا در جهان، کشورهای بسیاری نتوانستند آمادگی کاملی برای مقابله با این بیماری داشته باشند و برخی مانند آلمان، بریتانیا، ایتالیا و آمریکا از جمله کشورهایی بودند که کمبود‌ در نظام بهداشتی آنها در شرایط کنونی به چشم آمد. با این همه بیشترین نگرانی‌ها در مورد شیوع کرونا نه در اروپا و آمریکا بلکه در آفریقاست.

قاره آفریقا به دلیل جمعیت بسیار زیاد و توسعه‌نیافتگی در بسیاری از زیرساخت‌های اقتصادی و بهداشتی، یکی از مناطقی است که حتی پیش از افزایش شمار مبتلایان در این قاره، نگرانی‌های بسیاری را در مورد احتمال بروز فاجعه انسانی به وجود آورد.

اقتصاد، اولین قربانی بزرگ کرونا در آفریقا

مصر، اولین کشور قاره آفریقا بود که در 14 فوریه(25 بهمن 1398) اولین مورد ابتلا به کرونا را تأیید کرد. نیجریه هم اولین کشور جنوب صحرای آفریقا بود که اولین موارد ابتلا به کرونا در آن دیده شد. طبق گفته نیویورک تایمز، بیشتر موارد شناسایی شده در آفریقا نه از چین بلکه از اروپا و ایالات متحده وارد این کشورها شدند.

با این همه کارشناسان به‌شدت نگران شیوع کرونا به آفریقا هستند، زیرا بسیاری از سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی در این قاره ناکافی و مشکلاتی از قبیل کمبود تجهیزات، کمبود بودجه،‌ نبود آموزش کافی کارمندان مراقبت‌های بهداشتی و انتقال اطلاعات، ناکارآمدی‌های بسیاری دارند. از سوی دیگر این وحشت وجود دارد که در صورتی که کنترل همه‌گیری کرونا در آفریقا دشوار باشد، این امر می‌تواند به‌شدت بر اقتصاد این قاره تأثیر بگذارد.

با بروز بحران کرونا در چین و بسته شدن کارخانجات و در نهایت کاهش تولید، بسیاری از واردکنندگان لوازم پزشکی و کالاهای مرتبط با بهداشت در سراسر جهان دچار کمبود شدند. در این میان کشورهای قاره آفریقا به دلیل حضور پررنگ چین در بازارها و اقتصادهای خود بیش از همه دچار مشکل شدند.

این موضوع در میان برخی کشورهای این قاره، که نسبت به سایر کشورهای آفریقایی از توسعه‌یافتگی کمتری برخوردار بودند، بیشتر به چشم آمد. همچنین، این بیماری همه‌گیر می‌تواند برای کل قاره 79 میلیارد دلار کاهش درآمد کشورها را در پی داشته باشد.

تا تاریخ 19 آوریل(1 اردیبهشت) الجزایر با 375 نفر، بیشترین قربانی و آفریقای جنوبی با 3150 نفر مبتلا، بیشترین افراد مبتلا به کرونا را در بین کشورهای قاره آفریقا داشته‌اند. موارد ابتلا در آفریقای جنوبی، که بیشترین تعداد مبتلایان را داشت، پس از اجرای قوانین سختگیرانه برای قرنطینه رو به کاهش گذاشت، اما تعداد مبتلایان در سایر کشورها مانند بورکینا‌فاسو، جمهوری دموکراتیک کنگو و الجزایر بیش از حد انتظار بالا رفته است.

این وضعیت باعث شده اقتصاد بسیاری از کشورهای آفریقایی با مشکلات غیرقابل پیش‌بینی روبه‌رو شوند. این وضعیت به‌ خصوص در مناطق شهری این قاره، که به سرعت در حال رشد هستند، بیش از همه صادق است. براساس آمار کمیسیون اقتصادی سازمان ملل متحد برای آفریقا موسوم به ECA، شهرهای آفریقا 600 میلیون نفر جمعیت دارند و بیش از 50 درصد تولید ناخالص داخلی این قاره را به خود اختصاص می‌دهند. این وضعیت حتی در کشورهایی مانند بوتسوانا، اوگاندا، تونس و کنیا بیش از 70درصد است. یک‌سوم تولید ناخالص داخلی ملی(31 درصد) به‌طور متوسط از بزرگترین شهر در کشورهای آفریقایی به دست می‌آید. این نهاد گزارش داده که اثرات شیوع کرونا احتمالاً در مناطق شهری شدید خواهد بود. با توجه به بخش‌های اقتصادی مبتنی بر تولید و خدمات، که در حال حاضر 64 درصد از تولید ناخالص داخلی آفریقا را شامل می‌شود، تأثیرات کرونا منجر به خسارات قابل توجهی در مشاغل تولیدی می‌شود.

مشکلات اقتصادی باعث شده که برخی از کشورهای آفریقایی به دنبال گرفتن وام از نهاد‌های بین‌المللی باشند. برای مثال کاهش کم‌سابقه قیمت جهانی نفت باعث شد که دولت نیجریه که یکی از صادرکنندگان نفت است،  به دنبال 7 میلیارد دلار بودجه اضطراری از صندوق بین‌المللی پول(IMF) و بانک جهانی باشد. وضعیت مشابهی برای دیگر کشورهای نفتی قاره آفریقا از جمله الجزایر و آنگولا هم به وجود آمده است. کنیا در حال مذاکره برای پرداخت 1.2 میلیارد دلار از بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول است. اقتصاد کنیا قبلاً تحت فشار قرار گرفته بود، اما کرونا به‌ طور کامل اقتصاد این کشور را، که عمدتاً برپایه صنعت گردشگری است، تحت تأثیر خود قرار داد.

سنگ ترامپ جلوی پای آفریقا

تأثیرات اقتصادی کرونا فقط بر صنایع آفریقا نخواهد بود. این نگرانی‌ وجود دارد که تأثیرات اقتصادی کرونا بر اقتصادهای این قاره آنقدر شدید باشد که مراقبت‌های بهداشتی کاملاً تحت‌الشعاع قرار گیرد. در این میان اقدام دولت ترامپ در قطع بودجه سازمان بهداشت جهانی ضربه بدی به تلاش‌های دولت‌های این قاره برای مبارزه با کرونا وارد کرد.

ماتسیدیشو موئِت(Matshidiso Moeti)، یکی از مقامات سازمان بهداشت جهانی، در مورد شیوع کرونا در آفریقا گفت: شستن دست‌ها و خودقرنطینگی اجتماعی می‌تواند در بعضی از مناطق آفریقا چالش‌برانگیز باشد. شاید قرنطینه گسترده ممکن نباشد و با شیوع بیماری‌هایی مانند مالاریا، HIV، سل و وبا، چالش‌های پیش‌ رو برای مقابله با کرونا احتمالاً تشدید شود.

یک مقام منطقه‌ای سازمان بهداشت جهانی هم در این باره گفت که موارد ابتلا به ویروس کرونا در آفریقا ممکن است طی سه تا شش ماه از هزاران نفر کنونی به 10 میلیون نفر برسد.

سازمان بهداشت جهانی به بسیاری از كشورهای این قاره كمك كرد تا آزمایشگاه‌هایی برای بررسی نتایج تست‌های ابتلا به کرونا راه‌اندازی كنند. اقدامات پیشگیرانه بسیاری در کشورهای مختلف آفریقا انجام شده است، از جمله محدودیت‌های مسافرتی، لغو پرواز، لغو برنامه‌های مختلف ورزشی و اجتماعی، تعطیلی مدارس و بسته ‌شدن مرزها. کارشناسان می‌گویند که تجربه نبرد با ابولا به برخی کشورها کمک کرده است تا برای مقابله با کرونا آماده باشند.

با وجود این، اقدام آمریکا در قطع کمک‌های خود به سازمان بهداشت جهانی باعث بروز مشکل در کمک به کشورهای نیازمند به کمک‌های این سازمان شده و این موضوع بیش از همه ممکن است کشورهای آفریقایی را تحت تأثیر خود قرار دهد. واشنگتن بزرگترین اهداکننده کمک به سازمان بهداشت جهانی است که علاوه بر مبارزه با بیماری‌های خاص، نظام‌های بهداشت ملی کشورها را تقویت می‌کند. ایالات متحده بیش از 400 میلیون دلار در سال 2019 ـ که تقریباً معادل 15 درصد از بودجه آن می‌شود ـ به این نهاد بین‌المللی کمک کرده است.

این اقدام آمریکا واکنش بزرگترین مرکز تحقیقاتی  قاره آفریقا برای مبارزه با بیماری را در پیش داشت. جان انکنگاسونگ(ohn Nkengasong)، رئیس مراکز کنترل بیماری‌های آفریقا(African Centers for Disease Control) موسوم به CDC، با ابراز نگرانی از تصمیم ایالات متحده برای قطع بودجه سازمان بهداشت جهانی به بهانه سوءمدیریت در این نهاد، گفت: این امر به‌ طور کامل بر توانایی کشورهای عضو (اتحادیه آفریقا) برای دریافت پشتیبانی از این نهاد بین‌المللی  تأثیر خواهد گذاشت.

گزارش از محمدحسن گودرزی