جایگاه‌های نَبر در قرآن + صوت

به گزارش ایکنا، الهام ماندگارمهر، مرتل و حافظ بین‌المللی کشورمان، مباحثی درباره وزن کلمات (نبر یا آکسان مصطلح) را برای مخاطبان این خبرگزاری ارائه می‌کند. موارد مطرح‌ شده از سوی این مدرس قرآن، براساس اجازه‌نامه قرائتی است که به روایت حفص از عاصم و از دو طریق روضة‌المعدّل و کتاب المصباح از شیخ محمد عصفور، از اساتید مصری، دریافت کرده است. این مباحث در هشت قسمت روزهای یکشنبه و سه‌شنبه منتشر می‌شود که مقدمات آن پیش از این منتشر شد.

تفاوت وزن کلمات و نبر

درست است که وزن کلمات به اصطلاح نَبر گفته می‌شود، اما در جلسه گذشته تفاوت این دو بیان شد. وزن، یک آهنگ ذاتی و لحن ذاتی است و در کلمه وجود دارد. اما نبر، فشاری است که بر موضعی از کلمه وارد می‌شود. می‌توان گفت مواردی که وزن کلمه را رعایت می‌کنیم، در واقع حق و مستحق حروف و حرکات را رعایت می‌کنیم، پس وزن کلمه همان حق و مستحق حروف است. اما نبر چطور؟

پنج موضع در تلاوت قرآن است که در این مواضع باید نبر رعایت شود.

جایگاه نبر

اولین جایگاه، «المُثَقَّل وَقفاً» است، یعنی زمانی که روی حرف تشدیددار، وقف کنیم. آنچه که اصطلاحاً در فارسی به آن مشدد و در زبان عربی به آن «مُثَقَّل» گفته می‌شود. مثل کلمه «نبیّ» که باید فشاری بر موضع آخر آوریم. یا کلمه «سامریّ» که اگر این نبر و یا فشار را نیاوریم، انگار یاء آخر، یاء کشیده بوده است، اما با فشاری که بر آخر کلمه می‌آوریم، می‌گوییم این یاء مشدد است.

برای این قسمت سوره قمر تمرین خوبی است، چون برخی از آیات آن با کلماتی تمام می‌شود که آخرش حرف «راء» است که تبدیل به راء ساکن می‌شود و در برخی از آیات کلمات دارای راء مشدد است.

دومین جایگاه، «المَدُّ لازمُ المُثقّل» است، مد لازمی که بعد از حروف مد، تشدید دارد. ممکن است سؤال شود که آیا غیر از این هم هست؟ بله، گاهی اوقات مد لازم را با ساکن ذاتی کلمه داریم، مثل حروف مقطعه.

همانطور که می‌شنوید این دو مورد ربطی به وزن کلمه ندارد، چون آهنگ ذاتی کلمه است، اما باید برای این مواضع، فشار وارد کنیم.

سومین جایگاه، «مثنی» است که سه مورد می‌توان برای آن بیان کرد. کلماتی مثنایی گفته می‌شود که قرار است به کلمه بعدی وصل شوند و باید در موضع مثنی نبر و فشار بیاوریم تا حتما بیانگر این باشد که دو نفر هستند، مثال، دو نفر بودند پیشی گرفتند و یا دو نفر بودند که چشیدند.

نخستین مورد سوره مبارکه نمل، آیه 15 «وَقَالَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي؛ آن دو گفتند ستايش خدايى را»

دومین مورد سوره مبارکه یوسف، آیه 25 «وَاسْتَبَقَا الْبَابَ؛ و هر دو به سوی در کاخ پیشی گرفتند»

سومین مورد سوره مبارکه اعراف، آیه 22 «فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ؛ پس چون آن دو از ميوه آن درخت ممنوع چشيدند».

بحث شناخت وزن کلمات و جایگاه نبر در قرآن در آشنایی مخاطب با مفاهیم قرآن، مؤثر است و این دو لازم و ملزوم یکدیگر است که در جلسات آینده راجع به آن بیشتر بحث و تبادل می‌شود.

چهارمین جایگاه؛ «الوَقفُ علی الهَمز بعدَ المد»، یعنی بعد از اینکه مدی داریم بر روی همزه وقف کنیم. اصولاً در جایی که مد متصل داریم و به وقف می‌رسیم و مواردی که مد به پایان می‌رسد و می‌خواهیم تلاقی کنیم به همزه ساکن، باید فشاری بر این موضع وارد کنیم.

پنجمین جایگاه؛ «الواو مُثَقَّل بعد الضم» است، یعنی واو مشددی که بعد از ضمه می‌آید. اینجا باید همان نبر و فشار را بر موضع کلمه وارد کنیم تا اینکه واو مشدد، کاملاً حقش ادا شود، اگر این فشار نیاید این واو مشدد، شبیه واو مدی شنیده می‌شود، مثل عدوٌّ

غیر از این پنج مورد، نبری تحت عنوان «فشار بر موضعی از کلمه» نداریم، بلکه وارد مباحث وزن کلمات می‌شویم که هر بار با دسته‌بندی‌ مختلفی آشنا می‌شویم.

فایل کامل مبحث جلسه دوم در ذیل بارگذاری شده است.