لزوم بیان واقعیت‌های کرونا همراه با حفظ آرامش روان و سلامت معنوی مردم
مدیر شبکه رادیویی سلامت با تشریح تجربیات و راهبردهای این رسانه در مواجهه با بیماری کرونا، به اهمیت آرامش روانی و سلامت معنوی اشاره کرد و گفت: در مخابره اخبار مربوط به بیماری، تمام واقعیت‌ها باید در اندازه واقعی خودشان برای مردم بیان شوند اما در کنار آن باید به امیدبخشی، آرامش روانی و سلامت معنوی نیز اهتمام داشت.
شیوع بیماری کرونا در سراسر جهان، نه تنها سبک زندگی و سیاست‌های بین‌المللی، بلکه معادلات رسانه را نیز تحت تأثیر خود قرار داده و الگوهای جدیدی از فعالیت رسانه‌ای طی ماه‌های اخیر در دنیا مطرح شده است. رسانهها در کشور ما، از آغاز بحران کرونا، پا به پای کادر درمانی و مدافعان سلامت، به فعالیت شبانه‌روزی پرداخته و نقش مهمی در آگاهی و آرامش روانی ایفا کرده‌اند.
به منظور بررسی ابعاد فعالیت رسانه‌های کشورمان در دوران شیوع کرونا و آگاهی از تجربیات رسانه‌ای رادیو سلامت با صدیقه اعتمادسعید، پزشک متخصص و مدیر شبکه رادیویی سلامت، به گفت‌وگو نشستیم که حاصل این مصاحبه را از نظر می‌گذرانیم.
ایکنا ـ درباره تجربیات رسانه‌ای در ایام شیوع کرونا و دستاوردهایی که می‌توانید آن را به سایر رسانهها نیز معرفی کنید، توضیح بفرمایید.
وقتی ویروس کووید 19 از چین آغاز شد، پدیده جدید و ناشناخته‌ای بود که نه مسئولان بهداشتی و نه اهالی رسانه‌ای، راجع به اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد، اطلاعی نداشتند. ما در رادیو سلامت در اواخر دی‌ماه، جلساتی تشکیل دادیم تا راهبردی برای مقابله با این بیماری تعریف کنیم، پس از بررسی و تبادل نظر، سه راهبرد تعریف شد: 1- آموزش‌های عمومی در حوزه پیشگیری از بیماری، 2- اطلاع‌رسانی درباره تبعات اجتماعی بیماری، 3- افزایش سطح ایمنی به وسیله ترویج مسائل معنوی و امیدبخش. با این سه راهبرد، زنگ کرونا از اول بهمن‌ماه در رادیو سلامت به صدا درآمد.
ایکنا ـ به نظر، خیلی به موقع بوده است. آیا در آن برهه، رسانه‌ای چنین ورودی به مسئله بیماری داشت؟
خیر، تا جایی که اطلاع دارم هیچ رسانه، نهاد یا دستگاهی در کشور در زمینه اطلاع‌رسانی برای بیماری کووید 19 راهبردی تهیه نکرده بود. ما از روز اول بهمن، برنامه ساعت هفت و نیم صبح خود را که برنامه پرمخاطبی هست، به اطلاع‌رسانی و آموزش درباره بیماری اختصاص دادیم. البته همان ابتدا با برخی مخالفت‌ها مواجه شدیم و برخی گفتند که شما با رویکرد هیجانی نسبت به مسئله بیماری ورود کرده‌اید.
ایکنا ــ یعنی معتقد بودند که این اطلاع‌رسانی، مردم را نسبت به احتمال شیوع بیماری نگران می‌کند؟
منظورشان این بود که مردم را نگران نکنیم، اما بعداً که بیماری وارد کشور شد، دوستان قانع شدند که اگر همه با هم، از همان ابتدا اطلاع‌رسانی بهداشتی را انجام داده بودیم، از خسارات بیماری که در هفته‌های نخست شیوع شاهد آن بودیم، کاسته می‌شد. از زمانی که مشخص شد بیماری وارد کشور شده است، به سرعت تغییر کنداکتوری در برنامه‌ها ایجاد کردیم تا بتوانیم پاسخگوی حجم سؤالات مخاطبان باشیم. برنامه «پاسخگو» از سوم اسفند روی آنتن رفت که به پرسش مخاطبان از هر منظری، پاسخ می‌داد. معتقد بودیم کرونا، ویروسی است که رفتار متمایزی دارد و سبک زندگی را دستخوش تغییر می‌کند، لذا اگر نسبت به تغییر سبک زندگی، آمادگی لازم را نداشته باشیم، مشکلات زیادی همچون اضطراب، ناامیدی و ... در جامعه ایجاد می‌شود. با این رویکرد، برنامههای مختلف روانشناسی و خانواده، مهارت‌های ارتباطی سبک زندگی جدید را با حضور متخصصان، بازگویی و بررسی کردیم. یکی از بحث‌های مهم سبک زندگی جدید، استفاده از سلامت معنوی بود. گاهی احساس می‌کنیم علی رغم اینکه کشور اسلامی هستیم و فرهنگ دینی داریم، ولی آن زیربنای فرهنگ دینی که مهارت ارتباط معنوی هست، کمتر مورد مداقه و بررسی قرار گرفته است.
لذا طی برنامههای متعدد استفاده از مهارت‌های معنوی جهت کسب آرامش و امنیت روانی را مورد بررسی قرار دادیم. همچنین با توجه به شعارهای مختلفی که توسط وزارت بهداشت تنظیم می‌شد و ما هم به ایام نوروز نزدیک می‌شدیم، به این نتیجه رسیدیم که باید در برنامههای مختلف، ارتباطات اجتماعیِ کاهش‌یافته را جبران کنیم و آموزش دهیم تا خانواده‌ها چگونه با استفاده از برقراری ارتباطات مجازی، نامه نوشتن و ... خلأ ارتباط حضوری را جبران کنند. نامه نوشتن یکی از سنت‌های خوبی بود که می‌تواند احیا شود، این اقدام باعث می‌شود که احساسات انسان به طور کامل روی کاغذ منتقل و تخلیه شود و مخاطب نیز از خواندن آن، احساس خوبی کسب می‌کند.
یکی از چالش‌هایی که در هفته‌های اول شیوع بیماری داشتیم، حفاظت از سلامت منابع انسانی رادیو سلامت بود، همکاران ما مجبور بودند در محل کار حاضر شوند و با کادر درمانی که از بیمارستان می‌آمدند، ارتباط منظم داشتند. گاهی اوقات کارشناسان برنامههای ما مستقیماً از آی‌سی‌یو به برنامه تشریف می‌آوردند یا مثلاً همکارمان مجبور بود برای تهیه گزارش میدانی، به بیمارستان برود.
ایکنا ــ آیا کارشناسان حتماً باید در استودیو حضور پیدا می‌کردند؟ امکان ارتباط تلفنی یا مجازی با آن‌ها وجود نداشت؟
بالاخره ارتباطی که تلفنی باشد، خیلی مخاطب را اقناع نمی‌کند و اثرگذاری حداکثری ندارد.
ایکنا ــ در طول شبانه‌روز چند کارشناس در برنامههای رادیو سلامت حاضر می‌شوند؟
به طور میانگین روزانه حدود 17 کارشناس و عضو هیئت علمی دانشگاه در برنامههای مختلف رادیو سلامت حضور پیدا می‌کنند. تنها مباحثی را که تلفنی انجام می‌دهیم، مربوط به مصاحبه با اعضای هیئت علمی استان‌هاست.
ایکنا ــ بازخوردهایی که راجع به برنامههای خود گرفته‌اید، چه بوده است؟
واقعیت این است که اعتماد به برنامه افزایش پیدا کرده و رضایت حدود 98 درصدی از برنامه حاصل شده است.
ایکنا ـ آیا نظرسنجی کرده‌اید؟
بله، براساس نظرسنجی عرض می‌کنم. اتفاق خوب دیگری که افتاد، این بود که از 15 اسفندماه، برنامه «پاسخگو»ی ما را شبکه رادیویی همه مراکز استان‌ها پخش می‌کردند، این موضوع نشان از آن داشت که برنامه پاسخگو، از جایگاه علمی خوبی برخوردار است.
ایکنا ــ شما به عنوان مدیر یک رسانه، حتماً رسانه‌های دیگر، اعم از داخلی و خارجی را در زمینه کرونا رصد می‌کنید. فکر می‌کنید خلأ رسانه‌های داخلی در مواجهه با کرونا چه بوده است؟
من نمی‌توانم بگویم که در رسانهها خلأ وجود دارد، اما می‌توانم به جرئت بگویم که در سیاستگذاری‌ها نسبت به بیماری اخیر، اشکالاتی وجود داشته است؛ حالا یا خطرات بیماری را باور نداشتند یا فکر نمی‌کردند که به این زودی وارد کشور شود، به هر حال سیاستگذاری کاملی انجام ندادند و تمام تمهیدات را بر درمان متمرکز کردند. راهبردهای پیشگیری و دستورالعمل‌های اجتماعی خیلی دیرتر مطرح شد.
ایکنا ـ منظورتان سیاستگذاری ستاد ملی مقابله با کروناست؟
بله، رسانه‌های کشور هم می‌خواستند آنچه ستاد ملی می‌گوید، دستور کار خود قرار دهند، لذا بیش از آنکه مباحث رسانهها بر پیشگیری همه‌جانبه متمرکز شود، بر درمان متمرکز شد. حتی وقتی پیشگیری هم مطرح شد، بیشتر سلامت جسم مورد تأکید قرار گرفت. ما مرتبط با ستاد ملی در تماس بودیم و درخواست می‌کردیم که علاوه بر بحث درمان، سایر حوزه‌های کارکردی در وزاتخانه‌های دیگر وارد شوند، وزارت بهداشت مسئول درمان است اما تمام ارکان نظام باید وارد کار شوند. با این مقدمه، رسانهها کمی دچار سردرگمی بودند تا اینکه توانستند به راهبردهای رسانه‌ای خود دست یابند. مردم بسیار خوبی داریم و نسبت به سلامت خود و خانواده‌شان بسیار حساس هستند. لازم نیست آن‌ها را با نیروی نظامی متوقف کنیم، اگر به مردم پیام صحیح منتقل کنیم، حتماً همکاری می‌کنند. لذا اگر برخی از مردم، رفتارهای متناقضی انجام داده‌اند، حتماً مشکل از پیام‌هایی بوده است که به آن‌ها منتقل کرده‌ایم. همگان بخاطر داریم که جلوی چشم رسانهها این جمله مطرح شد که «قرنطینه متعلق به دوران ماقبل تاریخ است»، در رابطه با ماسک زدن و موضوعات دیگر صحبت‌هایی مطرح شد که پیام صحیحی نبود. خیلی راحت می‌شد به مردم گفت که ظرفیت تولید ماسک فعلاً کم است و برای حفظ سلامتی خود، فعلاً ماسک خانگی بسازید.
ایکنا ــ فرمودید که رسانهها رفته‌رفته راهبردهای خود را شناسایی کردند، به نظر شما راهبرد لازم در پوشش اخبار کرونا، امیدبخشی و مخابره اخبار مثبت است یا واقع‌نگری و انتقاد از رویه‌ها به منظور بهبود وضعیت؟
از نظر من این است که هیچ چیز را با ذره‌بین بزرگ نکنیم، هر مسئله را در اندازه خودش بررسی و مطرح کنیم. اگر این ویروس را واقعی بررسی کنیم، هم غم دارد و هم شادی. یعنی هم باید خسارات و خانواده‌های به سوگ‌نشسته را ببینیم و هم مجاهدت‌های شبانه‌روزی کادر درمانی را که منجر به امیدواری می‌شود. اگر هر دو را کنار هم ببینیم، توانسته‌ایم واقعیت را به جامعه منتقل کنیم اما اگر یک کدام را کمرنگ‌تر ببینیم، برخورد کاریکاتوری با آن کرده‌ایم. در شبکه سلامت هم «زنگ امید» داشتیم و هم برنامه‌ای که واقعیت‌های موجود درباره ویروس را صریح بیان می‌کرد. نکته‌ای می‌خواهم عرض کنم که تقاضا دارم همه به آن توجه بفرمایند؛ ما باید نگران افرادی باشیم که به طور کامل سوگواری نکرده‌اند، ما در فرهنگ ایرانی و اسلامی خود، مناسبت‌هایی مثل سوم، هفتم و چهلم برای خانواده متوفی داریم که باعث می‌شود سوگواری به طور کامل انجام شود و بار روانی از خانواده متوفی کاسته شود.
با توجه به اینکه در ایام شیوع کرونا، این برنامه‌ها و مراسم برگزار نمی‌شود و در رسانهها نیز بیشتر برنامههای شاد تولید می‌شود، باید برای وضعیت روحی و روانی افراد سوگوار برنامه‌ریزی داشته باشیم و از حالا پیش‌بینی کنیم. حتی برای مدافعان سلامت نیز باید برنامه داشته باشیم که بار روانی دوری از خانواده را از آن‌ها بکاهیم و به سلامت خود آن‌ها توجه کنیم، اینکه فقط کنار بایستیم و آن‌ها را تشویق کنیم، ممکن است ما را از نظر روحی ارضاء کند اما برای آن افراد در بلندمدت تبعات منفی خواهد داشت.
ایکنا ــ از این جای کار به بعد که گفته می‌شود سیر بیماری در حال نزول است، چه راهبردی را مد نظر دارید؟
وقتی مسئولان اعلام می‌کنند که سیر بیماری در حال نزول است اما احتمال پیک بعدی وجود دارد، این پیام، درون خود، تناقض دارد. من یک پزشک هستم، این بیماری رفتار نامشخصی دارد و معلوم نیست چه اتفاقی می‌افتد، ما باید خیلی راحت با مردم صحبت کنیم و بگوییم رفتار این ویروس قابل پیش‌بینی نیست و ممکن است امروز به نتایجی برسیم که با نتایج دیروز مغایرت داشته باشد، لذا خطر این ویروس کم نشده است، اینکه گفته می‌شود با فصل گرما شیوع آن کم می‌شود، معتبر نیست، همین حالا روند افزایش بیماران در خوزستان نشان داد که گرما هم بر کاهش شیوع ویروس مؤثر نیست. لذا ما باید بلندمدت برای سبک زندگی کرونایی خود را آماده کنیم.
انتهای پیام
