ناشران بر سر دوراهی نشر چاپی و الکترونیک

افشین شحنه‌تبار، مدیر انتشارات شمع و مه، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره فعالیت‌های این انتشارات در حوزه نشر الکترونیک گفت: شاید بتوان گفت ما از اولین ناشرانی بودیم که حدود پنج سال پس از راه‌اندازی سایت آمازون و در نسخه‌های اول کیندل این سایت تمام کتاب‌هایمان را به صورت نسخه الکترونیکی بارگذاری کردیم و پس از آن هم در فایل‌ها در سایت بارنز اند نوبل یا B&N، که از سایت‌های معتبر نشر الکترونیک است، بارگذاری شد. اما موضوع نشر الکترونیک در ایران در دو عرصه داخلی و بین‌المللی مبحثی جداگانه و متفاوت‌اند.

 

 

وی افزود: ایران در این عرصه در آغاز راه است و هنوز پلتفرم‌هایی قوی از نشر الکترونیک وجود ندارد و ریشه عمیقی در فروش و تولید آثار الکترونیک نداریم. همچنین اغلب ناشران ایران پایه سنتی دارند و چندان به سیستم الکترونیک اطمینان نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند کتاب چاپ کنند و بفروشند. این موضوع باعث شده که نشر الکترونیک در ایران جا نیفتد و بسیاری در ایران تصور می‌کنند که نشر الکترونیک همان فایل‌ پی‌دی‌اف است. به همین دلیل ما در دست‌اندازی مانند کرونا نمی‌توانیم از نشر الکترونیک به خوبی استفاده کنیم. در هر صورت اگر ناشری هم بخواهد در این زمینه به‌روز شود، زمانبر خواهد بود.

 

شحنه‌تبار درباره ضعف ساختاری نشر الکترونیک در ایران گفت: نبود قانون مدون در حفاظت از حقوق مادی و معنوی باعث شده که از کتاب‌های الکترونیک حمایت نشود و آنچه وجود دارد بسیار عمومی و پراکنده است و به همین دلیل تولیدکننده و ناشر را به دردسر می‌اندازد، در حالی که این مسئله در اواخر دهه ۷۰ میلادی در اروپا و آمریکا رفع شده و قوانینی مدون و قابل اجرا وجود دارد.

 

وی تصریح کرد: ناشران نمی‌توانند به پلتفرم‌ها اطمینان کنند و بدبین‌اند، در حالی که پلتفرم‌ها با وجود نوپا بودن در حال فعالیت‌اند و تلاش‌ بسیاری می‌کنند؛ از این رو ایران نتوانسته همپای کشور‌های دیگر در این زمینه رشد کند. فکر می‌کنم کرونا بهانه‌ای شود تا قشر بزرگ‌تری از ناشران به این سمت حرکت کنند. هرچند من هم وابستگی و اعتقادی به نسخه‌های دیجیتال ندارم و معتقدم که کتاب را باید چاپ کرد و به دست مردم رساند، اما خواه ناخواه تسلیم این موضوع هستیم. در ایران نسبت به اروپا و آمریکا آشنایی کافی با نشر الکترونیک وجود ندارد. البته نشر الکترونیک در آمریکا بسیار پررنگتر از اروپاست و بسیاری از کشورهای اروپایی سعی می‌کند در برابر این تغییر مقاومت نشان دهد.

 

این ناشر در پاسخ به اینکه آیا با پرفروش شدن کتاب‌های الکترونیک به ویژه در دوره شیوع کرونا باید به آینده این نشر در کشورمان امیدوار باشیم، گفت: بحث امید مطرح نیست و لاجرم باید به این سمت برویم و خواهیم رفت. از طرفی هم ناشران هنوز طعم و مزه نشر الکترونیک را نچشیده‌اند، زیرا در نشر الکترونیک ناشر نیاز به لیتوگرافی، چاپ، صحافی، انبار و ... ندارد و هزینه سنگینی از تولید حذف می‌شود و یک فایل را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد و این سرمایه سریع‌تر برمی‌گردد. از این رو پلتفرم‌هایی که در این عرصه شروع به فعالیت کرده‌اند، باید اعتماد ناشران را جلب کنند.

 

شحنه‌تبار در ادامه گفت: یکی از سؤالات مهم در ذهن ناشر این است که چند نسخه از کتابش فروش رفته و این سؤال همیشه در ذهن ناشر به صورت مجهول باقی می‌ماند و این امر باعث شده که ناشران نتوانند به خوبی در این عرصه ورود کنند، در حالی که آمازون در مورد یک کتاب، ماهانه این گزارش را ارائه می‌دهد.

 

 

مدیر انتشارات شمع و مه در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا با رونق کتاب‌های الکترونیک باید نگران چاپ نشدن کتاب هم باشیم، بیان کرد: کارشناسان این حوزه در جهان پیش‌بینی کرده‌اند حداقل تا ۳۰ سال آینده کتاب به صورت فیزیکی وجود خواهد داشت و نسخه‌های فیزیکی مطبوعات، مجلات و نشریات حذف خواهند شد، اما کتاب همچنان موجود خواهد بود. در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ آمار فروش نسخه‌های الکترونیک در دنیا به ویژه در آمازون ریزش داشته و آمار کتاب‌های چاپی افزایش یافته است که نشان می‌دهد بسیاری از کسانی که به سمت کتاب‌های الکترونیک می‌روند فکر می‌کنند نسخه‌های چاپی حس بهتری به آن‌ها می‌دهد، اما در هر صورت حجم فروش نسخه‌های الکترونیک به اندازه‌ای بالاست که با شرایط شروع کار در این زمینه قابل مقایسه نیست. ما راه زیادی در این عرصه داریم و ویروس کرونا سبب شد تا کارمان را در این عرصه با سرعت بیشتری پیش ببریم.

 

وی در پایان یادآور شد: ما بر سر دو راهی هستیم؛ باید کار را متوقف کنیم یا به سمت نشر الکترونیک برویم. اگر در نشر الکترونیک موفق عمل کنیم، این امر باعث توفیق در کتاب‌های چاپی نیز خواهد شد.