نگاهی به آثار مکتوب شاخص درباره «خمینی؛ عبد صالح خدا»

به گزارش خبرنگار ایکنا، طی سه دهه گذشته، پس از رحلت امام خمینی(ره) یا پس از پیروزی انقلاب اسلامی، آثار متعددی درباره بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی منتشر شده است. جست‌وجو در سایت مؤسسه خانه کتاب نشان می‌دهد که حدود ۳۶۹۰ به زبان فارسی منتشر شده که از این تعداد ۱۹۳۲ عنوان تجدید چاپی و ۱۷۵۸ عنوان چاپ اولی است. همچنین از این تعداد ۳۶۲۰ عنوان تألیفی و ۷۰ عنوان ترجمه است. در ادامه عناوین مهم و شاخص معرفی می‌شود.

خمینی، پدیده انسانی پیچیده

کتاب «خمینی؛ پدیده انسانی پیچیده» گزاره‌هایی برای آشنایی‌زدایی از «تصویر عمومی شده» امام خمینی(ره) تدوین روح‌الله نامداری است که به همت دفتر نشر معارف منتشر شده است. کتاب از سه بخش تشکیل شده است: مقدمه تدوینگر، بیانات امام خمینی و خاطراتی ناب از امام خمینی. این کتاب و کتاب قبلی این پژوهشگر، «جدال دو اسلام» از کتاب‌های مهم در معرفی اندیشه و سیره امام خمینی(ره) است.

بررسی اندیشه سیاسی امام خمینی (ره)

کتاب «اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)» نوشته مریم‌السادات حسینی به همت انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده و مبانی و زمینه‌های نظری، فلسفی، معرفتی، فقهی و غیرفقهی اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) را بررسی می‌کند. همچنین این کتاب مبانی فلسفی، نظری، عمومی در بحث‌هایی همچون انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی، تمایزات نظری و روش‌شناسی و همچنین مبانی و مبادی عرفانی اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) را تحلیل و تبیین می‌کند تا یک نظرگاه جامع و کاملی را از تفکر سیاسی بنیان‌گذار انقلاب اسلامی ارائه دهد.

در بررسی مباحث مهم اندیشه سیاسی امام خمینی هم به بحث از دین و سیاست، ضرورت حکومت، حکومت مطلوب، ویژگی‌های حاکم اسلامی، شرایط، ولی فقیه، اندیشه جمهوری اسلامی ایران، نقش مردم در مشروعیت حاکم و حکومت اسلامی، محدوده اختیارات حکومت اسلامی و وظایف و جهت‌گیری‌های حکومت اسلامی پرداخته شده است. این کتاب شامل چهار بخش دیدگاه کلی اندیشه شیعه و جایگاه امام، مبانی نظری و فلسفی، روش شناسی اجتهادی امام و مبانی عرفانی اندیشه امام خمینی(ره) است.

زندگی و مبارزات امام خمینی در نجف

کتاب «زندگی و مبارزات امام خمینی در نجف به روایت یاران و شاگردان وی» نوشته اکبر فلاحی است که در آن موضوع‌هایی، چون تعامل حضرت امام(ره) با مراجع عظام تقلید و طلاب ایرانی، شیوه برخورد با رژیم بعثی عراق، فعالیت‌های علمی و مبارزاتی در نجف و شرح زندگی و تلاش‌های سیاسی حضرت امام خمینی(ره) در دوران تبعید در عراق مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. کتاب حاضر، حاصل ۱۲ مصاحبه با یاران و شاگردان امام خمینی(ره) است. نگارنده، در این نوشتار کوشیده است طی ۱۴ فصل به بیان سرگذشت و مبارزات سیاسی حضرت امام خمینی(ره) در دوران تبعید در نجف اشرف بپردازد. عناوین برخی مطالب مندرج در کتاب، عبارتند از دلایل و انگیزه‌های رژیم شاه از تبعید امام خمینی(ره) به نجف، کلاس درس امام خمینی(ره) در نجف، امام خمینی(ره) و علمای نجف، مبارزات امام خمینی(ره) در نجف، تئوری حکومت اسلامی، مرجعیت جهانی امام خمینی(ره)، امام خمینی(ره) و مسئله فلسطین، شهادت حاج آقا مصطفی و هجرت امام خمینی(ره) از عراق.

امام خمینی برای نسل سوم

کتاب «امام خمینی برای نسل سوم» نوشته سیدعلی قادری است که به همت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شده است. محبوبیت و عظمت شخصیت تاریخی امام خمینی(ره)، در عصر حاضر از ایشان چهره‌ای محبوب در سراسر عالم ساخته است. فاصله نسل جوان از درک معرفتی این شخصیت بزرگ نویسنده را بر آن داشته است تا به پژوهش درباره ایشان بپردازد و پس از سال‌ها تلاش در این زمینه بتواند اثری جاودانه در این موضوع ارائه کند. نویسنده در این اثر به خوبی توانسته است با بیان گوشه‌های از افکار و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی امام خمینی(ره)، از زمان استبداد رضاخان تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران و پس از آن، و حوادث مهم حیات مبارکشان شناختی مطلوب از ابعاد سیاسی، اجتماعی، اخلاقی و فکری به‌جا‌مانده از ایشان برای نسل سوم ارائه دهد تا این نسل بتواند به مثابه یک الگو پیرامون شخصیت آن حضرت معرفت پیدا کنند. بیان و توصیف آثار علمی ایشان از دیگر ویژگی‌های این کتاب است.

خمینی، روح‌الله

کتاب داستانی «خمینی، روح‌الله»، تا سال‌های سال تنها زندگینامه قابل توجه و خوش‌خوان درباره امام خمینی بوده است. این کتاب، نوشته سیدعلی قادری و چاپِ انتشارات عروج است. همانطور که روی جلد کتاب تأکید شده، این زندگینامه داستانی، با آمیزه‌ای از «اسناد و خاطرات و خیال» به رشته تحریر در آمده است. بنابراین، جدای از اتقان سندی و تاریخی که کوشیده شده با تکیه بر منابع دست اول تأمین بشود، نویسنده کتاب با قلم زیبای خود توانسته خلأ‌های زمانی اثر را با تخیل‌های ضابطه‌مند خود کامل کند. این اثر قرار بوده همه دوران حیات امام را به مثابه یک زندگی‌نامه داستانی مفصل به نگارش درآورد، اما متأسفانه تنها یک جلد از این کتاب منتشر شده است که وقایع حد فاصل تولد تا ازدواج امام با خانم خدیجه ثقفی را دربرمی‌گیرد.

الف، لام، خمینی

کتاب «الف. لام. خمینی»، مفصل‌‎ترین اثر تحقیقی پیرامون زندگی حضرت امام خمینی(ره) به شمار می‌آید. این کتاب که حاصل قلم هدایت‌الله بهبودی و چاپِ مؤسسه پژوهش‌های سیاسی است، به نوعی تکمله کتاب دیگر این نویسنده یعنی «شرح اسم»، زندگینامه آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای است. اهمیت این کتاب در جمع‌آوری و تدوین بخش مهم و قابل توجه اسناد و خاطرات مربوط به امام در حد فاصل میلاد تا پیروزی انقلاب اسلامی است که ارزش تاریخی و تحلیلی کار را به طرزی چشمگیر افزایش داده است. با این حال، نویسنده کوشیده است که افزون بر پژوهش‌های دقیق تاریخی، اثری عمومی و مطلوب همه اقشار مخاطبان ارائه کند.

در این کتاب حدود ۱۲۰۰ صفحه‌ای، از اغلب اسناد قابل استفاده، اسناد ساواک تا پرونده امام در بایگانی حوزه هنری، اسناد مرتبط با امام در شهربانی و نیز نخست وزیری، به همراه مجموعه خاطرات امام در صحیفه، طی چهار سال کار مداوم پژوهشی استفاده شده است. خوانندگان کتاب، علاوه بر آشنایی با زوایای حیات فردی و سیاسی امام، با زندگی اجداد او و نیز شرایط اجتماعی و سیاسی کشور طی سال‌های حیات امام نیز آشنا می‌شوند. نام‌گذاری کتاب به «الف. لام. خمینی»، افزون بر آنکه تلمیحی است به برخی فواتح سوره‌های قرآن، بیانگر نوعی راز آلودگی و اسرارآمیز بودن شخصیت و حیات حضرت امام است.

سه دیدار

کتاب «سه دیدار»، اثر مرحوم نادر ابراهیمی صاحب آثار ماندگاری، چون «مردی در تبعید ابدی»، «آتش بدون دود»، «ابوالمشاغل» و «یک عاشقانه آرام» است که به همت انتشارات سوره مهر منتشر شده است. تاکنون دو جلد با عناوین فرعیِ «رجعت به ریشه‌ها» و «در میانه میدان» منتشر شده است. این کتاب تا کنون به چاپ‌های متعددی رسیده است و شاید از مهمترین آثار داستانی درباره شخصیت امام عظیم‌الشأن به شمار می‌آید. نادر ابراهیمی از خرداد ۴۲ به بعد، اخبار مربوط به امام را دنبال می‌کرد و از این رو، اگر فرآیند تولید یک کتاب را شامل مراحلی، چون جمع‌آوری اطلاعات هم بدانیم، این اثر حاصل چند دهه تلاش و کار تحقیقی ابراهیمی است. برخلاف تصور خیلی‌ها، «سه دیدار»، ماجرای دیدار‌های ابراهیمی با امام نیست، زیرا او هیچگاه با حضرت امام دیدار نکرد، بلکه واژه دیدار به مثابه سه درگاه و دالان برای ورود به حیات پربرکت امام خمینی انتخاب شده است. شیوه روایی ابراهیمی در این کتاب، نوعی روایت تو در تو است که با رفت و آمد میان مقاطع گوناگون حیات امام، این زندگی پر رمز و راز را در ضمن روایتی شیرین و متفاوت برای مخاطبان خود بازخوانی می‌کند.

عبد صالح خدا

این کتاب، مجموعه نفیس و نسبتاً جامعی را از خاطرات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای درباره امام خمینی روایت می‌کند. خاطراتی که از آشنایی آیت الله العظمی خامنه‌ای با امام آغاز می‌شود و تا رحلت آن رهبر فقید انقلاب ادامه پیدا می‌کند. این خاطرات، دارای مزایای منحصر به فردی است. نخست اینکه برای اولین بار بخشی از خاطرات منتشرنشده آیت‌الله خامنه‌ای را در اختیار مخاطبان قرار داده است و دوم اینکه کوشیده با ارائه یک سیر خطی زمانی، مخاطب را پا به پای استاد و شاگرد و مراد و مرید، در کوران وقایع و حوادثی که به صورت مشترک از سر گذرانده‌اند، عبور دهد. این کتاب همچنین به برخی اسناد و تصاویر دیده‌نشده‌ای از امام، آیت‌الله خامنه‌ای و نهضت اسلامی مزین شده که به شکیل‌تر شدن و قوام کار افزوده است.

این اثر به همت مؤسسه ایمان جهادی (صهبا) با همکاری مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر و در دو فصل تهیه و منتشر شده است. فصل نخست که به وقایع «نهضت اسلامی» امام خمینی می‌پردازد؛ وقایعی مانند شروع مبارزات امام، حمله به فیضیه، قیام پانزدهم خرداد ۴۲، دوران حصر و تبعید، مبارزه در غیبت امام و دوران اوج‌گیری مبارزات منتهی به بهمن ۵۷ را به نقل از آیت‌الله خامنه‌ای و با محوریت زندگیِ حضرت امام روایت کرده است. همه این‌ها در کنار اطلاعات و حکایت‌هایی خواندنی از منش و اخلاقیات و ویژگی‌های بارز شخصیتی امام، یک مجموعه روایت جالب را از حیات مبارزاتی بنیانگذار جمهوری اسلامی در اختیار می‌گذارد. فصل دوم، به بیان بعضی از خاطرات آیت‌الله خامنه‌ای از دوران حکمرانی امام در «نظام اسلامی» اختصاص دارد. این بخش که البته مانند فصل قبل، با تطور زمانی ارائه نشده و خاطرات آن به طور موضوعی انتخاب و بیان شده‌اند نیز آکنده از نکاتی جذاب و خواندنی از سیره حکومتی امام است.

آدم شدن چه مشکل!

کتاب «آدم شدن چه مشکل»، که به کوشش سیدحسین هوشی‌سادات و در چهار فصل به همت انتشارات نارگل منتشر شده است. این کتاب شامل بخش‌هایی از سخنان و آثار مکتوب حضرت امام (ره) در باب جهاد با نفس و جهاد اکبر است که مرجع اصلی آن صحیفه امام خمینی(ره) است و سعی شده مطالب به صورت یکدست و روان گردآوری و تدوین شود. ممکن است در برخی از قسمت‌ها، مطالب به صورت کتابی یا محاوره‌ای تغییر کرده باشد که دلیل آن نوشتاری یا گفتاری بودن آن‌ها بوده، اما تلاش شده کمتر این موارد اتفاق بیفتد. همچنین برای استفاده بهتر مخاطبان، منابع تمامی مطالب کتاب، در انتها به صورت یکجا در دسترس است.

عصر امام خمینی (قدس سره)

کتاب «عصر امام خمینی» نوشته میراحمدرضا حاجتی است که به همت انتشارات بوستان کتاب قم منتشر شده است. این کتاب در یک مقدمه و چهار بخش با عناوین شخصیت و عصر امام خمینی(ره)، عصر امام خمینی(ره) و رویکرد دینی و معنوی انسان معاصر، علل رویکرد دینی و معنوی انسان معاصر و عصر امام خمینی(ره) و نهضت عظیم اسلام‌گرایی سامان یافته است. از مهمترین ویژگی‌ها و شاخص‌های عصر امام خمینی(قدس سره) بیداری دینی و معنوی بشر معاصر است که حضرت امام(قدس سره) خود سال‌ها قبل با تعابیری صریح همچون تشنگی بشریت برای معنویت، احکام نورانی اسلام، گرایش جوامع بشری به ارزش‌های وحی و عطش ملت‌ها در این زمینه از آن پرده‌برداری کرده بودند.

امام خمینی و خودآگاهی تاریخی

کتاب «امام خمینی و خودآگاهی تاریخی» نوشته اصغر طاهرزاده به همت نشر لب المیزان منتشر شده است. نویسنده معتقد است که ذات انقلاب اسلامی با تمام تحولات تاریخی غربی تفاوت ماهوی دارد؛ از این رو نمی‌توان با همان الگوی معرفتی به تحلیل این جریان تاریخ‌ساز نشست؛ بنابراین بررسی جایگاه تاریخی انقلاب اسلامی و نقش آن در حال و آینده جهان با عینک غربی، جز دوری از حقیقت آن، ثمری در پی نخواهد داشت؛ بنابراین بهترین نوع نگاه مبتنی بر هندسه معرفتی امام خمینی، رحمت الله، است که نویسنده در این کتاب سعی در تبیین آن دارد.

پا به پای آفتاب

کتاب «پا به پای آفتاب» نوشته امیررضا ستوده به همت نشر پنجره منتشر شده است. زندگی شخصی امام خمینی(ره)، به عنوان بزرگ‌ترین شخصیت معاصر، باید در تمام ابعادش مورد پژوهش قرار گیرد تا بتوان آن‌گونه که باید از سیره عملی ایشان الگو گرفت. این مجموعه ۶ جلدی توانسته است با جمع‌آوری خاطراتی ناب از نزدیکان امام(ره) اثری بسیار مفید در این عرصه بر جای گذارد. اهل بیت و بستگان، اعضای دفتر ایشان در قم، نجف، پاریس و تهران، گروه پزشکی و معالج، و همچنین یاران، شاگردان و دوستان ایشان از جمله افرادی‌اند که با ایشان ارتباط نزدیک داشته‌اند و توانسته‌اند لحظات زیبا و شنیده‌نشده‌ای را درباره ایشان بیان کنند که از تنوع و تازگی بسیار جذابی برخوردار هستند. تنوع افرادی که خاطرات خویش را بیان می‌کنند یکی دیگر از خصوصیات این کتاب است.

حدیث بیداری

کتاب «حدیث بیداری» نوشته حمید انصاری به همت نشر عروج روانه بازار نشر شده است. این اثر مروری بر مهم‌ترین وقایع زندگانی حیات با برکت ایشان است. جریان قیام و مبارزات ایشان و رهبری ایشان در دوران انقلاب اسلامی بخش‌هایی از زندگی ایشان است که کتاب حاضر به آن‌ها پرداخته است. از تولد تا استقرار در قم، تبعید به ترکیه، تبعید به عراق، مهم‌ترین رویداد‌های سیاسی از ۱۵ خرداد تا پیروزی انقلاب، سفر امام خمینی (س) به پاریس، بازگشت به ایران و... از عناوین این کتاب هستند.

تاکتیک‌های مبارزاتی امام خمینی(ره) در یک کتاب

این کتاب یکی از موضوع‌های طرح تدوین تاریخ انقلاب اسلامی است که به قلم حسین احمدی نوشته شده است. نگارنده در این اثر، سیمای کلی رهنمود‌های مبارزاتی حضرت امام خمینی(ره) را ترسیم کرده و از روش موضوع‌نگاری بهره برده و بر این باور است که شناخت راهبرد‌های انقلابی و مبارزاتی امام خمینی(ره)، در ابتدا باید با توجه به چارچوب‌های نظری و فکری ایشان صورت گیرد. بر این اساس، بخش نخست پژوهش حاضر، به بررسی ویژگی‌های مهم قیام امام خمینی(ره) اختصاص دارد. در این بخش، تأثیر تربیت دینی و خصوصیات شخصیتی و عرفانی امام و نقش ایشان به عنوان احیاگر دینی مورد توجه قرار گرفته است. بخش دوم تبیین‌گر استراتژی مبارزاتی امام در یک فاصله زمانی از ابتدای ورود به مبارزه تا تبعید به فرانسه است. نویسنده در بخش پایانی، تاکتیک‌ها، راهکار‌ها و راهبرد‌های مبارزاتی امام را در چهار حوزه فرهنگ، سیاست، اقتصاد و بخش نظامی، توصیف و تفسیر کرده است.

در سایه آفتاب

کتاب «در سایه آفتاب» نوشته محمدحسین رحیمیان است که به همت نشر شاهد منتشر شده است. این صحیفه گفته‌های مردی است که ۲۵ سال از عمر خود را در پرتو حضور بزرگ‌مرد تاریخ اسلام، حضرت امام خمینی (ره)، بالیده و دریغش آمده است که مشاهدات خود را، چون جرعه‌ای زلال در کام مشتاقان علم و اخلاق و عرفان نریزد. نویسنده فاضل این اثر از نزدیکان دوران آغازین مبارزه و همچنین ایام تدریس امام خمینی، رضوان الله علیه، در نجف است که تا پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز با ایشان همراه بوده است. این همراهی به‌خودی‌خود مجموعه‌ای گران‌بهاست؛ لذا ایشان خاطرات و مشاهدات خود را از زندگانی، ویژگی‌های شخصیتی و سجایای اخلاقی آن حضرت به نگارش درآورده است.

روزشمار زندگی امام خمینی

کتاب «روزشمار زندگی امام خمینی» نوشته علی‌اکبر رنجبر کرمانی است که به همت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی منتشر شده است. این کتاب به حکایت‌هایی درباره زندگی روزانه حضرت امام خمینی(ره) می‌پردازد و همچنین سیر کلی حیات پربرکت ایشان را به چهار دوره تقسیم می‌کند: دوره اول که ایشان فردی عادی بودند و حوادث زندگی‌شان هم عادی و شبیه به زندگی میلیون‌ها انسان دیگر بوده است، اما توانسته‌اند مدارج علمی و اخلاق عملی را طی کنند و به چهره‌ای شاخص تبدیل شوند. دوره دوم که دوره آغاز مبارزات امام خمینی(ره) علیه استبداد و استعمار است. این دوره سال‌های ۱۳۴۰ تا مهاجرت به پاریس را شامل می‌شود. ایشان در دوره سوم مقیم پاریس هستند و رهبری بلامنازع انقلاب اسلامی را در دست دارند. دوره چهارم از ۲۲ بهمن ماه ۱۳۵۷ تا رحلت ایشان ادامه می‌یابد که دوران ۱۰ ساله رهبری جمهوری اسلامی را شامل می‌شود.

الگوی رهبری امام خمینی

کتاب «الگوی رهبری امام خمینی» نوشته عباس شفیعی است که به همت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه است. رهبری الهی و معنوی امام خمینی(ره) در عصر حاضر پدیده‌ای منحصر به فرد است که نظریه‌پردازان جهان معاصر را مسحور و متعجب کرده است. تدوین و بررسی الگوی رهبری آن مرد فرزانه می‌تواند سرمشقی نیکو برای رهبران و مدیران اسلامی در سطح کلان و خرد باشد. این الگو با مدل حاکمیت و مدیریت رسول خدا(ص) بر قلوب در صدر اسلام، قرابت و شباهت بسیاری دارد و از این جهت می‌تواند مدلی کارساز برای دولتمردان و رهبران کشور‌های اسلامی باشد. الگوی مدیریت بر قلوب به عنوان الگوی رهبری امام راحل شناخته شده که دارای عناصری همچون «انگیزه الهی»، «تکلیف‌مداری» و «مردمداری» است.

مهربان‌تر از نسیم

کتاب «مهربان‌تر از نسیم» نوشته محمدرضا بایرامی است که به همت نشر ذکر منتشر شده است. این کتاب ۹۹ قصه از زندگی امام‌خمینی(ره) است که با هدف آشنایی کودکان و نوجوانان با زندگی ایشان منتشر شد. گروه نویسندگان انتشارات ذکر تلاش کردند با استفاده از ادبیاتی قوی و حرفه‌ای، نسل جوان را با زندگی رهبر انقلاب آشنا کنند.