مدرسه علمیه جهانگیرخان قم در گذر زمان
مدیر مدرسه علمیه جهانگیرخان از مدارس علمیه قدیمی ایران، گفت: بنای مدرسه در دوران صفویه و به نام جانی خان بوده است، اما در طول دوران به نام جهانگیرخان قشقایی تغییر کرد؛ از همان دوره صفویه اینجا مدرسه علمیه بوده است.
به گزارش خبرنگار افتخاری ایکنا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی ستاد همکاری حوزه‌های علمیه و آموزش و پرورش، حجت‌الاسلام‌والمسلمین جعفر جویباری، مدیر مدرسه علمیه جهانگیرخان قم، 31 تیرماه طی سخنانی درباره تاریخچه و فعالیت‌های این مدرسه، اظهار کرد: بنده از حوزه علمیه بابل، مدیریت و مربی‌گری را آغاز کردم. به نظرم بین مدیر و مربی تفاوت است، مربی جایگاهی مهم‌تر از مدیر دارد، چون همواره در صحنه است و من خود را خادم و مربی می‌دانم.
بزرگان زیادی در سایه سنت حوزه تربیت شده‌اند
وی بیان کرد: چند سالی است که به برکت تشکیل ستاد همکاری‌های حوزه و آموزش و پرورش و بر اساس تفاهمات انجام شده حضور دانش‌آموزان و رغبت آنان به مدارس علمیه بیش از قبل شده است، اما نکته‌ای که باید مدنظر برنامه‌ریزان باشد ارتقای مهارت‌های فردی طلاب مستقر در مدارس است.
مدیر مدرسه علمیه جهانگیرخان قم با بیان اینکه در این مدرسه فقط دانش‌آموزان به‌عنوان طلبه پذیرش می‌شوند، گفت: باید طلاب پایه ۱ تا ۶ با مدرک تحصیلی سیکل بومی باشند، البته اگر بستگان نزدیک داخل قم داشته باشند، پذیرش می‌شوند، اما به‌طور کلی فضا ویژه قمی‌هاست.
وی ادامه داد: این مدرسه با نگاه ویژه مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور (فعلی و قبلی) به فعالیت خود ادامه می‌دهد و در حال حاضر ۱۰۵ طلبه در سطح یک داریم. ساختار مدرسه زیر نظر مرکز مدیریت حوزه علمیه، مستقلا فعالیت دارد و ما قدردان اعتماد مسئولان حوزه هستیم و خلاف سنت حوزه حرکتی نمی‌کنیم، چراکه در سایه سنت حوزه، بزرگان زیادی تربیت شده‌اند، من بر این باورم اگر بدانیم در کجا قرار داریم بسیاری از مسائل رفع میشود.
استاد حوزه علمیه بیان کرد: من توصیه می‌کنم مسئولان در روش‌های تربیت دینی، مهد کودک‌ها و مدارس را دریابند، حضور روحانی در سطح مهد کودک‌ها و مدارس اهمیت زیاد دارد تا به عنوان مشاور و امین فرزندان باشد، خدا را شکر طرح امین اجرایی شد، هر چند در طرح امین نیز کمی‌ها و کاستی‌هایی وجود دارد، اگر از ریشه کار کنیم، نسل امروز ما با روحانی و فضای معنوی عجین میشود.
علت نامگذاری مدرسه به نام جهانگیرخان
حجت‌الاسلام جویباری اظهار کرد: بنای مدرسه در دوران صفویه و به نام جانی خان بوده است اما در طول دوران به نام جهانگیرخان قشقایی تغییر کرد. از همان دوره صفویه این جا مدرسه علمیه بوده و قبل از ما به‌صورت خوابگاه فعال بود، اما با حضور بنده و با توجه به نیت واقف و تأکید وارثین آن، به مدرسه و فضای آموزشی از پایه ۱ تا ۶ تبدیل شد.
وی تصریح کرد: به خاطر همجواری مدرسه با مسجد جامع قم، اعمال عبادی طلاب در مسجد انجام میشود و از ظرفیت مسجد برای برخی از کارها از جمله سالن کتابخانه بهره گرفتیم و هیئت امنا، نگاه خوب و محبت‌آمیزی به بنده و طلاب دارند.
نگاهی به تاریخچه مدرسه تاریخی جهانگیرخان
مدرسه علمیه جهانگیرخان قم یا به قول مدیر خوش برخورد و جوانش(مدرسه امام رضایی) با نقشه‌ای هشت ضلعی و سردری زیبا از مدارس منحصر به فرد ایران و حوزه علمیه قم است.
شکلگیری مدرسه به‌عنوان بخش مهمی از تاریخ نهاد آموزش در تمدن اسلامی، به قرنهای سوم و چهارم هجری باز می‌گردد و مدرسه علمی بلند آوازه نجف اشرف که شیخ طوسی بنیانگذار آن است و مدرسه ابن حبان بُستی در بُست و مدرسه ابن فورک در نیشابور و مدرسه قاضی نعمان و فرزندش در جامع‌الأزهر و دهها حوزه دیگر در سرزمینهای اسلامی، از این نمونهها هستند.
عبدالجلیل رازی قزوینی از متکلمان برجسته قرن ششم، در کتاب «نقض»، به ۹ مدرسه دایر و مشهور قم در روزگار خود اشاره می‌کند و این در حالی است که روزگار او(دوره پس از سقوط آل بویه و اوج قدرت حاکمان عامه مذهب سلجوقی)، عصر رخوت و رکود دانش، به‌ویژه دانشهای دینی در قم و دیگر شهرها و محلههای شیعی ایران بوده است.
بنابراین میتوان حدس زد که برخی از این مدارس علمیه، دست کم، یکی دو قرن پیش از وی تأسیس شده باشند.
مدرسه جهانگیرخان در سمت شرقی شهر قم نزدیک دروازه ری سابق و در مقابل مسجد جامع شهر قرار دارد به طوری که طلاب مدرسه نمازهای خود را در این مسجد اقامه می‌کنند و کتابخانه مدرسه هم در آن مستقر است.
این بخش تا قرن سوم هـ.ق قسمت اصلی شهر محسوب می‌شد، ولی با آغاز این قرن و ورود حضرت فاطمه معصومه(س) در سرای موسی بن خزرج اشعری و سپس وفات آن حضرت در محلی بنام باغ بابلان، قسمت اصلی شهر به تدریج به سمت غرب و حدود امروزی کشیده شد.
این مدرسه از مدارس دوره صفوی در قم است که در دوره ناصری به سال ۱۲۷۸ هـ.ق به وسیله میرزا نصرالله‌خان مستوفی گرگانی تعمیر و مرمت یافت و پس از آن به نام مدرسه ناصری نیز یاد می‌شد که در عین کوچکی از مدارس معروف قدیمی قم بود و اکثر فضلای سابق قم از تربیت‌یافتگان این مدرسه بودند.
مدرسه فوق یک بار در عصر صفویه از ناحیه عالم زمان مرحوم جهانگیرخان – مدرس مدرسه شاه اصفهان – تعمیر یافت و کتابخانه‌دار شد و کتبی بر آن وقف شد.
این مدرسه یک بار هم در دوره فتحعلی‌شاه تعمیر شد و آخرین بار در زمان حضرت آیتالله بروجردی در سال ۱۳۷۳ قمری تعمیر کلی به عمل آمد که سنگ نوشته سر در ورودی مدرسه مؤید آن است.
از بانی مدرسه چندان اطلاع دقیقی در دست نیست و دانشمندانی که در این موضوع کاوش کردهاند نیز به نظرات مختلفی رسیده‌اند.
مرحوم فیض در گنجینه آثار قم معتقد است، بانی مدرسه و مسجد یکی است و او سلطان جانی خان، پادشاه تاتار ترکستان است.
بدین ترتیب، بنای مدرسه همپای بنای مسجد و از اواسط قرن هشتم است و همچنین ناصرالشریعه در مختار البلاد یا تاریخ قم بنای مدرسه را قبل از دوره صفوی دانسته است.
البته هماهنگی کاملی که مدرسه با مسجد جامع دارد، این احتمال را تقویت می‌کند که در هر صورت بنای مسجد و مدرسه، از یک نفر و در یک زمان بوده است و از آنجا که اکثر صاحب‌نظران، تاریخ بنای مسجد جمعه قم را به حدود قرن هشتم رساندهاند، شاید این احتمال که بانی مدرسه، جانی خانِ دوره ایلخانی است، به واقع نزدیکتر باشد.
سر در ورودی این مدرسه مقابل سر در مسجد جمعه قرار دارد و بعد از چند پله کوتاه، وارد صحن اصلی مدرسه می‌‌شوید.
بعد از دالان کوتاهی، حیاط زیبای مدرسه نمودار میشود و حیاط مدرسه را حدود ۲۰ حجره احاطه کرده است و در وسط حیاط، مانند اکثر مدارس دینی حوض آبی قرار دارد و در چهار گوشه حوض نیز باغچه‌هایی که تماماً هشت ضلعی است، می‌باشد.
سر در ورودی مدرسه از داخل نیز دارای کاشی‌کاری زیبایی است که به حیاط مدرسه جلوه و شکوه بخشیده است.
مقابل هر حجره، ایوانی است با ارتفاع یک پله سنگی که دارای لبه سنگی و جدار طاقچهدار سفیدکاری شده با پوشش مقرنس گچی با جرزهای آجری که لچکیهای آن کاشی‌کاری شده است و گره‌سازی این ایوانها توأم با آجرهایی متضمن کتیبه به خط بنایی به نامهای جلاله و اسامی پیامبر اکرم(ص) و حضرت علی(ع) است.
در سالهای اخیر دو باب مغازه که کنار مدرسه قرار داشت و همچنین یک حمام که مقابل مسجد جمعه و چسبیده به مدرسه بود و سالها مخروبه شده بود، خریداری شد و داخل بنای مدرسه قرار گرفت.
میرزا عباس فیض در گنجینه آثار قم معتقد است این مدرسه یک بار در زمان صفوی از سـوی عالـم این عصـر میرزا جهانگیرخان، مدرس مدرسه شاه اصفهان تعمیر شد و دارای کتابدار و کتابخانه شد و این مدرسه، در دوره صفوی و قاجار معمور و آباد بوده است.
اکبر پوستچیان
