دعای عرفه اوج عرفان است

حجت‌الاسلام مجتبی سپاهی، عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، اظهار کرد: دعای عرفه از جمله دعاهای انشایی امام حسین(ع) است، انشایی بودن، یعنی این‌ها همان موقع که امام(ع) قصد نیایش داشته‌اند، بر زبان‌شان جاری شده، بدون آنکه قبلا درباره آن فکر کرده باشند. در واقع دعاهای ائمه(ع) جوشش روح و غلیان وجودی آن‌ها است.

وی افزود: امام حسین(ع) به معنای واقعی کلمه خداوند را در این دعا معرفی می‌کنند، از جمله اینکه خداوند غایب نیست، بلکه در تمام شئون زندگی حاضر و ناظر است. اگر کسی بخواهد از طریق دعای عرفه با خداوند ارتباط برقرار کند، باید این احساس را داشته باشد که در برابر خداوند قرار گرفته و عظمت خداوند را با تمام قلب، روح و ضمیر خود احساس کند. امام(ع) در این دعا می‌گویند خداوند ظهور اصلی دارد و در بین همه پدیده‌ها و موجودات اساس ظهور از آن اوست. براساس نظر امام حسین(ع)، پدیده‌ها همه در درجه دوم حضور قرار دارند، یعنی قبل از آن باید حضرت حق تعالی وجود داشته باشد و پرتو افکنی کند و خودش را نشان دهد و مثل آئینه‌ای باشد که ما تجلیات الهی را در آن می‌بینیم.

عضو هیئت علمی گروه معارف دانشگاه اصفهان گفت: دعای عرفه اوج عرفان است. شاید بالاتر از عرفانی که امام حسین(ع) معرفی می‌کند وجود نداشته باشد. خدایی که امام حسین(ع) به ما معرفی می‌کند، خدایی زنده و در دسترس است، خدای غایب نیست. بخشی از دعای عرفه به معرفی واقعی و حقیقی، حضرت حق تعالی و تجلیات آن حضرت است و اینکه هیچ موجودی نمی‌تواند برای خودش وجودی تصور کند، مگر اینکه وجود خودش تجلی بافته حضرت حق باشد و قبل از اینکه خودش را ببیند، باید حضرت حق را دیده باشد.

سپاهی بیان کرد: در بخش دوم دعا، امام حسین(ع) تجلیات و نعمت‌های خداوند را بیان می‌کند. یکی از مشکلاتی که بشر امروز دارد، این است که نمی‌تواند نعمت‌های خداوند را ببیند، یعنی مثل ماهی می‌ماند که غرق در آب شده، ولی آب را نمی‌بیند. ما نعمت را به چشم بصیرت و حقیقت نمی‌بینیم، یعنی نمی‌بینیم که این نعمت‌ها از کجا آمده است. امام حسین(ع) می‌خواهد در صحنه زندگی به ما یاد بدهد که ما باید چگونه به عالم نظر کنیم.

وی ادامه داد: در بخش دیگری از این دعا، امام حسین(ع) نشان می‌دهند که آدمیان چگونه دچار غفلت می‌شوند و نیاز است که چنین انسانی به سوی خودش بازگردد، ما انسان‌ها باید غفلت‌ها را جبران کنیم و راه عبور از این غفلت‌ها، معرفت پیدا کردن است. 

وی افزود: بعضی‌ها معتقد هستند که دعای عرفه در آن سفری که امام حسین(ع) از مکه به سوی کوفه می‌روند، انشاء نشده، بلکه مربوط به سفرهای قبلی امام حسین(ع) بوده است. ولی با این حال انسان در روز عرفه از همه تعلقات خود آزاد می‌شود و به خودش باز می‌گردد تا نسبت خود با خدا و نعمت‌های الهی را پیدا کند. این تعیین نسبت، پرش از همه غفلت‌ها است. یعنی از دام شیطان رها شدن و به صحرای عرفان و معرفت الهی وارد شدن است.

عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان ادامه داد: امام حسین(ع) به عنوان ولی خدا، می‌خواهد انسان را به بصیرت درونی و معرفت وجودی برساند تا بتواند سالک کوی حق شده و در سلوک و زندگی خود دچار غفلت نشود. شما وقتی دعای عرفه را بخوانید، می‌بینید که امام(ع) شما را مرحله به مرحله به آن حقیقت نزدیک می‌کند. انسان وقتی به خداوند معرفت پیدا کند، به شناخت از خود برسد، و نسبت بین خود و خدا و هستی را تعیین کرد، انسانی می‌شود که از گذر معرفت به گذر ولایت رسیده است، بین ولی و حضرت حق فاصله‌ای وجود ندارد. صاحب ولایت به درجه‌ای می‌رسد که بعد از آن درجه خداوند است. آنجا است که «اللَّهُ وَلِيُّ الَّذينَ آمَنوا » معنا پیدا می‌کند. به همین خاطر خداوند می‌فرماید: «يُخرِجُهُم مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النّورِ». یعنی از ظلمت فکری، خیالی و مادی رها می‌شود و از خود یا خودیت خود رها شدن، همان‌طور که حافظ می‌گوید: «تو خود حجاب خودی حافظ، از میان برخیز». این خود، یعنی خودی که دچار غفلت شده است.

سپاهی اظهار کرد: رحمت اولین تجلی خداوند در هستی است، وقتی می‌گوییم «بسم الله الرحمن الرحیم»، یعن آن خدایی که ابتدا رحمانیت و رحیم بودن خود را نشان می‌دهد. اساس خلقت از باب رحمت است. اگر رحمت الهی نبود، خلقتی به وجود نمی‌آمد.