نگرش قرآن به امانت‌های الهی

انسان موجودى است با استعداد فوق العاده كه مى‏‌تواند با استفاده از آن مصداق اتم «خليفة اللَّه» شود، مى‌‏تواند با كسب معرفت و تهذيب نفس و كمالات به اوج افتخار برسد، و از فرشتگان آسمان هم بگذرد.
اين استعداد توأم است با آزادى اراده و اختيار يعنى اين راه را كه از صفر شروع كرده و به سوى بى نهايت مى‌‏رود با پاى خود و با اختيار خويش طى مى‏‌كند.
آسمان و زمين و كوه‏ها داراى نوعى معرفت الهى هستند، ذكر و تسبيح خدا را نيز مى‏‌گويند، در برابر عظمت او خاضع و ساجدند ولى همه اينها به صورت ذاتى و تكوينى و اجبارى است، و به همين دليل تكاملى در آن وجود ندارد.
امانت الهی از مباحث ميان ژرف و ارزشمندی است که درک آن مستلزم مطالعه و پژوهشی عميق، ميان رشته‌ای و گسترده است.
انسان آن چنان آفريده شده بود که می‌توانست؛ تعهد و مسؤليت را بر دوش کشد و ولايت الاهيه را پذيرا شود و در جاده عبوديت و کمال به سوی معبود لايزال سير کند و اين راه را با پای خود و با استمداد از پروردگارش سير نمايد، البته اين پذيرش يک پذيرش قراردادی و تشريفاتی نبوده؛ بلکه پذيرشی است تکوينی بر حسب عالم استعداد.
اما توصيف انسان به «ظلوم» و «جهول» به خاطر فراموش کاري غالب انسان‌ها و ظلم کردن بر خودشان و عدم آگاهي از قدر و منزلت آدمي است. همان کاري که از آغاز در نسل آدم به وسيله قابيل و خط قابليان شروع شد و هم اکنون نيز ادامه دارد.
امانت الهى همان قابليت تكامل به صورت نامحدود است
حجت‌الاسلام محمود شربيانی امام جمعه عجب‌شير در گفت‌وگو با ايکنا از آذربایجان‌شرقی، اظهار کرد: امانت الهى همان قابليت تكامل به صورت نامحدود، آميخته با اراده و اختيار و رسيدن به مقام انسان كامل و بنده خاص خدا و پذيرش ولايت الهيه است و اين بزرگترين و برتر و والاترين افتخار براي انسان است كه خداوند اين استعداد حمل بار امانت الهي را فقط و فقط در او به وديعه گذاشته است و هيچ يك از خلائق اين كائنات مستحق اين عطيّه نبوده است.
وی افزود: خداوند متعال امانت‌های زيادی را در اختيار انسان قرار داده است که انسان‌ها موظف‌اند از آن‌ها حفاظت و نگهداری نمايند و در صورت خيانت به اين امانت‌ها در قيامت مسئول خواهند بود.
حجت‌الاسلام شریانی، با استناد به آيه 72 سوره احزاب «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنْسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولًا» خاطرنشان کرد: در اين آيه میخوانيم: ما امانت (تعهد، تكليف، مسئوليت و ولايت الهيه) را بر آسمانها و زمين و كوه‌ها عرضه داشتيم آنها از حمل آن اباء كردند و از آن هراس داشتند امّا انسان آن را بر دوش كشيد.
امام جمعه عجب‌شیر، از معنای فراگير امانتداری گفت و ادامه داد: موضوع امانتداری مانند ديگر مفاهيم اجتماعی از معنا و مفهومی فراگير برخوردار است که نه ويژه شخص و گروه خاصی است، نه به نوع خاصی از انواع امانت‌ها محدود می‌شود، بلکه امانتداری نسبت به هر کس و نسبت به هر امانتی، ضروری و بايسته است. از جمله امانت‌ها که انسان موظف به رعايت آن است، امانت‌هاي خداوند است.
وی نماز و روزه را امانت‌های الهی دانست و يادآور شد: نماز و روزه و ديگر واجبات، امانت‌های الهی هستند که انسان موظف است از آن‌ها حفاظت نمايد.
حجت‌الاسلام شربیانی، با اشاره به فرموده امير مومنان علی(ع) فزود: اميرالمومنين علی(ع) می‌فرمايند: آنکه کفران نعمت می‌کند، نزد آفريدگار و آفريدگان، نکوهش شده است.
حجت‌الاسلام شربيانی ضمن بازگو نمودن وظايف شخص مسئول تاکيد کرد: شخص مسئول بايد به چشم امانت الهي به اين مسئوليت نگاه کند و تا جايي که توان دارد از آن در راه خدمت به اسلام و مسلمانان بهره‌گيرد؛ نه اين‌که مسئوليت را طعمه و پلي براي رسيدن به زندگي بهتر و آسايش بيشتر خود و بستگانش قرار دهد که در اين صورت او نيز به اين امانت الهي خيانت کرده و در آخرت بايد پاسخگو باشد.
خلق الله نشانه الله هستند
حجت‌الاسلام يونس کيانی، امام جمعه ترکمانچای در گفت‌‌وگو با ايکنا از آذربایجان‌شرقی اظهار کرد: خلق الله نشانه الله هستند همانطور که يک گل زيبا، زيبايی خالق را وصف می‌کند انسان کامل نيز با توجه به آيه امانت می‌تواند تمامی زيبايی‌های خدا را وصف کند.
وی از امانتداری به عنوان يکی از معيارهای ارزش گذاری انسان‌ها گفت و افزود: از نظر قرآن، يکی از معيارهای ارزش‌گذاری انسان‌ها در همه ابعاد زندگی، امانتداری است. کسی که امين باشد، انسانی خوب و شايسته است.
وی با استناد به آيه 75 سوره آل عمران خاطرنشان کرد: در اين آيه می‌خوانيم: و از اهل کتاب، کسی است که اگر او را بر مال فراوانی امين شمری، آن را به تو برگرداند و از آنان کسی است که اگر او را بر دين داری امين شمری، آن را به تو نمی‌پردازد، مگر آنکه دايماً بر سرِ وی به پا ايستی. اين بدان سبب است که آنان به پندار خود گفتند: «در مورد کسانی که کتاب آسمانی ندارند ، بر زيان ما راهی نيست.» و بر خدا دروغ می‌بندند با اينکه خودشان هم می‌دانند.
حجت‌الاسلام کيانی گرايش‌های فطری انسان را امانت دانست و ادامه داد: امانت گرايش‌های فطری انسان يا همان استعدادهای بالقوه انسان هاست که در تمامی انسان‌ها مشترک است يعنی همه گرايش به صداقت و راستی دارند ولی همه راستگو نيستند.
امام جمعه ترکمانچای يادآور شد: امانت الهى همان تعهد و قبول مسئوليت است.
وی با اشاره به فرموده اميرالمومنين علی(ع) افزود: مولا علي(ع) می‌فرمايند: گاه نماز رسيده است؛ گاه امانتی که خدا بر آسمان‌ها و زمين عرضه داشت و آن‌ها از پذيرش آن سر باز زدند و از آن هراسناک شدند.
حجت‌الاسلام کيانی ضمن بازگو نمودن نقش انسان در تحمل امانت الهی تاکيد کرد: استعداد تحمّل امانت الهی فقط در انسان وجود دارد، بنابراين مواردی که در ساير موجودات وجود دارد؛ مانند عقل در فرشتگان يا تکليف در جنّيان، قابل حذف از مصاديق امانت است. به نظر می‌رسد مصداقی که با شواهد مذکور تناقضی ندارد و می‌تواند مصداق امانت الهی باشد، کمال دين، يعنی ولايت کلّيّه الهي است که تنها انسان قابليّت پذيرش آن را دارد. از اين رو، خليفه الله شده است. اين استعداد در انسان کامل، يعني ائمّه(ع) به اوج کمال خود رسيد. لذا به اوّلين آنان، «امين‌الله» خطاب مي‌شود.