«خورشید زیر سُم اسب‌ها»؛ راوی عاشورا با استناد به منابع اهل سنت و استقبال بوسنیایی‌ها
نویسنده کتاب «خورشید زیر سُم اسب‌ها» در بوسنی و هرزگوین گفت: با توجه به اینکه بيشتر مسلمانان این کشور اهل سنت هستند، از منابع مشهور سنی در این کتاب بهره برده‌ام و جز در موارد بسیار نادری، منابع مورد استفاده کتاب‌های معروف اهل سنت بوده است.
به گزارش ایکنا، بوسنی و هرزگوین به لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرق اروپا و در شبه جزیره بالکان قرار گرفته است. سال 1463 تا 1878 بوسنی از ایالت‌های امپراتوری عثمانی به شمار می‌رفت. در این دوره بیشتر مردم این سرزمین به اسلام روی آوردند. از سال 1878 تا 1918 بوسنی بخشی از امپراتوری اتریش ـ هنگری بود و از آن تاریخ تا ششم آوریل 1992 تحت قیمومیت دولت فدرال یوگسلاوی قرار داشت. از زمانی كه بوسنی از عثمانی جدا شد، مسلمانان این كشور زیر بار ظلم و تعدی حاكمان و سایر همسایگان خود بودند.
مسلمانان بوسنی، كه از آنها با عنوان «بوشنیاك» یاد می‌شود، دارای قوی‌ترین و سازمان‌یافته‌ترین تشكیلات اسلامی در كل منطقه بالكان هستند. مسلمانان این كشور با وجود مواجهه با فشارهای زیاد حكومت كمونیستی و نسل‌كشی صرب‌ها، همچنان به اسلام پایبندند و در حال حاضر، حدود 44 درصد مردم بوسنی مسلمان و بیشتر از اهل سنت هستند.
حادثه عاشورا و فداکاری امام حسین(ع) و یاران باوفایش از وقایعی است که از دیرباز مورد توجه بسیاری از مردم جهان و ادیان و مذاهب گوناگون قرار گرفته و کتاب‌ها و تألیفات زیادی به زبان‌های مختلف درباره آن نوشته شده است. در بوسنی و هرزگوین نیز آثار متعددی در این باره به رشته تحریر درآمده که یکی از آنها «خورشید زیر سُم اسب‌ها» به زبان بوسنیایی و به قلم مصطفی کمالی، مدیر بنیاد فرهنگی «زنبق‌های سفید» سارایوو است. این کتاب 216 صفحه دارد و در آن ابعاد قیام تاریخی سیدالشهدا(ع) در سه فصل برای خواننده شرح داده شده و مهم‌ترین ویژگی کتاب استفاده از منابع اهل سنت برای تبیین نهضت ماندگار حسینی است؛ در حالی که آن را نویسنده‌ای شیعه قلم زده و به رشته تحریر درآورده است.
برای آشنایی بیشتر با «خورشید زیر سم اسب‌ها» با مصطفی کمالی گفتوگو کردیم. وی ابتدا با معرفی این کتاب اظهار کرد: خورشید زیر سم اسب‌ها در 216 صفحه با قطع وزیری در سال 2011 میلادی تألیف و منتشر شده است. کار تألیف و نشر در همان سال 2011 انجام گرفت. البته بخش‌هایی را از سال‌های قبل نوشته بودم؛ اما تنظیم نشده بود.
کمالی درباره انگیزه خود از نگارش کتاب گفت: با توجه به اهمیت نهضت امام حسین(ع) در حفظ و بقای اسلام و الهام‌بخشی آن به همه انسان‌های آزاده و حقیقت‌جو در همه زمان‌ها و مکان‌ها، از مدتها قبل در نظر داشتم که کتاب مختصری را درباره قیام عاشورا برای بوسنی و هرزگوین با توجه به شرایط این محیط بنویسم.
وی تصریح کرد: اصل ماجرای عاشورا و کربلا در بوسنی و هرزگوین چیز تازه‌ای نیست. مخصوصاً در گذشته‌ای دورتر در این رابطه دست‌کم در ادبیات شعری و نیز در تکیهخانههای دراویش یاد عاشورا و کربلا به چشم میخورد؛ اما به آن چه رخداده و چگونگی آن کمتر پرداخته شده است. این کتاب گرچه مختصر، اما تلاشی در این راستا بود.
مصطفی کمالی توضیح داد: محتوای کتاب درباره نهضت نجات‌بخش حضرت امام حسین(ع) است که با مقدمه‌ای کوتاه درباره این نهضت، معرفی شرایط پیدایش این نهضت، معرفی یزید، معرفی امام حسین(ع) و پس از آن جریان آنچه رخ داد؛ در سه فصلِ «از مدینه تا کربلا»، «در کربلا» و «از کربلا تا مدینه» به صورت مختصر بیان شده است. با توجه به اینکه بيشتر مسلمانان بوسنی و هرزگوین اهل سنت هستند، بنای بنده بر آن بود که از منابع مشهور سنی استفاده شود. به همین سبب، جز در موارد بسیار نادری، منابع مورد استفاده کتاب‌های معروف اهل سنت بوده است. در فهرست منابع از بیش از 134 عنوان نام برده شده که صحیح البخاری، صحیح مسلم، سنن النسائی، تاریخ الطبری، الکامل فی التاریخ، تاریخ‌الاسلام (شمس‌الدین الذهبی)، البدأ والتاریخ، البدایة والنهایة، انساب الاشراف، الفتوح، الاصابة، اثبات الوصیة و تاریخ الیعقوبی از آن جمله است.
نویسنده «خورشید زیر سم اسب‌ها» یادآور شد: با توجه به استفاده از منابع اهل سنت، کتاب مورد توجه و استقبال علاقه‌مندان بوسنیایی قرار گرفت. مثلاً در همان ماه‌های نخست انتشار کتاب، یکی از شیوخ دراویش که علاقه‌مندی بسیاری به اهل بیت(ع) نشان می‌دهد و درباره امام حسین(ع) نیز بسیار صحبت می‌کند، با راهنمایی یکی از آشنایان مشترک 250 نسخه از کتاب را خریداری کرد و به مریدان و آشنایانش به شرط خواندن هدیه داد.
مصطفی کمالی ادامه داد: همچنین وی در دیدار با یکی از روحانیون بوسنیایی، که علاقه‌مندی به اهل بیت(ع) را نشان می‌دهد، به گفت‌وگویش با یکی از افراد اشاره کرد که آن شخص در مورد امام حسین(ع) و عاشورا گفته بود که همه این داستان بافته ذهن شیعه‌هاست و این روحانی به وی گفته بود که پندار وی درست نیست و با اشاره به همین کتاب گفته بود که در این اثر جریان عاشورا و کربلا با استناد به منابع سنی بررسی شده است. البته این روحانی در آن زمان نمی‌دانست که کتاب تألیف بنده است و وقتی یکی از دوستان همراه معرفی کردند، وی ابراز خشنودی کرد.
وی گفت: این کتاب اکنون تنها کتاب درباره امام حسین(ع) به زبان بوسنیایی نیست. در سال‌های بعد چند عنوان دیگر نیز به فارسی مانند کتاب «سخنان حسین بن علی از مدینه تا کربلا» نوشته صادق نجمی و نیز کتابی درباره تاریخ نهضت عاشورا (البته عنوان دقیق فارسی در خاطرم نیست) از مرحوم محمد ابراهیم آیتی به زبان بوسنیایی ترجمه شده و همچنین مجموعه‌ای با عنوان پیشوایان هدایت ترجمه شده؛ ولی هنوز چاپ نشده است.
کمالی اظهار کرد: فصل اول کتاب «از مدینه تا کربلا» نام دارد و ترکیدن دمل چرکین یزید فرزند معاویه، چهره معلوم‌الحال، دستی از غیب، جدایی(ترک) مدینه منوره، دعوت به کوفه، حرکت اهل بیت پیامبر(ص) به سوی عراق و نماینده امام حسین(ع) در کوفه از بخش‌های مختلف این فصل است.
مدیر بنیاد فرهنگی «زنبق‌های سفید» سارایوو تصریح کرد: در فصل دوم با عنوان «از کربلا تا کربلا» بخش‌هایی به نام ورود امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) به کربلا، شب عاشورا، شمار نیروهای دو طرف، «عاشورا؛ روز فاجعه خاندان پیامبر(ص)»، شهدای خاندان پیامبر(ص)، شهادت امام حسین(ع) و تراژدی جهان آفرینش آمده است.
وی در پایان اظهار کرد: فصل سوم «از کربلا تا مدینه» نام گرفته است و در آن به عناوینی مانند «سر مبارک امام حسین(ع) و شهدا پیشگامان نهضت»، «اهل بیت(ع) در کوفه»، «اسرای اهل بیت(ع) در مجلس ابن زیاد»، «نشانه‌های آینده»، «شهر پیامبر(ص) در ماتم»، «اسرای اهل بیت(ع) به سوی شام»، «خاندان پیامبر(ص) در بارگاه یزید»، «چوب یزید بر لبان مبارک فرزند پیامبر(ص)»، «پیام جاودانه (خطبه حضرت زینب(س)»، «سرانجام سر مبارک امام حسین(ع)» و «بازگشت عزتمندانه» اشاره شده است.
گفتوگو: زهرا نوکانی
انتهای پیام
