کاظم رجبعلی تبیین کرد:
چرایی نقطه عطف بودن نوجوان در جامعه / قدرت مسجد در انتقال مفهوم استکبارستیزی به دانش آموزان
یک قرآن‌پژوه با بیان اینکه افراد هر دهه روحیات و تمایلات مغایری با افراد دهه‌های قبلی دارند گفت: نباید از قدرت مسجد در القا و انتقال مفاهیم اساسی و مهم انقلاب غافل شد. اگر در جامعه ما دانش آموزان با مسجد ارتباط و میانه‌ای نداشته باشند، این آموزه‌ها مغفول می‌ماند.
۱۳ آبان، روز ملی مبارزه استکبار جهانی، یادآور حماسه‌های بزرگی است؛ سیزدهم آبان ۱۳۵۷ حدود ۶۰ نفر از دانش آموزان در تظاهرات علیه رژیم پهلوی، در مقابل دانشگاه تهران به خاک و خون کشیده شدند و سال بعد از این واقعه در همین روز ملت ایران و دانشجویان پیروی خط امام، با تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران، به اهمیت سیزده آبان افزودند که پس از آن، حضرت امام(ره) از این حماسه به عنوان انقلاب دوم یاد کردند. بر همین اساس نمایندگان مجلس این روز با عنوان «روز ملی مبارزه با استکبار جهانی» نامگذاری کردند و به تبع حوادث روز ۱۳ آبان سال ۵۷ و در خون غلتیدن دانش آموزان آگاهی که در مبارزه با استکبار جهانی، نقش فعال و فراموش ناشدنی ایفا کردند، این روز در تقویم به عنوان «روز دانش آموز» نام گرفت. اکنون که بیش از ۴۰ سال از این حماسه می‌گذرد و پرچم انقلاب طی دهه‌های مختلف به دست نوجوانان و جوانان دیگری سپرده شده است، این پرسش مطرح می‌شود که قشر نوجوان ما که غالباً دانش آموز هستند چه سهمی در مبارزه با استکبار دارند و آیا می‌توان از آن‌ها به عنوان پیشگامان حماسه دانش آموزان آبان ۵۷ یاد کرد؟
بیشتر بخوانید:
کاظم رجبعلی، قرآن پژوه و عضو علمی مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت (ع) دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایکنا درباره موضوع پرسش بالا و اینکه آیا دانش آموزان امروز متناسب با مفاهیمی همچون «حق‌خواهی»، «عدالت طلبی» و «استکبارستیزی» آموزش می‌بینند و اساسا این آموزش‌ها در کجا باید باشد؟ اظهار کرد: در رابطه با این مفاهیم می‌توان آموزش را در سه بستر خانواده، مدرسه و مسجد دید که من به یکی از این بستر‌ها اشاره و درباره آن صحبت می‌کنم چرا که نقش مهمتری در این مسئله دارد. الزاما ظرف دانش آموز مدرسه و محل رفت و آمد او فقط به آنجا نیست، ساعات بیشتر و مدت زمانی را هم در کنار خانواده زیست می‌کند و این مفاهیم را می‌تواند در بستر خانواده نیز پیگیری کرد. آنچه که در مدرسه اتفاق می‌افتد برگزاری مراسم ویژه‌ای برای این ایام و انتقال مفهوم استکبارستیزی به واسطه این برنامه‌ها و شعار‌هایی است که داده می‌شود، اما در خانه نمی‌توان این‌گونه و به طور رسمی برنامه اجرا کرد و یا شعار مرگ بر آمریکا سر داد، در خانه این کار جالب نیست، فضای آن متفاوت است.
مسجد کانونی برای حضور افراد حق‌طلب و عدالت‌خواه
رجبعلی ادامه داد: اما یک ظرف و کانون دیگری که امکان این را دارد که دانش آموزان را در خصوص این مفاهیم فعال‌تر کند و به جنب و جوش وادارد، مسجد فعال و بانشاط است. یک وقت فرد مانند غریبه‌ها در بستری قرار می‌گیرد که همه این مفاهیم همچون عدالت خواهی، استکبارستیزی و گزاره‌های مربوط به آن در این بستر وجود دارد و این فرد سعی می‌کند با جمع هماهنگ شود، در خانواده این‌گونه است. دانش آموز در خانواده، وقتی مفاهیم عدالت‌طلبی، حق‌خواهی و یا استکبارستیزی را می‌آموزد که در چنین بستری در فضای خانه قرار گرفته باشد.
وی با بیان اینکه مسجد فضایی برای حضور افراد با روحیات انقلابی و حق‌خواهی است، افزود: مسجد مکانی است که افراد حق‌طلب و عدالت‌خواه می‌توانند در آن حضور داشته باشند و هر که وارد این جمع می‌شود لاجرم خود را با جمع هماهنگ می‌کند. اما طریق دیگر آشنایی و نهادینه شدن این مفاهیم در دانش آموزان، آموزش‌هایی است که در این باره صورت می‌گیرد. مسجد مکانی است که امکان آموزش مستقیم حول این موضوعات در آن وجود دارد. درباره این موضوعات در مدرسه نمی‌توان آن‌قدر مستقیم صحبت کرد و آموزشی داشت، و این یکی از کارکرد‌های مهم مسجد است. هیچ‌کس هم تعجب نمی‌کند که در مسجد درباره این موضوعات صحبت می‌شود. این لباسی است که به تن این فضا زار نمی‌زند، اما برخی کار‌ها حول این موضوعات در منزل یا مدرسه این چنین است. در مسجد این کار‌ها می‌نشیند و برازنده آن است. این کارکرد وقتی جنبه عملیاتی پیدا می‌کند که افراد دارای مسئولیت در مسجد مهارت‌های لازم را داشته باشند و با برنامه و طرح پیش بروند.
عضو علمی مدرسه قرآن و عترت (ع) دانشگاه تهران با اشاره به اینکه یکی از ویژگی‌های مسجد این است که در مواقع خاصی فعال می‌شود، گفت: در حال حاضر در شرایط کرونا مساجد به عنوان پایگاه‌هایی برای مقابله با این ویروس همه‌گیر بسیج می‌شوند و در اختیار ستاد کرونا قرار می‌گیرند و وظایفی بر عهده آن‌ها قرار دارد. طبعاً وقتی دانش آموز در این بستر قرار می‌گیرد متوجه می‌شود که مسجد محل سازماندهی در اجتماع است. به خصوص وقتی صحبت از کار‌های عملیاتی می‌شود، مسجدی‌ها حضور چشم‌گیرتری دارند. آن افرادی که داوطلب می‌شوند که به کادر پرستاری و پزشکی کمک کنند و بعضا از رده‌های دانشجویی هستند، غالبا بچه‌های مسجدند که درک میدانی دارند. اینان عواملی که دشمن در جامعه ما دارد و در میان تصمیم‌گیری‌ها نقش ایفا می‌کنند را شناسایی می‌کند. عوامل اسکتبار موجب می‌شوند فرد تصمیم‌گیر به این موضوع توجه نداشته باشد که تصمیم او درست نیست و رنگ و بوی هماهنگ شدن با سازمان بهداشت جهانی را دارد تا اینکه بخواهد خدمتی برساند. مثلا اگر تستی قرار است انجام بشود به این دلیل که خود این عامل واردکننده این تست‌هاست، جلوی کار و فعالیت شرکت‌های دانش بنیان در این زمینه را می‌گیرد، دارو هم ساخته بشود جلوی تولید آن را می‌گیرد. بچه‌ی مسجدی این‌ها را در این فضا می‌بیند و درک می‌کند، در مدرسه از این قضایا خبری نیست.
کاظم رجبعلی بیان کرد: مسجد محل آگاهی‌سازی است و تمام آموزش‌هایی که مورد نظر است را دانش آموزان در مسجد می‌توانند فرا بگیرند و از همین‌جا می‌تواند شخصیت آن‌ها شکل بگیرد و تمام فضایل در شاکله این فرد نقش می‌بندد و بعدتر با همین گزاره‌ها و دستگاه‌های تحلیلی زیرک می‌شود و رودست نمی‌خورد و در غالب مسائل شخصی و پدیده‌های اجتماعی این اتفاق برای او می‌افتد.
وی افزود: اگر چه بسیار گفته می‌شود که در مسجد افراد مسن‌تر حضور چشم‌گیرتری دارند و از جوانان خبری نیست، اما به نظر می‌رسد که حتی مساجد خلوت دارای یک سایه هستند و آن پایگاه بسیج است که در هر مسجدی وجود دارد. در عین حال توجه به چند نکته ضروری است؛ مساجد دارای یک تقویم روزانه و ساعتی هستند و سه نوبت نماز‌های یومیه در آن‌ها اقامه می‌شود. جوانان به هر دلیلی در نماز‌های مغرب و عشا حضور بیشتری دارند، حتی در این تقویم ساعتی هم حضور جوانان را داریم. اگر در مساجد حضور جوانان را کمتر دیدیم، به دلیل مشغله‌های آنان و یا خصوصیت دیگر آنهاست و اینکه حوصله عبادت‌های طولانی و کش‌دار را ندارند. به همین دلیل شاید در این فضا و در چنین ساعاتی مسن‌تر‌ها را بیشتر می‌بینیم و تنها حضار مسجد تعدادی جوان نشسته‌اند.
رجبعلی ادامه داد: اما یک‌باره در موعد و مناسبتی و یا حادثه‌ای مانند همین شرایط کرونا و بسیج همگانی مقابله با کرونا می‌بینیم که اکثریت افراد فعال و حاضر در مسجد و در واقع افراد پای کار، جوانان هستند. این‌ها از قبل هم بودند، اما در حاشیه قرار داشتند و ناظر و رصدکننده بوده‌اند. بعضی امور باید به صورت ساختاری اصلاح بشود؛ اگر سیستم مالی مسجد را یا مدیریت آن را طوری طراحی کردیم که مناسب حضور افراد مسن‌تر بود، که البته حضور آن‌ها دارای ارزش و در جای خود مهم است، در این وضعیت آن کسی که خود را شایسته این مدیریت می‌داند عقب‌تر می‌ایستد و در متن نیست. اگر می‌خواهیم نوجوان و جوان بیاید و در متن مسجد فعال باشد، باید این میدان حضور فراهم شود.
وی با بیان اینکه مسجد فضایی برای حضور افراد با روحیات انقلابی و حق‌خواهی است، افزود: مسجد مکانی است که افراد حق‌طلب و عدالت‌خواه می‌توانند در آن حضور داشته باشند و هر که وارد این جمع می‌شود لاجرم خود را با جمع هماهنگ می‌کند. اما طریق دیگر آشنایی و نهادینه شدن این مفاهیم در دانش آموزان، آموزش‌هایی است که در این باره صورت می‌گیرد. مسجد مکانی است که امکان آموزش مستقیم حول این موضوعات در آن وجود دارد. درباره این موضوعات در مدرسه نمی‌توان آن‌قدر مستقیم صحبت کرد و آموزشی داشت، و این یکی از کارکرد‌های مهم مسجد است. هیچ‌کس هم تعجب نمی‌کند که در مسجد درباره این موضوعات صحبت می‌شود. این لباسی است که به تن این فضا زار نمی‌زند، اما برخی کار‌ها حول این موضوعات در منزل یا مدرسه این چنین است. در مسجد این کار‌ها می‌نشیند و برازنده آن است. این کارکرد وقتی جنبه عملیاتی پیدا می‌کند که افراد دارای مسئولیت در مسجد مهارت‌های لازم را داشته باشند و با برنامه و طرح پیش بروند.
عضو علمی مدرسه قرآن و عترت (ع) دانشگاه تهران با اشاره به اینکه یکی از ویژگی‌های مسجد این است که در مواقع خاصی فعال می‌شود، گفت: در حال حاضر در شرایط کرونا مساجد به عنوان پایگاه‌هایی برای مقابله با این ویروس همه‌گیر بسیج می‌شوند و در اختیار ستاد کرونا قرار می‌گیرند و وظایفی بر عهده آن‌ها قرار دارد. طبعاً وقتی دانش آموز در این بستر قرار می‌گیرد متوجه می‌شود که مسجد محل سازماندهی در اجتماع است. به خصوص وقتی صحبت از کار‌های عملیاتی می‌شود، مسجدی‌ها حضور چشم‌گیرتری دارند. آن افرادی که داوطلب می‌شوند که به کادر پرستاری و پزشکی کمک کنند و بعضا از رده‌های دانشجویی هستند، غالبا بچه‌های مسجدند که درک میدانی دارند. اینان عواملی که دشمن در جامعه ما دارد و در میان تصمیم‌گیری‌ها نقش ایفا می‌کنند را شناسایی می‌کند. عوامل اسکتبار موجب می‌شوند فرد تصمیم‌گیر به این موضوع توجه نداشته باشد که تصمیم او درست نیست و رنگ و بوی هماهنگ شدن با سازمان بهداشت جهانی را دارد تا اینکه بخواهد خدمتی برساند. مثلا اگر تستی قرار است انجام بشود به این دلیل که خود این عامل واردکننده این تست‌هاست، جلوی کار و فعالیت شرکت‌های دانش بنیان در این زمینه را می‌گیرد، دارو هم ساخته بشود جلوی تولید آن را می‌گیرد. بچه‌ی مسجدی این‌ها را در این فضا می‌بیند و درک می‌کند، در مدرسه از این قضایا خبری نیست.
کاظم رجبعلی بیان کرد: مسجد محل آگاهی‌سازی است و تمام آموزش‌هایی که مورد نظر است را دانش آموزان در مسجد می‌توانند فرا بگیرند و از همین‌جا می‌تواند شخصیت آن‌ها شکل بگیرد و تمام فضایل در شاکله این فرد نقش می‌بندد و بعدتر با همین گزاره‌ها و دستگاه‌های تحلیلی زیرک می‌شود و رودست نمی‌خورد و در غالب مسائل شخصی و پدیده‌های اجتماعی این اتفاق برای او می‌افتد.
وی افزود: اگر چه بسیار گفته می‌شود که در مسجد افراد مسن‌تر حضور چشم‌گیرتری دارند و از جوانان خبری نیست، اما به نظر می‌رسد که حتی مساجد خلوت دارای یک سایه هستند و آن پایگاه بسیج است که در هر مسجدی وجود دارد. در عین حال توجه به چند نکته ضروری است؛ مساجد دارای یک تقویم روزانه و ساعتی هستند و سه نوبت نماز‌های یومیه در آن‌ها اقامه می‌شود. جوانان به هر دلیلی در نماز‌های مغرب و عشا حضور بیشتری دارند، حتی در این تقویم ساعتی هم حضور جوانان را داریم. اگر در مساجد حضور جوانان را کمتر دیدیم، به دلیل مشغله‌های آنان و یا خصوصیت دیگر آنهاست و اینکه حوصله عبادت‌های طولانی و کش‌دار را ندارند. به همین دلیل شاید در این فضا و در چنین ساعاتی مسن‌تر‌ها را بیشتر می‌بینیم و تنها حضار مسجد تعدادی جوان نشسته‌اند.
رجبعلی ادامه داد: اما یک‌باره در موعد و مناسبتی و یا حادثه‌ای مانند همین شرایط کرونا و بسیج همگانی مقابله با کرونا می‌بینیم که اکثریت افراد فعال و حاضر در مسجد و در واقع افراد پای کار، جوانان هستند. این‌ها از قبل هم بودند، اما در حاشیه قرار داشتند و ناظر و رصدکننده بوده‌اند. بعضی امور باید به صورت ساختاری اصلاح بشود؛ اگر سیستم مالی مسجد را یا مدیریت آن را طوری طراحی کردیم که مناسب حضور افراد مسن‌تر بود، که البته حضور آن‌ها دارای ارزش و در جای خود مهم است، در این وضعیت آن کسی که خود را شایسته این مدیریت می‌داند عقب‌تر می‌ایستد و در متن نیست. اگر می‌خواهیم نوجوان و جوان بیاید و در متن مسجد فعال باشد، باید این میدان حضور فراهم شود.
دلایل تضعیف مسجد و کمرنگ شدن حضور جوانان
به گفته این قرآن پژوه و فعال مسجدی؛ اینکه این میدان ایجاد نشده دلایل زیادی دارد، از جمله اشکالات کار مرکز رسیدگی به امور مساجد، و یا مشکلات شهرداری و اقدام اشتباه آن در ایجاد سرای محله‌ها و فرهنگسرا‌ها که به نوعی مسجد را تضعیف کرد. هر چه با وجود این مشکلات جوان امروز تنها کمی عقب‌تر قرار گرفته، اما متصل به مسجد است و از آن دور نیست، منتها یک وقت‌هایی مسجد با حضور آن‌ها رونق می‌گیرد مانند مناسبت‌های محرم، صفر و ماه رمضان، اما این حضور مناسبتی است. برای بیشتر شدن این حضور، باید مدیریت امور دست جوانان باشد.
قدرت مسجد در انتقال مفهوم استکبارستیزی
رجبعلی گفت: وقتی می‌خواهیم در مورد دانش آموز صحبت کنیم، نباید فقط به سراغ مدرسه و خانواده برویم، مسجد هم هست. حتما موثر است که یک معلم فیزیک در مورد استکبار صحبت کند و دید داشته باشد و حتما موثر است که پدر و یا مادر در خانواده رویکرد صحیحی نسبت به استکبار داشته باشد، اما قدرتی که در مسجد برای القا و انتقال این مفاهیم نهفته، بی‌نظیر است. در چنین شرایطی اگر جامعه‌ای به سمتی برود که دانش آموزان آن با مسجد ارتباط و میانه‌ای نداشته باشند، این آموزه‌ها بر روی زمین می‌مانند. مساجد ما رونق دارند و موافق نیستم که برهوت‌اند، اما باید چند متر زمین را کند تا به آب رسید. محرم و صفر و مراسم اعتکاف و ... ملاک است، اما کافی نیست. سبقه بسیاری از افراد پای کار در کشور را از زبان خودشان بشنوید، می‌گویند ما مسجدی بودیم. اگر چه سیاست‌های غلط باعث شده جوانان جدای از افراد همیشه حاضر در مسجد قرار بگیرند.
عضو علمی مدرسه قرآن و عترت (ع) دانشگاه تهران اضافه کرد: در حال حاضر اتفاقات خوبی در جامعه در حال رخ دادن است و جامعه به سمت رونق مساجد می‌رود و در همین امر معماری مساجد مهم است. اگر یک مرتبه مردم اهل مسجد بشوند مانند یک نسیم است، جو آن به وجود می‌آید و این اتمسفر ایجاد و جامعه معنوی می‌شود و همه مردم به سمت مسجد می‌آیند و این فضا پر می‌شود و باید این امکان نیز وجود داشته باشد که مبلمان شهری اطراف مساجد هم امکان تبدیل شدن به مسجدی بزرگ‌تر برای کاربری‌هایی مانند نماز را پیدا کند.
عضو علمی مدرسه قرآن و عترت (ع) دانشگاه تهران اضافه کرد: در حال حاضر اتفاقات خوبی در جامعه در حال رخ دادن است و جامعه به سمت رونق مساجد می‌رود و در همین امر معماری مساجد مهم است. اگر یک مرتبه مردم اهل مسجد بشوند مانند یک نسیم است، جو آن به وجود می‌آید و این اتمسفر ایجاد و جامعه معنوی می‌شود و همه مردم به سمت مسجد می‌آیند و این فضا پر می‌شود و باید این امکان نیز وجود داشته باشد که مبلمان شهری اطراف مساجد هم امکان تبدیل شدن به مسجدی بزرگ‌تر برای کاربری‌هایی مانند نماز را پیدا کند.
چرایی نقطه عطف بودن نوجوانان در جامعه
این قرآن پژوه در پایان با تأکید بر اینکه نوجوانان نقطه عطف جامعه هستند، گفت: یک وقت می‌بینید سنی از شما می‌گذرد و ۴۰ ساله شده‌اید و اگر خوب دقت کنید در می‌یابید که هر دهه افراد روحیات و تمایلات نسبتا مغایر با دهه قبلی داشته‌اند، با اندکی بررسی متوجه می‌شوید چه اتفاقی افتاده است؛ یک قسمت مغفولی در جامعه وجود دارد و آن نوجوانان هستند و حواس جامعه و مسئولان به این‌ها نیست و این نوجوانان یک‌باره بزرگ و وارد جامعه می‌شوند و ایفای نقش می‌کنند، در حالی که تا پیش از این هم در جامعه بودند، اما در سایه و حساب نمی‌شدند. اگر درک این قضیه را داشته باشیم حواسمان به دانش آموزان جمع می‌شود و برای سوق دادن آنان به سوی مسجد تلاش می‌کنیم. اگر در این باره برنامه داشته باشیم ۱۰ سال دیگر آب و هوای جامعه تغییر می‌کند و افراد مومن، مسئول و شجاع در این جامعه ایفای نقش می‌کنند. امروز دانشجویی که اهل مسجد است، داوطلب پرستاری از بیماران کرونایی بستری در بیمارستان است، این روحیات از مسجدی بودن این افراد سرچشمه می‌گیرد.
گفت‌وگو از مریم روزبهانی
انتهای پیام 
