واکاوی گزارش‌های ناظر بر آیه اطعام در فصلنامه «تاریخ اسلام»
هشتاد و دومین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «تاریخ اسلام» مشتمل بر هشت مقاله روانه بازار نشر شد.
به گزارش ایکنا؛ هشتاد و دومین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «تاریخ اسلام» به صاحب‌امتیازی دانشگاه باقرالعلوم(ع) منتشر شد.
عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «بررسی انتقادی گزارش‌های ناظر بر آیه اطعام»، «وثیقة‌المدینه و جایگاه معرفتی آن در شکلگیری جامعه اسلامی در مدینه»، «سیره‌نگاری جابر بن عبدالله انصاری؛ شفاهی یا مکتوب؟»، «گفتمان‌کاوی آثار عاشورایی دکتر محمد‌ابراهیم آیتی»، «کارکرد مسألگی و تواتر انعکاسی در الهیات تاریخی»، «تأثیر ناامنی بر روند حج‌گزاری خراسانیان از ابتدای قرن سوم تا میانه قرن پنجم هجری»، «بررسی تاریخی جشن‌های یمن در دوره طاهریان (858-945 ه.ق.)»، «جایگاه تفلیس در قلمرو اسلامی از آغاز فتوحات تا اوایل قرن ششم هجری».
گزارش‌های ناظر بر آیه اطعام
در چکیده مقاله «بررسی انتقادی گزارش‌های ناظر بر آیه اطعام» می‌خوانیم: «بر اساس آرای مشهور پیرامون آیاتی از سوره مبارکه دهر، امیرالمؤمنین حضرت علی(ع)، حضرت فاطمه (س) و حسنین(ع)بر اساس نذری روزه گرفتند و با وجود نیاز شدید به خوراک در هنگام افطار، آن را در راه خدا به مسکین، یتیم و اسیر بخشیدند. این عمل آنان مورد تقدیر خدای متعال قرار گرفت و خداوند از آن به عنوان سرمشقی برای دیگران یاد کرد. در تفاسیر شیعه و سنی و در کتاب‌های مناقب، گزارش‌های مختلفی درباره شأن نزول، شرح ماجرا، افراد روزه‌گیرنده و شمار روزهایی که افطار بخشیده شد، آمده است. این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی پس از بازخوانی گزارش‌ها و روایات موجود، سنجش آنها با یکدیگر، نشان دادن اختلاف و تناقض‌های آنها و با استناد به قرآن، سیره و عقل به نتایجی دست یافته است که از مهمترین آنها می‌توان به توالی روزه‌ها در سه روز، ولی اطعام در یک روز اشاره کرد. هم‌چنین، آشکار شدن تفاوت چگونگی رویارویی منابع شیعی و سنی با این رویداد و تفاوت رویکردهای تاریخی و منقبتی در رویارویی با آن از یافته‌های این پژوهش است.»
وثیقة‌المدینه و جایگاه معرفتی آن در شکلگیری جامعه اسلامی
در طلیعه مقاله «وثیقة‌المدینه و جایگاه معرفتی آن در شکلگیری جامعه اسلامی در مدینه» آمده است: «پیامبراکرم(ص)به عنوان مفسر و تفصیل دهنده آیات قرآنی همآهنگ با نظام اجتماعی مورد نظر قرآن، جامعه اسلامی را در مدینه بر اساس توحید پایه‌گذاری کرد و در شرایطی که جامعه مدینه، متشکل از گروه‌های مختلف اجتماعی با اعتقادات و گرایش‌های مختلف بود، ساماندهی جامعه اسلامی بر اساس مبانی و ارزش‌های قرآنی و الهی از طریق پیمان‌نامه‌ای به نام وثیقة‌المدینه میسر گردید. این سند که در بردارنده اصول و مبانی مؤثر در شکلگیری جامعه اسلامی و تحولات رو به کمال آن بود به وسیله پیامبر(ص) تنظیم شد و به توافق همه گروه‌های موجود در مدینه رسید.
این پژوهش بر آن است با نگاهی تاریخی، پس از بررسی زمینه‌های معرفتی شکلگیری جامعه اسلامی مدینه، جایگاه معرفتی وثیقة المدینه را در آن با بهره‌گیری از روش تحلیل محتوا مشخص سازد. یافته‌های پژوهش حاضر نشان دهنده آن است که مؤلفه‌های هستی‌شناختی توحید و معاد و مؤلفه‌های انسان‌شناختی مسئولیت‌پذیری و کرامت انسان از مؤلفه‌های معرفتی مورد توجه این وثیقه برای بنا نهادن جامعه نوپای اسلامی مدینه بوده است.»
سیره‌نگاری جابر بن عبدالله انصاری
در چکیده مقاله «سیره‌نگاری جابر بن عبدالله انصاری؛ شفاهی یا مکتوب؟» می‌خوانیم: «جابر بن عبدالله انصاری، صحابی برجسته پیامبر(ص)در حوزه فقه، تفسیر، حدیث و تاریخ بسیار تلاش می‌کرد. او که از پیش‌گامان نقل حوادث عصر نبوی بود، گزارش‌هایی درباره این عصر دارد که مورخان و محدثان کهن شیعه و اهل سنت آنها را ثبت کرده‌اند. شفاهی یا مکتوب بودن روایات او در حوزه تاریخ و سیره نبوی، پرسشی است که پاسخ به آن از ابعاد مختلفی دارای اهمیت است. نخست، آگاهی از جایگاه جابر در ثبت و مکتوب کردن سیره در طبقه صحابه و دیگری بر فرض اثبات غیرشفاهی بودن آن، پاسخی به منکران سنت مکتوب حدیث در سده نخست هجری است و مهم‌تر از آن، یافتن روشی برای بازسازی منابع مکتوب و مفقود آن دوره است.
این مقاله با تکیه بر منابع رجالی، طبقات‌نگاری و تاریخی و با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی بر اساس اسناد تاریخی و قواعد تشخیص روایات شفاهی از مکتوب، این موضوع را بررسی می‌کند. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که آنچه از جابر در باره سیره نبوی گزارش شده است، برخاسته از مدونات مکتوب بوده است و شاگردان او، نسخه‌های تازه‌ای از نوشته‌های او را ثبت و به نسل بعدی منتقل کرده‌اند.»
انتهای پیام
