انتشار کتابی از نخستین شارح نهج‌البلاغه

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ «جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه» اثر ابن ابی‌الحدید است که به همت محمود مهدوی دامغانی ترجمه شده و نشر نی آن را روانه بازار نشر کرده است.

مترجم در مقدمه می‌نویسد: در هر عصر بزرگانی از علمای مسلمان اعم از شیعه و سنی و در این اواخر علمای غیرمسلمان درباره نهج البلاغه، شروحی نوشته‌اند. گاه در یک زمان افرادی بر این کتاب شرح نوشته‌اند که هر یک از کار دیگری آگاه نبوده است. به عنوان مثال ابوالحسن بیهقی «فرید خراسان» در شرحی که با نام شرح معارج نهج‌البلاغه نوشته است، مدعی است نخستین شارح این کتاب است. حال آنکه به یقین و به طور مسلم پیش از او چند شرح بر این کتاب شریف نوشته شده است که از جمله شرح علی بن ناصر است. در همان حال که ابوالحسن بیهقی شرح خود را می‌نوشته، قطب‌الدین راوندی از اعاظم علمای شیعه هم شرح مفصل خود را بر نهج‌البلاغه تألیف کرده است.

وی می‌افزاید: میان این شروح، گاه نام مشترکی دیده می‌شود؛ مثلاً قطب‌الدین راوندی نام شرح خود را منهاج‌البراعة نهاده است و مرحوم میرزا حبیب‌الله خوبی هم همین نام را بر کتاب خود نهاده است و برخی همچون شرح ابن میثم به صورت صغیر و متوسط و کبیر تنظیم شده است. میان همه این شروح مفصل و مختصر که هر یک از جهت خاصی درخورد اهمیت است، هیچ کدام قابل مقایسه با شرح مفصل و بیست جلدی ابن ابی‌الحدید نیست.

عبدالحمید بن هبة‌الله مداینی که به «ابن ابی‌الحدید» شناخته می‌شود از دانشمندان بسیار نامور و برجسته سده هفتم هجری است، او را فقیه، مورخ، ادیب، متکلم و شاعری اهل نظر دانسته‌اند. هفده کتاب بازمانده از او که در مقدمه این کتاب با آن‌ها آشنا می‌شوید از کتاب‌های مأخذ در رشته‌های مختلفند. چند کتاب او بررسی و نقد افکار نامورانی، چون غزالی، زمخشری یا شرح گفته‌های ابن اثیر و فخر رازی است. میان آثار علمی او شرح بیست جلدی نهج‌البلاغه را برگزیده‌تر از دیگر کتاب‌هایش دانسته‌اند و خوشبختانه بدون هیچ کاستی در گذر روزگار پابرجای مانده و بار‌ها در کشور‌های اسلامی چاپ شده است.

ابن ابی الحدید، این ارزنده‌ترین اثر خود را در بهترین مقطع سنی خود، یعنی پنجاه و هشت سالگی که عالمی به تمام معنی پخته و سرد و گرم روزگار چشیده و در حد کمال علمی بوده، شروع کرده است. خودش در پایان کتابش می‌نویسد: تصنیف این کتاب در چهار سال و هشت ماه تمام شد، که آغاز آن روز اول رجب سال ششصد و چهل و چهار بود و پایان آن روز سی‌ام صفر سال ششصدو چهل و نه و این مقدار معادل مدت خلافت امیرالمؤمنین علی (ع) است و هرگز گمان و تصور نمی‌‍شد که در کمتر از این ده سال انجام پذیرد. ولی الطاف خداوند و عنایت آسمانی موانع را از سر راه برداشت.

مباحث تاریخی و اجتماعی شرح نهج‌البلاغه که بخش عمده آن است با بهره‌برداری از منابعی تدوین شده است که در دسترس مورخ بزرگی، چون محمدبن جریر طبری نبوده است و کتاب حاضر برگردان همان مطالب به فارسی است.

یادآور می‌شود، کتاب «جلوه تاریخ در شرح نهج البلاغه» با ترجمه و تحشیه محمود مهدوی دامغانی به همت نشر نی راهی بازار نشر شده است.