شکوفایی استعداد و سعادتمندی در تعریف هدایت الهی

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة، شامگاه گذشته، 6 دی ماه در جلسه تفسیر سوره «اسراء» که به صورت زنده از سامانه موسسه بیان هدایت نور پخش شد، اظهار کرد: عده‌ای از انسان‌ها پس از دریافت نعمت قرآن کافرانه با آن برخورد کردند و گروهی نیز  تن به این کار ندادند و البته پیشنهاداتی به پیامبر دادند که رسالت ایشان را مشروط قبول کنند.

وی ادامه داد: اصل اعجاز پیامبران به اذن خداوند است و این اعجاز به خواسته پیامبران و پیشنهادات مردم واقع نمی‌شود. پس از این که پیشنهاداتی برای اعجاز از طرف مردم به پیامبر گفته شد خداوند فرمود به آنان بگو ساعت حق است تصورات شما منزه است.

پیامبران، تربیت‌یافتگان مکتب الهی

انصاری ادامه داد: پیامبران الهی همواره به این نکته توجه داشتند که در بعد جسمانی و نیازهای مادی همچون سایر انسان ها هستند، اما توانمندی جسمی آنها در تبعیت از خداوند سامان یافته است. امتیاز پیامبران الهی به این است که تربیت‌یافته مکتب الهی هستند. خداوند آموزش‌هایی به آنان آموخته که امکان فراگیری آن برای سایر انسان‌ها نیست و این‌ها عظمت پیامبر خداست.

این مفسر قرآن و نهج البلاغه عنوان کرد: رسالت و اعجاز پیامبران به اذن الهی بستگی دارد. اگر عیسی(ع) کور را شفا می‌دهد یا مرده زنده می‌کند اینها وابسته به اذن خداوند است و گرنه به طور مستقل چنین توانایی ندارد، اما در طول تاریخ افراد لجوج از سر جهالت به ستیزه و مقابله با اعجاز پیامبران می‌پرداختند.

وی افزود: آنچه مانع از پذیرش هدایت الهی می‌شود این است که افراد ایرادی بر پیامبر خدا وارد می‌کنند و می‌گویند او همچون سایرین بشر است. آنان جایگاه پیامبر را نمی‌دانستند و با خود قیاس می‌کردند و انسان را ناتوان در ارتباط با ملکوت می‌دانستند و اعتقاد داشتند این ارتباط با ملکوت، منوط به وجود یک شخصیت ملکوتی و غیر انسان است.

انصاری بیان کرد: خداوند در این رابطه فرمود اگر فرشتگانی را ساکن زمین می‌کردیم قطعاً برای هدایت آنان فرشتگانی از جنس خودشان قرار می‌دادیم. خداوند قاعده سنخیت را در هدایت موجودات رعایت می‌کند و به همین جهت برای هدایت انسان باید شخصی مأمور باشد که تمام نیازها و حالات انسان را داشته باشد، اما این شخص با تزکیه خود را به مرتبه‌ای بالا می‌رساند و از طرفی تافته جدابافته انسان‌ها نباشد.

وی با بیان اینکه تا زمانی که پیامبر از جنس انسان نباشد الگو و اسوه بودن او برای انسان قابل تصور نیست، اظهار کرد: جرائم بشر از ابتدا تاکنون بیشتر نشأت گرفته از سه عامل کبر، حسد و طمع است. نتیجه این جرایم و گناهان هم شکست و سقوط است که سنت الهی بوده و تمام گناهکاران جهان به آن دچار می‌شوند. 

صاحب تفسیر مشکاة تصریح کرد: قیاس‌های باطل و کبرا  مانع از پذیرش ولایت پیامبران الهی بود. خداوند در آیه «قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ إِنَّهُ كَانَ بِعِبَادِهِ خَبِيرًا بَصِيرًا» اتمام حجت می‌کند و به پیامبر خود می‌فرماید: «بگو خداوند بین من و شما شهید و علیم است و پروردگار مقصود پیامبر خود و شما را می‌داند» البته ممکن است واژه شهید به معنای گواه و شاهد باشد که از این جهت می‌توان گفت تنها شهادت الهی در این امور مقصود است و این شاهد برای پیامبر الهی کافی است.

انصاری ادامه داد: با توجه به آیات پیشین می‌توان گفت که خداوند عامل هدایت را فرستاده و در این‌جا موضع‌گیری در برابر قرآن را به نحوی بیان می‌کند و می‌فرماید کسی که هدایت را قبول می‌کند به هدایت می‌رسد، اما کسی که خدا او را اضلال کرده، هدایت نمی‌شود.

شبهه محرومیت انسان از هدایت

وی اضافه کرد: در اینجا شبهه و سوال پیش می‌آید که پس اگر خداوند هدایت و ضلالت افراد را اراده کرده پس فردی که در ضلالت است، جرمی ندارد! پاسخ این است که اگر کسی هدایت الهی را نپذیرفت، خداوند سایه هدایت را از او بر می‌دارد و انسان در ظلمت می‌ماند.

این مفسر قرآن بیان کرد: راهی که پایان آن سعادتمندی و فلاح است و طی آن توانمندی انسان شکوفا می‌شود راه هدایت است؛ ترسیم این راه جز از ناحیه خداوند نیست، راه سعادتمندانه زیستن انسان را خدا نشان می‌دهد.  خداوند در قرآن می‌فرماید فرآیند هدایت از سوی ذات حق انجام می‌شود و اضلال به معنی واگذاشتن و تحیر انسان است.

انصاری گفت: هدایت نوری است که خدا به ما داده و اگر رحمت خود را بردارد ما راه را از چاه پیدا نمی‌کنیم. خداوند انسان را از ضلالت به سوی نور می‌برد، هدایت قرین آفرینش خلقت است و سهم ما از هدایت نسبت به سایر مخلوقات بیشتر است.

وی تصریح کرد: اولین راه هدایت حواس پنجگانه است و پس از آن هدایت غریزی را داریم و در این دو سطح با حیوانات برابر هستیم. در سطح سوم، هدایت عقلانی به انسان داده می‌شود، عقل چراغ مسیر ماست به دلیل اینکه عقل قدرت نفوذ محدود دارد و دچار اشتباه می‌شود. خداوند هدایت برتر وحیانی را برای انسان می‌فرستد و پیام‌های بدون نقص در قالب وحی به انسان می‌رسد؛ این هدایت شامل تمام انسان‌ها می‌شود و اگر کسی شرایط را پذیرفت خداوند مراحل بعدی هدایت را به روی او می‌گشاید.