
به گزارش ایکنا، کتاب کلام شیعه در پژوهشهای غربی (دفتر اول و دوم) ترجمه مقالاتی از ویلیام مونتگمری وات، میشل ام. مازاوی، سعید امیرارجمند و نیز مقالاتی از جمعی از پژوهشگران در این حوزه دانشی است.
نگاشتهها و تحقیقات انجام شده از سوی شیعهپژوهان و اسلامشناسان غربی نشان میدهد که حجم وسیعی از پروژههای علمی، به هویت فکری و معرفتی شیعه اختصاص یافته است. انجام پژوهشهای فراگیر و نگارش صدها مقاله و کتاب در موضوعات مختلف مرتبط با شیعه، برگزاری همایشها و نشستهای تخصصی با موضوع تاریخ، عقاید و آموزههای تشیع و نیز هدایت پایاننامهها و برنامهریزی فرصتهای مطالعاتی ویژه در حوزه شیعه، بخشی از فعالیتهای صورت گرفته در چند دهه گذشته است. این آثار در گذشته بیشتر از سوی خود غربیان نوشته میشد، اما امروزه نوشتههایی با زاویه نگاه یا روش همسو با آثار غربیان، از سوی پژوهشگرانی با ریشۀ اسلامی و شیعی نگاشته میشود.
در همین راستا؛ گروه مطالعات تطبیقی و استشراق پژوهشکده کلام اهلبیت علیهمالسلام با خوانش یا ترجمه آثار شیعهپژوهان غربی، به نقد روشی و محتوایی پژوهشهای آنان اقدام کرده و بر پایه مسلّمات تاریخی و منابع معرفتی اصیل و کهن شیعه، اشتباهات و نتایج نادرست احتمالی آثار مستشرقان را ارائه میدهند.
اثر حاضر اولین مرحله تحقیقات پژوهشگران گروه مطالعات تطبیقی و استشراق است که در قالب ترجمه و نقد مقالاتی از مجموعه «Shi’ism» انجام پذیرفته است. این مجموعه، دایرةالمعارفی چهار جلدی در حوزه مطالعات شیعی است که در سال ۲۰۰۸ میلادی از سوی انتشارات راتلج به چاپ رسیده است.
این مجموعه مقالات در بخشهای پیدایش و سیر تحول تشیع، کلام و فلسفه، فقه، مراسمات و آیینها و دولت و حکومت از سوی محققان معاصر غربی در حوزه شیعهشناسی نوشته شده است. در انجام این پروژه، مقالاتی انتخاب شد که دارای موضوعات کلامی و یا تاریخ اندیشه بودند. در ابتدا این مقالات از سوی پژوهشگران گروه ترجمه شد و سپس نقد آنها بر پایه منابع تاریخی و قرآن و روایات صورت گرفت و تا اندازهای به نقاط ضعف یا قوت هر یک اشاره شد.
در انجام این پروژه، هفت مقاله انتخاب شد که دارای موضوعات کلامی یا تاریخ اندیشه بودند. ترتیب چینش مقالات میتوانست بر اساس تقدم و تأخر آنها در مجموعه Shi’ism باشد؛ اما از آنجا که ارجاع خاصی در آنها به مقالات پیش از خود وجود ندارد و همچنین ناظر به دیگری نیز نوشته نشدهاند، تصمیم بر آن شد که ترتیب موضوعی مبنای چینش مقالات قرار گیرد.
دفتر اول شامل؛ مقالات تاریخی و دفتر دوم شامل؛ مقالات کلامی است؛ دفتر دوم، بیشتر به مقالاتی اختصاص دارد که به صورت مستقیم به بعضی از آموزههای مکتب تشیع ورود کرده و جنبههای مختلف آن را مورد بررسی قرار میدهد. البته این دسته از مقالات به روند تنسیق این تعالیم در درون شیعه نیز میپردازند، اما تمرکز اصلی بر بیان آموزه و جوانب آن است. این دفتر چهار مقاله را در خود جای داده است:
اشمیتکه در مقاله «علامه حلّی و کلام شیعی- معتزلی» با بررسی اجمالی کلام امامیه و مکاتب شکل گرفته در درون آن تا زمان علامه حلی، نظریات مطرح هر مکتب را مطرح و میزان تأثیرپذیری از تفکرات دیگر چون اهل حدیث و معتزله را متذکر میشود. در ادامه، او نظریات کلامی حلّی را بیان کرده و رابطهای میان آنها و دیدگاههای کلامی معتزله و به خصوص ابوالحسین بصری برقرار کرده و در انتها فهرست الفبایی آثار علامه حلّی را ذکر میکند.
در مقاله «پیامبران و اجداد در احادیث نخستین شیعه» نیز با مسئله جانشینی و انتقال آن به امام علی، از طریق وراثت و وصایت براساس دیدگاه شیعه روبهرو هستیم. روبین در این مقاله سعی دارد با مبنا قرار دادن اصل مؤاخات، حلول نور محمدی و وصیت همگانی در مسئله جانشینی، نگاه شیعی انتقال ولایت از پیامبر به امام علی را توضیح دهد. همچنین او با برقراری تناظر میان تعالیم شیعه در مسئله جانشینی با عقاید یهودی-مسیحی، شیعه را اولین گروهی میداند که چنین تعالیمی را وارد دنیای اسلام کردند.
«مراسم عزاداری رایج شیعی» از پیتر چلکوفسکی، اما به توضیح مراسم عزاداری شیعه در مناطق مختلف از جمله ایران، عراق و دیگر کشورهای عرب، شبه قاره هند، قفقاز و آناتولی و حتی منطقه کارائیب، نمادپژوهی و معناشناسی هر یک میپردازد. چلکوفسکی با توضیح شکلهای مختلف عزاداری مانند نوحهخوانی، سینهزنی، زنجیرزنی، قمهزنی، شمایلبرداری و ... تلاش میکند بر اساس نگاه خود معناشناسی هر یک را بررسی کند و بیان نماید که هر یک نماد چه چیزی است.
آخرین مقاله این دفتر به «آموزه تقیه در شیعه» اختصاص دارد و از سوی شیعهپژوه معروف صهیونیست، اتان کلبرگ نوشته شده است. او با تقسیم آموزه تقیه به تقیه احتیاطی و تقیه غیراحتیاطی و بیان شاهد مثالهایی از شکلهای مختلف آن در احادیث مکتب تشیع، دست به تبیین این نظریه و جوانب آن از نگاه شیعه میزند.
انتهای پیام