غنی‌سازی 20 درصدی و تعهد در برابر تعهد؛ دو راهکار همزمان ایران برای لغو تحریم‌ها

غلامرضا کریمی، عضو هیئت علمی گروه روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره پیام مواضع اخیر هسته‌ای و برجامی رهبر معظم انقلاب به طرف‌های مقابل با تأکید بر درستی اقدام دولت و مجلس برای آغاز غنی‌سازی 20 درصدی از یکسو و رفع تحریم‌ها از سوی آمریکا به عنوان مقدمه بازگشت آنها به برجام از گفت: مسئله برجام بعد از قانونی شدن طرح مجلس با عنوان اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها با پیچیدگی‌های خیلی زیادی در عرصه روابط بین‌الملل مواجه شد و این شائبه در افکار عمومی داخلی و بین‌المللی شکل گرفت که در حال حاضر، شرایط برای بازگشت آمریکا به برجام در سایه ورود بایدن مساعدتر شده شاید جمهوری اسلامی ایران با این مصوبه می‌خواهد برای خروج از برجام پیشگام شود و به نوعی مصوبه مجلس این ایده را تداعی ‌کرد.

بیشتر بخوانید:

• مواضع هسته‌ای رهبر انقلاب هوشیارانه و منصفانه بود

وی افزود: با موضعی که رهبر معظم انقلاب اتخاذ و اعلام کردند، رفع تحریم‌ها را به مثابه سیاست اصولی نظام در نظر گرفتند. زیرا تحریم‌ها بر روی رفاه، معیشت و مسائل بهداشتی مردم تأثیر گذاشته و نظام و دولت به منزله یک اولویت اساسی می‌خواهند به هر نحو ممکن گامی در جهت رفع تحریم‌ها بردارند. در این میان برخی تصور می‌کردند، اولویت نظام و دولت بازگشت آمریکا به برجام است، اما این جزو سیاست‌های کلان نظام نیست.

برجام چارچوب منطقی برای خروج از بحران هسته‌ای بود

کریمی اظهار کرد: ترامپ در طول دو سال‌ونیم گذشته از برجام خارج شد، اما ایران در تقابل با آمریکا اقدام به خروج از برجام نکرد. زیرا ایران معتقد است برجام یک چارچوب منطقی و عقلایی برای خروج از بحران هسته‌ای بوده و توانسته شش قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را بی‌اثر کرده و ایران را از ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل خارج کند. منتهی ایران در ازای امتیازاتی که در برجام داده انتظار داشته و دارد که تحریم‌ها لغو شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی بیان کرد: اما با توجه به تسلط آمریکا بر تعاملات و روابط اقتصادی دنیا، در عمل اتحادیه اروپا، روسیه و چین هم نتوانستند گام اساسی را در جهت رفع تحریم‌های ایران بردارند و زمینه را برای مبادلات بانکی و حتی سرمایه‌گذاری خارجی فراهم کنند. بنابر این ایران گام به گام تعهدات برجامی خود را کاهش داد. لذا یک کار برابر و متناظر از سوی ایران در مقابل عدم انجام تعهدات طرف مقابل در چارچوب برجام انجام گرفته است.

وی یادآور شد: الان موضع آمریکا تغییر پیدا کرده و تمایل به بازگشت برجام دارد و رهبر معظم انقلاب هم اخیراً اعلام کردند در عین عدم اعتماد به قول آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها، اگر می‌شود حتی لغو تحریم‌ها هم نباید یک ساعت به تأخیر بیفتد. لذا وظیفه دولت است که حتی در ماه‌های آخر فعالیت تمام تلاش خود را برای رفع تحریم‌ها انجام دهد.

دستورالعمل هسته‌ای رهبری در جهت اجماع‌سازی داخلی

این استاد روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمی ابراز کرد: مسئله‌ای که در داخل کشور با آن مواجه هستیم مسئله نبود اجماع پیرامون مسائل سیاست خارجی است. در کمتر کشوری در دنیا سابقه دارد که جناح‌ها و گروه‌های سیاسی در مورد مسائل بین‌المللی این چنین دچار افتراق و انشقاق مواضع باشند. معمولا احزاب و گروه‌های سیاسی در تمام جهان به رغم اختلاف نظرهای گوناگون، اما درخصوص مصالح و منافع کلان ملی صدای مشترکی از آنها شنیده می‌شود. این موضع رهبر معظم انقلاب در واقع به مثابه ایجادکننده اجماع داخلی در موضوع پرونده هسته‌ای و برجام عمل کرد. هر چند ایشان چندی پیش این انتقاد را وارد کردند که اگر می‌شود با دنیا مذاکره و گفت‌وگو کرد، چرا در داخل این گفت‌وگوها برای حل اختلافات انجام نمی‌شود.

کریمی تصریح کرد: برای پیگیری مصالح ملی نباید به این نگاه کرد که دولت مدت زیادی از عمرش باقی مانده یا نمانده و همچنین نباید منافع کلان ملی را در عرصه روابط بین‌الملل به وضعیت جناح‌های سیاسی در انتخابات ریاست جمهوری 1400 گره زد؛ این ظلم به کشور، مردم و منافع ملی است.

وی اظهار کرد: لذا تأکید مقام معظم رهبری بر این است که در موضوعات مربوط به حوزه سیاست خارجی و روابط بین‌الملل از جمله برجام، باید همکاری و هم‌افزایی ملی شکل بگیرد، روابط مسئولان قوا بهتر از گذشته شود و پیرامون مسائل کلان ملی در داخل کشور گفت‌وگو انجام شود تا با یک اجماع داخلی و صدای واحد بتوان مصالح و منافع ملی را با قدرت بیشتری دنبال و تأمین کرد.

برقرار شدن توازن و تعادل بین طرفین پرونده هسته‌ای

کریمی ادامه داد: با توجه به شرایط جدید در عرصه بین‌المللی با حضور بایدن و بازگشت آمریکا به توافق‌های بین‌المللی از جمله برجام و تقویت مجدد چندجانبه‌گرایی، دستورالعمل رهبر معظم انقلاب مبنی بر غنی‌سازی 20 درصدی همراه با بازگذاشتن امکان بازگشت ایران به تعهدات برجامی در صورت رفع تحریم‌ها، فضای مواجهه طرفین را در یک حالت موازنه و تعادل قرار داد. به نظر می‌آید طرف‌های مقابل ایران در برجام با یک واقعیت مشخصی روبرو شده‌اند و آن هم این است که باید تا حدود یک ماه‌ونیم آینده گام‌های جدی برای تداوم برجام بردارند. البته لازم به یادآوری است برجام پس از سوم اسفند تمام نمی‌شود، بلکه ایران همچنان به همکاری خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ادامه خواهد داد.

کریمی درباره تفاوت شرایط بین‌المللی در استفاده ایران از اهرم غنی‌سازی 20 درصدی به منزله اهرم فشار در حال حاضر با کاربرد این اهرم در سال‌های 90 و 91 گفت: انتظار غربی‌ها این است که ایران بر روی چهار موضوع هسته‌ای، موشکی، نفوذ منطقه‌ای و حقوق بشر مذاکره کند. ایران هم به طور صریح اعلام کرده درباره موضوعات غیر هسته‌ای مذاکره‌ای نمی‌کند و در موضوع هسته‌ای نیز مذاکره مجددی انجام نمی‌شود و برجام نتیجه نهایی این مذاکره است و اگر غربی‌ها به توافقات و تعهدات خود عمل کنند، ایران هم براساس برجام به تعهدات خود برمی‌گردد.

تداوم برجام، منوط به رفع تحریم‌ها از سوی آمریکا

عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی اظهار کرد: در این میان برخی افراد این تحلیل را دارند که شاید ایران مجبور شود راجع به مسائل موشکی و نفوذ منطقه‌ای مذاکره کند. در آن صورت حتما لازم است که ایران برگ برنده‌ای مانند همین غنی‌سازی 20 درصدی را به منزله اهرم در اختیار داشته باشد. اما از آنجا که در وضعیت فعلی تمرکز ایران بر روی پرونده هسته‌ای و برجام است، لذا ایران، نه ضرورتا به معنای گرفتن امتیاز، بلکه بر مبنای عدم انجام تعهدات برجامی از سوی غرب، گام به گام از تعهداتش می‌کاهد و آغاز غنی‌سازی 20 درصدی و افزایش حجم اورانیوم غنی شده در این چارچوب است.

وی یادآور شد: اگر غربی‌ها واقعا به دنبال احیای برجام هستند، چاره‌ای جز رفع تحریم‌ها از سوی آمریکا و برقراری شرایط سال 2015 نیست. اما اگر همچنان بنای غرب بر عدم انجام تعهدات برجامی است، ایران نیز مطابق برجام تعهدات خود را کاهش می‌دهد و غنی‌سازی 20 درصدی از این منظر اقدامی خلاف برجام نیست. لذا اقدام ایران برای غنی‌سازی 20 درصدی صرفاً برای گرفتن امتیاز نیست، بلکه برای متقاعد کردن غرب برای برداشتن گام‌های اساسی در جهت لغو تحریم‌هاست.