بازآفرینی تفسیر قرآن منسوب به امام حسن عسکری(ع)

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نسخه اصلی قرآن منسوب به امام حسن عسکری(ع) که شامل ۳۲۴ صفحه با ابعاد ۱۷ در ۲۳.۵ سانتی‌متر است، تنها سند منسوب به امام یازدهم در ایران است که همین موضوع سبب اهمیت بالای آن در میان اسناد موجود در حرم حضرت معصومه(س) شده است.

این قرآن در دوره صفوی به آستان مقدسه حضرت معصومه(س) وقف شده و جلد چرمی مزین به نقوش ترنج و سرترنج و لچک ترنج ضربی از ویژگی‌های آن محسوب می‌شود. واقف در وقف‌نامه این قرآن به حمد و ثنای پروردگار پرداخته و به وقف این قرآن به جمیع مؤمنان، ساکنان، مجاوران و زائران حرم حضرت معصومه(س) اشاره کرده است.

پیش از این، مراحل احیای دستخط و بازآفرینی قرآن‌های منسوب به پیامبر اکرم(ص)، حضرت علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، امام سجاد(ع)، امام صادق(ع)، امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام هادی(ع) با همکاری کتابخانه و موزه آستان قدس رضوی، موزه ملی بحرین، کتابخانه و موزه کاخ گلستان و کتابخانه کدبوری دانشگاه بیرمنگام انجام شده که از طریق کتابخانه دیجیتال آستان قدس رضوی در اختیار ارادتمندان به اهل بیت عصمت و طهارت قرار گرفته است. 

با توجه به اینکه تعداد قرآن‌های منتسب به هر کدام از ائمه اطهار(ع) در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی گاهی بیش از یک نسخه است؛ از این رو برای طراحی و تولید این نرم‌افزار فقط از یکی از نسخه‌ها استفاده شده است.

برای بازآفرینی مجموعه قرآن‌های منتسب به ائمه اطهار(ع) از قرآن‌های شماره ۱و ۶ منسوب به امام علی، قرآن شماره ۱۳ منسوب به امام حسن، قرآن شماره ۳۳۸۲ منسوب به امام حسین، قرآن شماره ۱۶ منسوب به امام سجاد، قرآن شماره ۳۵ منسوب به امام صادق، قرآن شماره ۱۵۸۶ منسوب به امام رضا و قرآن شماره ۲ منسوب به امام موسی بن جعفر استفاده شده است و قرآن منتسب به امام هادی نیز با مساعدت کاخ موزه گلستان تهران، قرآن منسوب به امام حسن عسکری(ع) با مساعدت کتابخانه و موزه حرم حضرت معصومه(س)، قدیمیترین قرآن کشف شده موجود در جهان با مساعدت کتابخانه کدبوری دانشگاه بیرمنگام و نامه منسوب به دستخط حضرت رسول اکرم(ص) با همکاری موزه بحرین در این طرح مورد استفاده قرار گرفته است. 

تاکنون علاوه بر ۱۲ جلد قرآن نفیس با دستخط ائمه اطهار(ع) و تعداد زیادی از ادعیه مناجات، نامه‌ها، خطبه‌ها، احادیث و زیارات، کتاب‌های نهج الفصاحه، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه، رساله حقوق، عیون اخبار الرضا، رساله ذهبیه، نیز با رسم‌الخط منتسب به پیامبر اکرم، امام علی، امام سجاد و امام رضا علیهم‌السلام با مشارکت انتشارات قرآنیوم در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی تولید شده است.

پس از نگارش قرآن منسوب به امام حسین عسکری(ع) افرادی با سلیقه شخصی خود اقدام به اعراب‌گذاری، نقطه‌گذاری و درج علائم و تزئیناتی در اطراف حروف و کلمات و صفحات کرده‌اند که گاه حتی باعث تحریف و تغییر معانی آیات شده است که با توجه به نامفهوم بودن بسیاری از این موارد می‌توان گفت این اختلافات ناشی از اشتباه و قصور شخص نقطه‌گذار بوده است. همچنین تعداد زیادی از اوراق قرآن‌های منسوب به ائمه اطهار در قرون گذشته به دلیل شرایط نگهداری نامناسب دچار تخریب شده‌اند که با استفاده از نرم‌افزار یادشده احیا و بازآفرینی شدند.

بهترین روشی که بدون دستکاری در نسخه‌های اصلی بتوان این صفحات را احیا کرد و در اختیار عموم قرار داد، استخراج رسم‌الخط موجود از هر نسخه است که با توجه به صفحات موجود و تبدیل آن به یک نرم‌افزار جامع این امکان هم اکنون فراهم شده است. 

از دیگر آثار منسوب به امام حسن عسکری(ع) تفسیر منسوب به آن حضرت است که با استناد به اعتماد شیخ صدوق به این تفسیر و راویان آن برای بازآفرینی با دستخط منسوب به امام حسن عسکری(ع) نیز به زودی در اختیار محققان قرار خواهد گرفت. 

قرآن منسوب به امام حسن عسکری(ع)، آخرین قرآن از دور اول احیا و بازآفرینی دستخط و قرآن‌های منسوب به ائمه اطهار(ع) در کتابخانه‌ها و موزه‌های دنیاست. دستخط برخی از قرآن‌ها تنها در یک نسخه در دسترس هستند، اما دستخط و قرآن منسوبی هم هست که بیش از یک نسخه در کتابخانه‌ها و موزه‌های دنیا موجود است که در دور نخست طرح احیاء و بازآفرینی، قرآن‌هایی که احتمال انتساب آن‌ها به ائمه اطهار بیشتر بود، برای احیا دستخط و بازآفرینی قرآن استفاده شد. 

بازآفرینی قرآن‌های یادشده که برای نخستین بار در کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی در حال انجام هستند، از چند جهت قابل تأمل و بررسی است، نخست آنکه در این طرح برای هر نسخه از قرآن‌های منتسب به ائمه اطهار(ع) یک نرم‌افزار جداگانه طراحی و تولید شده و رسم‌الخط ویژه در هر قرآن به صورت اختصاصی برای این نرم‌افزار استفاده شده است به صورتی که برای هر کدام از دستخط‌های منتسب به پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) با استفاده از رسم‌الخط موجود در قرآن منتسب به هر کدام از ائمه اطهار یک نرم‌افزار جداگانه و مجموعاً ۱۲ نرم‌افزار طراحی و تولید شده و مجموع این نرم‌افزار‌ها در یک نرم‌افزار جامع با نام کامل «برنامه جامع احیا دستخط و بازآفرینی قرآن‌های منتسب به ائمه اطهار» و نام اختصاری «نرم‌افزار تطهیر» گرد آوری و عرضه شده است.