حجت‌الاسلام محمدعلی خسروی؛ میراث‌دار خصائل نیک پدر / رمزها و رازهای موفقیت در مسیر قرآن + فیلم
حاضران در مراسم عصر دلنشین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی خسروی، ضمن بیان برخی خصیصه‌های این پیشکسوت و پژوهشگر قرآنی او را میراث‌دار خصائص نیکوی پدر دانستند که درب منزل خود را در تمام طول روز برای مردم باز می‌گذاشت تا برای فراگیری قرآن و علم مراجعه کنند.
به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم «عصر دلنشین» حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی خسروی، پیشکسوت و پژوهشگر قرآنی با حضور جمعی از پیشکسوتان، فعالان و مدیران امور قرآنی و فرهنگی کشور عصر روز 18 اسفندماه در سالن شهید حجت‌الاسلام تقوی ایکنا برگزار شد.
در این نشست صمیمی که اجرای آن را محمدرضا پورمعین، مدیر انجمن خادمان قرآنی برعهده داشت، آیت‌الله هاشم‌زاده‌هریسی، عضو مجلس خبرگان رهبری؛ حجج اسلام محمدعلی نظام‌زاده، نماینده مقام معظم رهبری در امور دانشجویان ایرانی آسیا؛ سیدمحمود دعایی، مدیرمسئول روزنامه اطلاعات؛ محمدرضا حشمتی، مشاور وزیر ارشاد در امور روحانیت، همچنین عبدالهادی فقهی‌زاده، معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، احمد مسجدجامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران؛ محمدعلی خواجه‌پیری و سیدحسین موسوی‌بلده، پیشکسوت قرآنی و عادلانی، معاون فرهنگی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) حضور داشتند.
سیدفخرالدین اسماعیلی، مدیرکل دفتر آموزش، فرامرز شعاع‌حسینی، مدیر روابط عمومی معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدمهدی عزیززاده، رئیس دبیرخانه کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم و تعدادی از اعضای خانواده حجت‌الاسلام خسروی نیز در این نشست حاضر شدند.
این مراسم با تلاوت پرشور سیدجواد حسینی، قاری بین‌المللی کشورمان آغاز شد. در ابتدا پورمعین، برگزاری چنین جلساتی را به مثابه تولدی دوباره برای افراد عنوان کرد و در ادامه از خبرگزاری ایکنا برای اجرای چنین نشستی قدردانی کرد.
در ادامه این مراسم محمدحسین حسنی، مدیرعامل ایکنا، ضمن خیرمقدم به حاضران در این مراسم و خوشحالی بابت میزبانی از جمعی از فعالان قرآنی و فرهنگی کشور گفت: برنامه‌های تجلیل از اساتید به واسطه ایام کرونا به تعویق افتاد و بیش از یکسال است نتوانسته‌ایم این برنامه را داشته باشیم. دلیل این امر هم تلاش برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی بود. با این وجود حیف بود سال 99 را تمام کنیم، بدون اینکه یاد و نام بزرگان و اساتید قرآنی مثل همیشه در این سازمان ساری و جاری نشود.
وی افزود: فعالیت‌های آقای خسروی در عرصه قرآن بر کسی پوشیده نیست و کارهای ارزشمندی که در زمینه حضرت امام(ره) انجام داده‌اند، تکمیلی بر فعالیت‌های قرآنی ایشان بوده است و افتخار داده‌اند که امروز در محضرشان باشیم.
آثار برگزاری جلسات عصر دلنشین
حسنی بیان کرد: مجموعه کارهایی که در قالب عصر دلنشین صورت می یرد، از یک سو به تکریم اساتید فعال و خادمان قرآن می‌پردازد و از سوی دیگر به جامعه یادآور می‌شود که این سرمایه‌های ارزشمند مایه برکت جامعه ما هستند و باید در گرامیداشت آنها بیش از پیش تلاش کنیم. این برنامه اجرا می‌شود تا یادآور شویم که به واسطه نفس‌های پاک این اساتید است که کشورمان در مقابل بسیاری از بلایا بیمه شده است.
مدیرعامل ایکنا اظهار کرد: به واسطه تلاش های این بزرگان در بخش‌های مختلف کشور است که پرچم نظام اسلامی استوار مانده است. لذا به اعتقاد من این یادآوری از موضوع تکریم جدی‌‌تر است. امیدوارم، بیشتر شاهد کارهای پژوهشی و مطالعاتی از ایشان باشیم. در این حوزه هنوز راه‌های نرفته فراوانی باقی‌مانده است.
چهار ویژگی بارز حجت‌الاسلام خسروی
در بخش دیگری از این مراسم عبدالهادی فقهی‌زاده با بیان اینکه چند سال در محضر حضرت حجت‌الاسلام والمسلمین خسروی به مثابه شاگردی کوچک تلمذ کرده و از دانش و فضل در کنار رفتار و منش ایشان برخوردار بوده و بهره جسته‌ام، گفت: به قدر استعداد خودم چهار ویژگی از ویژگی‌های برجسته آقای خسروی را درک کرده‌ام. به گمان من یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌ها و شاخصه‌های وجودی ایشان اخلاق انسانی و ادب نفس است. فرهیختگی و سواد واقعی که امروزه از آن سخن می‌گویند در گفتار و رفتار ایشان متجلی است و در طی سال‌هایی که توفیق حضور در محضر ایشان را داشته‌ام ذره‌ای تصنع و تکلف ندیده‌ام.
معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد تصریح کرد: ایشان آنچه را بر زبان جاری می‌کند، همان است که در دل می‌گذراند و آنچه در رفتار ایشان متجلی است برخاسته از نگاه و نگرش ایشان به اطراف و به دیگران است.
این استاد دانشگاه و پژوهشگر قرآنی، ویژگی‌های برجسته محمدعلی خسروی که بسیار جلوه‌گر هم هست، خردورزی و ژرف‌نگری ایشان برشمرد و گفت: از کنار پدیده‌ها ساده نگذشتن، دیگرگونه دیدن، همه‌جانبه نگریستن و تحلیل کردن از ویژگی‌های بارز ایشان است. اینها فقط در عرصه علمی، نیست، بلکه در تعاملات با دیگران، در درک و استنباط و استحضار، در برداشت از مواضع دیگران و در عین حال انصاف و خیرخواهی نشان دادن همه این ویژگی‌ها پیداست. (متن کامل این سخنان را اینجا ببینید.)
کسی که آبروی جامعه روحانیت بود
بر اساس گزارش ایکنا در ادامه این مراسم کلیپی از فعالیت‌ها و خدمات حجت‌الاسلام والمسلین محمدعلی خسروی پخش شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمود دعایی، مدیر مسئول روزنامه اطلاعات با تأکید بر اینکه آرزوی برگزاری نکوداشتی برای حجت‌الاسلام والمسلمین خسروی را داشته‌ام، گفت: آقای خسروی، آبرو و اعتبار جامعه روحانیت است. در شرایطی که این جامعه به شدت آسیب دیده است، ایشان اعتبار این جامعه است. اگر بخواهم نمونه‌ای تاریخی از روحانیونی که آبروی جامعه روحانیت بودهاند، اشاره کنم، باید به «شیخ محمودرضا صالحانی» اشاره کرد که وزیر اسبق وزارت ارشاد، این نمونه را در کتابی با عنوان «حاج آخوند» معرفی کرد. این کتاب در یک سال، ۱۳ چاپ داشته و بزرگانی بر آن تقریظ داشته‌اند. (متن کامل این سخنان را اینجا ببینید.)
تولید آثار علمی کم‌نظیر
بر همین اساس در ادامه این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا حشمتی، مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور روحانیت به بیان سخنانی پرداخت و گفت: این نوع جلسات که قدرشناسی از خادمان فرهنگ و هنر کشور است فی نفسه ثواب دارد و ارزنده است، غبطه می‌خورم که یک سری افراد موفق نشده‌اند در این جلسه حضور پیدا کنند که البته بخشی از آن به خاطر بیماری کرونا هست.
وی در ادامه به گوشه‌هایی از ویژگی‌های اخلاقی حجت‌الاسلام خسروی پرداخت و افزود: گفته‌های ما در این جلسه نمی‌تواند شخصیتی مانند آقای خسروی را تحت تأثیر قرار دهد و همه این مطالبی که گفته شد و در ادامه هم گفته می‌شود، واقعیت‌هایی هست که ما کمترین آن را می‌گوییم.
حشمتی تصریح کرد: چند سال افتخار دوستی و همکاری با ایشان دارم. این آشنایی از زمانی که حجت‌الاسلام نظام‌زاده، رئیس اوقاف و آقای خسروی معاون ایشان بود به وجود آمد. در آن زمان نشریه‌ای به نام «میراث جاویدان» چاب می شد که طراز علمی و قدرت کم‌نظیری داشت و حیف شد مدیران بعدی نخواستند، نشریه‌ای در این طراز داشته باشند. ایشان در همان سال‌ها یک کار علمی بسیار بزرگ در مورد وقف انجام داده و البته به چاپ رسید که کار بسیار گرانسنگی است و اگر این اثر در دانشگاه‌ها پشتیبانی شود، می‌تواند مورد استفاده بسیار قرار گیرد.
معاون سابق قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به رونمایی «موسوعه‌ای» اشاره کرد و گفت: آقای خسروی از اعضای هیئت علمی این موسوعه، که در مورد حضرت امام خمینی(ره) است، بودهاند.
وی بیان کرد: برخی مفاهیم مانند صبر، تقوا، ایمان، توکل، ایثار، تواضع و ... که در قرآن هم مورد اشاره قرار گرفته‌اند، اساساً مفاهیم مقدسی هستند و اشارات قرآن هم در این مورد هست. این ویژگی‌ها به راحتی به دست نمی‌آید. یک شخصیت اگر بخواهد متواضع، مومن، حلیم و بردبار و باتقوا باشد، تمرین چندین ساله و ممارست، پیگیری، استقامت، گذشت و مقاومت کردن در برابر هوای نفس می‌خواهد تا آدم به این مراتب برسد. عبور از این تنگناها کار بسیار سختی است.
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در امور روحانیت اظهار کرد: اگر مصداقی را دنبال کنیم که موفق شده است این مفاهیم و مضامین را تبدیل به ملکه کند و اینها را در خود رشد داده باشد، شخصیت آقای خسروی است، من حقیقتاً به این ویژگی‌هایی که در ایشان وجود دارد، غبطه می‌خورم. در مقطعی که با ایشان در معاونت قرآن و عترت همکار بودم به هیچ وجه احساس ریاست نمی‌کردم.
حشمتی همچنین به نگارش خلاصه تفسیر المیزان از سوی حجت‌الاسلام خسروی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر خلاصه‌نویسی تفسیر المیزان که جای آن خالی بود از سوی ایشان انجام شده و در دست انتشار است. این خلاصه حدود پنج جلد است که پس از انتشار آن جامعه با آرای آیت‌الله طباطبایی بیشتر آشنا خواهند شد.
تسلط بالا به متون دینی و ادبی
بر اساس گزارش ایکنا، در ادامه این مراسم محمدمهدی عزیززاده، مدیر کل کمیسیون توسعه فعالیت های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم نیز به بیان مطالب کوتاهی پرداخت و با تأکید بر اینکه مطالبی که در این جلسه گفته شد دقیق و بدون اغراق بوده است، گفت: تسلط بالای ایشان به متون و محتوای دینی، اخلاق مدار بودن، نداشتن تکبر و تعصب، از جمله سجایای ایشان است.
وی افزود: افتخار داشتم هفت سال در معاونت قرآن وزارت ارشاد در محضر ایشان باشم و از ظرفیت حضور ایشان استفاده کنم و انصافاً با وجود اختلاف سنی، هیچ وقت در ایشان احساس نوع خاصی از منش و برخورد نداشتم، ایشان همیشه بزرگوارانه برخورد می‌کردند و اندیشه‌های جدیدی از ایشان صادر می‌شد که آدم احساس نمی‌کرد، تفاوت سنی وجود دارد.
عزیززاده به ویژگی هنری و ادبی ایشان نیز اشاره کرد و گفت: زمانی یک کار شخصی را پیگیری می‌کردم، آنجا بود متوجه شدم ایشان چقدر در حوزه هنر قرآنی و ادبیات تبحر دارند. ما در حوزه موسیقی دنبال یک قصیده بودم، برای مشورت خدمت ایشان رسیدم، ایشان نه تنها آن قصیده را از حفظ بودند، بلکه بر مفاهیم و محتوای بسیاری از قصاید دیگر به زبان عربی هم تسلط دارند.
وی در پایان به بیان یک خاطره پرداخت و گفت: ایشان در دوره مدیریت آقای حشمتی، مجله‌ای ویژه کودکان منتشر می‌کردند، ایشان برای تمام کارکنان معاونت به اسم فرزندان آنها نامه‌ای نوشتند، من هم نامه را به خانه بردم و به دخترم که شش سال داشت نشان دادم، بسیار خوشحال بود از این بابت که یک نفر به او نامه نوشته است. روز بعد دیدم نامه را به صورت برعکس به درب اتاق چسب زده است.
میراث‌داری سربلند
بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی نظام‌زاده، نماینده مقام معظم رهبری در امور دانشجویان ایرانی آسیا نیز گفت: خوشحال هستم که این توفیق دست داد تا در این جلسه قرآنی حضور داشته باشم، فرصت برای بحث مفصل در مورد شخصیت این فرزانه عزیز نیست، من فقط به چند نکته اشاره می‌کنم به این دلیل که بیش از 10 سال در کنار هم بودیم و در سازمان اوقاف در زمینه‌های مختلف همفکری می‌کردیم.
وی با تأکید بر اینکه این تعاریف کوچکترین تأثیری که ممکن شود ایشان را عُجب فرا بگیرد، نخواهد داشت، گفت: من با مرحوم پدر ایشان در شهر تکاب دیداری داشت، وقتی چهره نورانی ایشان را دیدم و چند کلمه همکلام شدم، متوجه شدم که از چنین پدری باید چنین پسری به جامعه عرضه شود. بسیاری از مطالبی که در مورد آقای خسروی گفته شد ارثی است که از ناحیه پدر به ایشان رسیده و ایشان هم آگاهانه آنها را در وجود خود پیاده کرده و آن را قدر دانسته است.
نظام‌زاده با اشاره به اینکه فروتنی آقای خسروی زبانزد خاص و عام است، افزود: در مراودات ایشان ملاحظه کرده‌ام که عدم تظاهر به فعالیت‌هایی که انجام داده‌اند در ایشان وجود دارد، اگر چناچه تمام آثار مکتوب ایشان، با اسم و عنوان دیگری چاپ و پخش شود یک ذره اعتراض نخواهد کرد و اصلاً برای ایشان مهم نیست، نامی بر کتاب باشد یا خیر؛ این خیلی مهم است که آدم اینقدر خود را شناخته باشد در این قبیل مواقع نلغزد و این مسائل برای او عادی باشد.
وی اظهار کرد: وقتی با چنین شخصیتی مواجه هستیم که از نظر هوش، استعداد و درک مسائل سرآمد هستند، توضیح دادن برای ایشان لازم نیست و با یک اشاره متوجه منظور می‌شوند و همین کافی است تا آخر همه کارها را دنبال می‌کند. در مسائل ادبی، علمی، تحقیقی، اجتماعی و مسائل زندگی و در همه زمینه‌ها ید طولایی دارد و بدون تظاهر در حل مسائل مختلفی که اتفاق می‌افتد ماهرانه و استادانه رد می‌شود و آنها را به سرانجام می‌رساند بدون اینکه مشکلی به وجود بیاورد.
نظام‌زاده بیان کرد: آقای خسروی در زمینه مسائل قرآنی صاحب‌نظر است و تسلط ایشان به آیات قرآن، تفاسیر مختلف و ترجمه‌های فارسی که تا کنون از قرآن صورت گرفته است، بسیار خوب است. من نمی‌خواهم بگویم همه ترجمه‌های فارسی قرآن را خوانده است، اما به همه آنها آگاهی دارد و گرایش مترجمان و میزان اهمیت و صحت ترجمه‌ها را به خوبی می‌داند. در زمینه مسائل ادبی خیلی از اوقات اتفاق می‌افتاد که متن‌هایی را به ایشان ارائه می‌دادیم در یک نگاه اشکالات آن متن را می‌دید و با یک جابجایی واژه‌ها متن روانی را تحویل می‌داد.
نماینده مقام معظم رهبری در امور دانشجویان ایرانی آسیا تصریح کرد: اخیراً گاهی از اوقات درصدد سرودن شعر تلاش می‌کنم، از سال گذشته تا‌کنون این میل بیشتر شده و مقداری سرعت گرفته است، اما آنچه می سرودم را بدون اظهار نظر آقای خسروی به نفر دوم نشان نمی‌دادم. بارها ایشان با یک تغییر اندک در مصرعی و در یک بیتی غزل را متحول می‌کرد و این برای من جالب بود و بر این همکاری در این زمینه با ایشان ادامه دادم. می دانم در حال حاضر اشتغال به تفسیر المیزان دارند و خیلی کار وقت‌گیری است، اما با این وجود گاهی غزلی به ایشان می‌دادم تا نظر خودشان را بگوید و چون می‌دانستم وقت ندارد می‌گفتم که سریع ببیند و نظر بدهد، اما ایشان قبول نمی‌کردند و می‌گفتند باید با دقت و ظرافت خاصی به این موضوع رسیدگی شود.
نظام‌زاده در بخش پایانی صحبت‌های خود عنوان عصر دلنشین برای این جلسه را یک عنوان بسیار شیرین برشمرد و گفت: امیدوارم کارها به کاربردی کردن قرآن کریم منتهی شود. در جلسه‌ای که صبح امروز برگزار شد، یکی از دوستان از نبودن قرآن در اقتصاد و بازار و ... گلایه داشت و حقیقتاٌ این باعث تأسف است، چرا که قرآن برای عمل است، اگر این کتاب را عملی نکنیم در واقع کاری در عرصه قرآنی انجام نداده‌ایم و قرآن همچنان مهجور است. برای خارج کردن قرآن از این غربت همه وظیفه‌مند هستیم، مخصوصاً ما که عنوان خادم قرآنی را با خود یدک می‌کشیم
وی در ادامه دو جلد کتاب با عناوین «صحبت قرآن» و «صحبت حافظ» که هر دو نوشته الهی قمشه‌ای هستند به حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی خسروی اهدا کرد.
خصلتی ودیعت گرفته شده از امام(ره)
بر اساس این گزارش در بخشی دیگری از این مراسم محمدعلی خواجه پیری، پیشکسوت قرآنی و عضو شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بیان سخنان کوتاهی در مورد حجت‌الاسلام خسروی پرداخت و گفت: آدم‌های خوب زیاد هستند و آدم‌های خیلی خوب هم زیاد هستند، اما مواضعی هست که آدم‌های خوب را از آدم‌های بسیار خوب متمایز می‌کند. روزی در اقامتگاه امام(ره) روحانی کم سن و سال نزد امام رفتند و امام ایشان را تحویل گرفتند، بعد که مرخص شدند، یکی نزد معظم له رفت و عرض کرد، ایشان از مخالفان شما بود که نزد شما آمد، عصر همان روز حضرت امام مرحوم حاج احمد آقا را خواستند و یک پولی به ایشان دادند تا به آن فرد که نزد ایشان آمده بود، بدهد.
وی با اشاره به اینکه مقام معظم رهبری نیز همین‌گونه است و گاهی اوقاف برای مخالفان خود هدایایی می‌فرستند، افزود: در جلسات مشترکی که با آقای خسروی حضور می‌یابم که داشتن انصاف در این جلسه بسیار مهم است. انصافی که ایشان در آن تصمیم‌گیری‌ها دارند و رأی نافذی هم دارند، بسیار ارزشمند است. انصافی که از ایشان دیده‌ام قابل احترام است. این جلسه نکته مهم و درس اخلاقی است که نشان می‌دهد، حالا که در موضعی قرار داریم اگر یک فرد که با ما هم نظر نیست، نیاز به انصاف ما داشت آن را دریغ نکنیم و با انصاف رای بدهیم.
شخصیتی که حرمت علم دینی را بالا برد
بر اساس گزارش ایکنا، در بخش دیگری از این مراسم، احمد مسجدجامعی، عضو شورای اسلامی شهر تهران نیز به بیان گوشه دیگری از ویژگی‌های شخصیتی حجت‌الاسلام خسروی پرداخت و گفت: آقای خسروی یک شخصیت علمی و فرهنگی است و اجمالاً به عقیده من در این جلسه موضوع علم ایشان به حاشیه رفت.
وی با اشاره به اینکه موضوع علم در حوزه بیشتر به حاشیه رفت و کرامات جای آن را گرفت، گفت: یک بار خدمت یکی از بزرگان در کشور عراق بحث انتشار آثار قرآنی و ... مطرح شد، آن شخص گفت من دیده‌ام همه اینها بحث کرامت است و علم نیست و بعد هم گفت هر چند اگر اینها هم درست باشد، اما آیا در مکتب امام صادق(ع) علما رجحان دارند یا این افراد؟ اگر مبنا این است که شما در اصول دین بایستی خودتان با تحقیق و دانش و علم به نتیجه برسید، در این مکتب کتاب‌های حدیثی با کتاب علم و عقل شروع می‌شود و با کرامات شروع نمی‌شود.
مسجدجامعی با اشاره به اینکه آقای خسروی حرمت علم را نگه داشته و بر حرمت علم دینی افزوده است، گفت: در آثار و کارها و نوشته‌های ایشان تمسک به اموری که اشاره کردم، نمی‌بینید. کاری که ایشان در مورد موسوعه انجام داد، خود یک نوع اندیشه فراگیر بود. یعنی ایشان موسوعه را بر مبنای فقه جهان اسلام نوشت، این یعنی احترام گذاشتن به جهان اسلام. یعنی ما نظر داریم اما آنها نیز نظر دارند.
بر اساس این گزارش در بخشی پایانی این مراسم حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی خسروی به بیان سخنانی پرداخت. وی در ابتدای صحبت های خود از برگزارکنندگان این جلسه و شخصیت‌هایی که در این نکوداشت حضور یافته‌اند قدردانی کرد و گفت: امیدوارم این مطالب بیش از همه در خود بنده مؤثر باشد و اگر عمری بود بتوانیم خودم را بر این نظرات تطبیق دهم. در درجه اول باید از خداوند متعال سپاسگذاری کنیم که ما را بعد از نزول قرآن به دنیا آورد و در زمانی به دنیا آمدیم که از برکت قرآن بهره‌مند شدیم و همچنین باید خداوند را شکر کنیم که بر بعثت که با برترین انسان‌ها بر ما منت گذاشت و او را پیامبر(ص) ما قرار داد. لازم می‌دانم از پدر و مادرم سپاسگزار باشم، به خصوص پدرم که هر چه دارم از اوست. همچنین لازم می‌دانم از اساتید قرآنی خودم «میرزامحمدباقر ملکی‌میانجی»، «سیدمرتضی شبستری»، «آیت الله خزعلی» و «آیت الله مشکینی» که قبل از انقلاب مباحث قرآنی را در خدمت این بزرگان بودم، قدردانی کنم.
وی افزود: از رؤسایی که بعد از انقلاب داشتم هم تشکر می‌کنم که اگر همکاری آنها نبود به توفیقی نمی‌رسیدم، حضرت آیات‌الله امام‌جمارانی، حجت‌الاسلام نظام‌زاده، که حدود 17 سال در اوقاف نهایت همکاری را کردند تا یک سری کارهای فرهنگی انجام دهم. در ادامه موسسه تنظیم و نشر آثار امام(ره) این زمینه را برای من فراهم کردند تا با اندیشه‌های امام(ره) آشنا شوم. ان شاالله دومین همایش اندیشه امام(ره) روز چهارشنبه، 20 اسفندماه در حرم امام(ره) به همت معاونت قرآن و عترت وزارت ارشاد برگزار خواهد شد.
خسروی تصریح کرد: در ادامه به فعالیت در وزارت ارشاد پرداختم و حدود چهار سال در خدمت حجت‌الاسلام حشمتی بودم که نهایت بزرگواری را کردند و توانستم در آن دوره هم فعالیت‌هایی را انجام دهم. در ادامه استاد علوم قرآنی جناب آقای فقهی‌زاده حضور یافتند که زمینه فعالیت بنده را فراهم کردند. بنابر این اگر کاری در حوزه قرآن انجام شده به برکت کسانی بوده که به من کمک کرده‌اند. در آخر هم باید صمیمانه از فرزندان و همسرم سپاسگزاری کنم که اگر همکاری آنها نبود، قطعاً به هیچ توفیقی نائل نمی‌شدم.
این چهره قرآنی در بخش دیگری از صحبت های خود به آیه «كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُولُو الْأَلْبَابِ»، اشاره کرد و گفت: غیر از مبارک بودن و با برکت بودن، قرآن کریم دو ویژگی دیگر دارد که یکی اینکه در آیات آن تدبر کنند و دوم آنکه متذکر شوند. تدبر، کار عقل است و تذکر کار دل، عقل است که می‌اندیشد و دل است که پند می‌گیرد. تدبر به تنهایی راهگشا نیست، مگر اینکه منتهی به تذکر شود. تذکری هم مفید است که از راه تعقل به دست بیاید، نه خرافه و خواب، گاهی با خرافه و خواب هم تذکر ایجاد می‌شود، اما ماندگار نیست.
خسروی با اشاره به اینکه تدبر عقلانی اگر منشأ تذکر شد انسان برای همیشه در صراط مستقیم پایدار خواهد ماند، به سخنی از امام (ره) اشاره کرد و گفت: امام (ره) می فرمایند، قرآن تجلی تام خداوند متعال است؛ یعنی خداوند متعال با تمام حقیقت و صفات و ذات خود در قرآن متجلی شده است، ما که در محضر قرآن هستیم در محضر خدا هستیم، افسوس که از قرآن با این ظرفیتی که دارد، نتوانسته‌ایم استفاده کنیم. استفاده‌هایی در حد قرائت، ترجمه، روخوانی و ... خوب است، اما قرآن فراتر از این است. استفاده در این حد از قرآن مانند این است که از ابوعلی سینا برای تزریقات استفاده کنیم یا علامه طباطبایی را بیاوریم الفبا یاد بدهد. ما می‌توانیم از قرآن و این دریای بیکران بسیار استفاده ببریم، اما نتوانسته‌ایم یا نخواسته‌ایم، اگر بخواهیم او کمک و راهنمایی می‌کند.
این پژوهشگر قرآنی به جدیدترین دوبیتی خود که اخیراً سروده است اشاره کرد و گفت: «بلند است این ندا از نای قرآن / که باید زیست با معنای قرآن / خدا را یک تجلی بوده در تور / تجلی‌هاست در سینای قرآن». هر آیه و هر کلمه از قرآن یک تجلی از خداوند متعال است.
یادی از مکتب پدر
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: چیزی که رمز موفقیت بوده است، همان چیزی بود که جناب آقای مسجدجامعی به آن اشاره کردند؛ بنده تعصب را در مباحث قرآنی کنار گذاشتم و این را از پدرم آموخته بودم. ایشان نماینده آیت‌الله العظمی بروجردی و از شاگردان فلسفه امام(ره) بود. آیت‌لله بروجردی به ایشان مأموریت می‌دهند تا در یک منطقه‌ای دورافتاده‌ای سکنی گزینند. ایشان دهم خرداد سال 1334 وارد آنجا شدند و و دهم خرداد 74 پیکر ایشان به خاک سپرده شد. آیت‌الله بروجردی به ایشان فرموده بود: «شنیده‌ام آنجا مذاهب مختلف است، وجود شما آنجا غنیمت و لازم است» این جمله در گوش پدر ما بود. ایشان در تکاب از شرح امثله تدریس می‌کردند تا منظومه سبزواری، هرکس چیزی می‌خواست ایشان می‌گفت در خانه من باز است.
خسروی افزود: دکتر «حسن انوری» که از مفاخر ادبی کشور و صاحب لغت‌نامه و فرهنگ معین هستند در تکاب همسایه ما بود. خود ایشان نقل کرده و نوشته است «من معلم و دیپلمه بودم، خدمت آقا شیخ عزیزالله خسروی رفتم و گفتم می‌خواهم مقداری ادبیات عرب بخوانم، ایشان گفت فرزندم هر موقع خواستی بیا» پدرم تعصب آخوندی نداشت که این علوم فقط باید به آخوند گفته شود، گفته بود هرکس بیاید در خانه من باز است. آقای انوری گفته بود فقط در بین‌الطلوعین می‌توانم بیایم، پدر فرموده بود در خانه باز است. ایشان مقداری مختصرالمعالی را خوانده بود و همان شد که ایشان به ادبیات رو بیاورد و امروزه به یکی از مفاخر ادبیات ایران تبدیل شده است.
این چهره قرآنی با اشاره به اینکه اهل تسنن نیز نزد پدرم رفت و آمد داشتند و برای آنها تدریس می‌کرد، گفت: یکی از علمای اهل سنت که جوان بود، به منزل پدر آمده بود از من خواست با ایشان مباحثه کنم، حدود سه ماه با این فرد «انوارالتنزیل» را مباحثه کردم. روزهای آخر از من خواست یک تفسیر را معرفی کنم، من «مجمع البیان» را به ایشان معرفی کردم. آن ایام گذشت تا اینکه بعد از 40 سال حدود دو سال قبل یکی به من زنگ زد، تا حرف زد متوجه شدم همان فرد است. خواست تا همدیگر را ببینیم. بعد از اینکه همدیگر را در حوزه علمیه تکاب دیدیم، برای ایشان قصیده‌ای از یکی از شعرای اهل تسنن در مدح پیامبر را خواندم. از ایشان هم خواستم یک شعر بخواند و جالب است که ایشان اشعار «فرزدق» در مدح امام سجاد(ع) را خواند. جالب بود که یک شیعه از شعر اهل سنت بخواند و یک اهل تسنن از شعر شیعه قرائت کند.
خسروی اظهار کرد: ما اگر بتوانیم بحث قرآن را گسترده مطرح کنیم و مرزهای شیعه و سنی را برداریم چه آثاری را به دنبال خواهد داشت. شما می‌دانید حضور قراء مصری در ایران چه تحولی ایجاد کرد و همه هم اهل سنت بودند. در سال 79 توفیق شد به مصر رفتم، وارد کنسولگری که شدم گفتند، قرار بود، «دکتر احمد احمد نعینع» را برای اولین بار به ایران دعوت کنیم، اما از تهران گفته‌اند، نباید بیاید، پرسیدم علت آن چیست؟ گفتند به خاطر این که ریش ندارد. اینها درد است که باید گفته شود. تصمیم گرفتم به ملاقات ایشان بروم، تا وارد منزل ایشان شوم به استقبال من آمد و دیدم آماده سفر به ایران هست و برای این سفر هم بسیار مشتاق است. نشستم و بعد از مدتی به او گفتم ایرانی‌ها یک قیافه خاصی را از مصری‌ها می‌پسندند، رفت یک کلاه و عبا پوشید و گفتم اگر کمی ریش هم داشته باشید، بد نیست. بعد گفت از سادات حسنی است. خوشبختانه مشکل برطرف شد و ایشان به ایران تشریف آوردند.
وی با تأکید بر اینکه اگر تعصبات را کنار بگذاریم بسیاری از مشکلات برطرف می‌شود، گفت: تعصب اگر از دری وارد شود، شکوفایی از در دیگر بیرون می‌رود. ما سعی کنیم برای رشد و شکوفای را کنار بگذاریم. اخیراً خواندم آیت‌الله مرعشی نجفی به اصفهان، خدمت بانو امین اصفهانی می‌روند و از ایشان تقاضای اجازه نقل حدیث می‌گیرند. در آن زمان آیت‌الله مرعشی در حد مرجعیت بوده است و حاضر می‌شود از یک بانویی اجازه نقل حدیث دریافت کند. در این زمینه مباحث فراوان است.
خسروی در بخش دیگری از صحبت های خود به «موسوعه الوقف» اشاره کرد و گفت: موسوعه الوقف هم همین دیدگاهی که عرض کردم را دنبال می‌کند و نظرات فقهی تمام علمای شیعه، اهل سنت، زیدیه و حتی آنهایی که چهار مذهب را قبول ندارند در این 11 جلد جمع کرده‌ایم و در خدمت آقای مسجدجامعی به خدمت آیت الله العظمی سبحانی رفتیم، موسوعه را نشان ایشان دادیم، نگاهی کرد و خطاب به آقای مسجدجامعی فرمودند «نمی‌دانم از دیدار آقای مسجدجامعی خوشحال‌تر باشم یا از دیدار این کتاب». بعد فرمودند: برای تقریب بین مذاهب مباحث شیعه و سنی و ولایت کارساز نیست، راه همین است که این کتاب به کتابخانه‌های اهل تسنن برود و ببینند شیعه هم چه نظری دارد. همانجا یک نامه‌ای به علمای اهل سنت عربستان نوشتند تا این کتاب به آنجا تقدیم شود.
این پژوهشگر قرآنی به نگارش قرآنی با عنوان قرآن «علی ابن محمداسماعیل تبریزی» اشاره کرد و گفت: این قرآن برای مظفرالدین شاه زمانی که ولیعهد بوده نوشته شده است، قرآن بسیار نفیس است و به مناسبت صدمین سال ولادت امام (ره) انتخاب شد و آقای نظام‌زاده هم بانی شدند این قرآن انتخاب و چاپ شد. کارهای مربوط به این کتاب بیش از پنج سال زمان برد و تمام کارهایی که در خوشنویسی لازم است در آن به کار رفته است. اگر ایکنا یک روزی خواست در این زمینه خط ایرانی کاری انجام دهد در این زمینه می‌تواند یک رونمایی بگذارد.
وی در ادامه به تلخیص المیزان اشاره کرد و گفت: طرحی ارائه شد تا المیزان در پنج جلد به فارسی تلخیص شود، این کار را قبول کردم و توفیق شد سه دوره المیزان را مرور کنم.
در پایان ضمن قدردانی از همه عزیزان، شعری با عنوان «کتاب رشد و رویش» را سروده‌ام که به پاس تشکر تقدیم می‌کنم.
دانی که چیست قرآن؟ آیین رشد و رویش
سرمایه تعقل الهام بخش بینش
جان را کند معطر گلگشت آیه‌هایش
تابد فروغ هستی زان نور آفرینش
هر سوره داستانی در سبک زندگانی
هر آیه رهنمودی بهر تلاش و کوشش
بنوشته ذات یزدان این نسخه را بر انسان
روزی که کرد او را از ما سوی گزینش
اعجاز شد سراسر آیات بیناتش
هم در مقام معنی هم لفظ و سبک چینش
آرایه های قرآن در متن و در معانی
شد منشأ تدبر، میزان فهم و دانش
عالیترین پیامش در صلح آرمیدن
زیباترین ندایش با ذات حق نیایش
بنیان کفر لرزان زآیات محکماتش
ظلمت شود گریزان چون خور نمود تابش
عترت قرین قرآن گردید تا نماید
پویندگان حق را راه صحیح پویش
روح پیام قرآن جمع است در دو عنوان
در پیش عدل کرنش بر ضد ظلم خیزش
گر طالب کمالی بشتاب سوی قرآن
کاین معجز الهی است مبنای رشد و رویش
برآستان قرآن سر نه «ندا» که نبود
جز این کلام حقگو اندر خور ستایش (محمدعلی خسروی«ندا»)
بر اساس گزارش ایکنا هدایایی به رسم یادبود از سوی ایکنا و برخی دیگر از مهمانان حاضر در جلسه به حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی خسروی اهدا شد و در پایان نیز به مناسبت روز درختکاری یک اصله نهال در حیات ایکنا کاشته شد.
گزارش از تیمور کاکایی
انتهای پیام
