نقدینگی اندک نمایشگاه قرآن برای ناشران دینی/ چرا وام تحفه مسکوت ماند؟

علی حاجی‌تقی، عضو هیئت مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان قم در گفت‌وگو با ایکنا درباره وضعیت ناشران قم در یک سال گذشته گفت: چرخه نشر از پدیدآورنده و صاحب اثر آغاز و تا انتشارات، مراکز پخش و کتابفروشی‌ها را شامل می‌شود؛ از این رو همه این زنجیره‌ها به هم متصل هستند و هر شرایطی بر همه این زنجیره‌ها اثرگذار خواهد بود. این در حالی است که در یک سال گذشته اوضاع سختی را تجربه کردیم، زیرا از یکسو گرانی و عدم ثبات قیمت‌ها به ویژه در مورد اقلام مصرفی تولید کتاب مطرح بود و از سوی دیگر فشار‌های اقتصادی باعث کاهش مطالبه کتاب از سوی مخاطبان شد و بیماری کرونا بر همه این‌ها افزود و سختی‌ها و مشکلات را مضاعف کرد.

 

وی افزود: بیماری کرونا ساعت‌های کار اصناف را محدود و تردد‌ها را کم کرد و نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز تعطیل شد؛ بنابراین وقتی تقاضا کم می‌شود تولید محصول از سوی ناشر نیز کاهش می‌یابد و در خواست تولید محتوا هم کم خواهد شد. درست است که تولید اندیشه تعطیل‌بردار نیست اما اگر نویسنده به دلیل این شرایط، اثرش مدت‌ها معطل چاپ بماند، دیگری انگیزه‌ای برای نوشتن نخواهد داشت.

 

حاجی‌تقی در پاسخ به اینکه آیا نشر الکترونیک هم نتوانست بخشی از خسارات کرونا را جبران کند، گفت: در انتشار کتاب‌های عمومی به دنبال کاهش تقاضا، تولید محتوا هم کاهش یافت و اکثر آثار تجدید چاپ و یا با تیراژ محدود منتشر شدند. هر چند انتشار آثار تا حدودی به سمت دیجیتالی و الکترونیک شدن رفت اما نمی‌توان گفت اتفاق خاص و معنی داری در این حوزه روی داد که بتواند تحولی در صنعت و اقتصاد نشر رقم زند.  

 

وی ادامه داد: در سال جاری طرح‌های حمایتی در قالب عیدانه، تابستان، پاییزه و اخیراً هم زمستانه کتاب برگزار شد و اگر این‌ها نبود شاید ناشران و کتابفروشان مشکلات بیشتری داشتند. در طرح زمستانه کتاب، یارانه ۵۰ هزار تومانی به ازای خرید ۲۰۰ هزار تومان کتاب از کتابفروشی‌ها به مخاطبان ارائه می‌شود که این‌ها طرح‌های بسیار خوبی هستند یعنی هم از مخاطب و هم از کتابفروشی‌ها و هم مراکز پخش و ناشر حمایت می‌کنند. یکی از مشکلات این طرح‌ها اعتبار محدودی است که به هر کتابفروشی اختصاص می‌یابد و درخواست ما این است که به اینگونه طرح‌ها توجه بیشتری بشود.  

 

این ناشر برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب را به عنوان یک طرح حمایتی از نشر مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: این نمایشگاه با وجود اینکه نخستین تجربه بود، به همین دلیل مشکلاتی داشت اما در مجموع اتفاق خوبی رقم خورد و بسیاری از مشکلات در طول نمایشگاه مرتفع شد، امیدوارم این نمایشگاه در سال‌های بعد در کنار نمایشگاه بین المللی کتاب تهران قرار گیرد و نواقصی که در  نمایشگاه حضوری وجود دارد، نمایشگاه مجازی مکمل آن باشد.

 

وی در ادامه با اشاره به وام‌های اعطایی به ناشران گفت: میزان این وام‌ها که برای حمایت از مشاغل آسیب‌دیده از کرونا بود، اصلاً قابل توجه نبود و بازپرداخت‌های سنگینی هم داشت و جرایم سنگینی هم برای دیرکرد بازپرداخت وجود دارد. تسهیلات دیگری نیز قرار بود در قالب وام‌های تحفه ارائه شود و وزارت ارشاد در این راستا سامانه‌ای راه‌اندازی کرد و اولین بار برای وام‌های یک میلیارد تومانی برای  تأسیس موسسات و فعالیت‌های بنگاه‌های فرهنگی ثبت‌نام شد؛ اما این وام کاملاً مسکوت ماند و ظاهراً برنامه‌ریزی خاصی هم پشت آن نبوده، در مرحله بعد از ناشران خواسته شد برای دریافت وام تا سقف صد میلیون تومان ثبت‌نام کنند، که حتی اسامی هم به صندوق کار آفرینی امید اعلام شده، اما هر با این صندوق تماس می‌گیریم، از توافق نهایی انجام شده برای اعطای وام، اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند، مگر اینکه طی چند روز اخیر اتفاقی در این زمینه افتاده باشد که از آن بی‌اطلاع باشم.

 

این ناشر در پاسخ به اینکه ناشران قم چقدر در عرصه دیجیتال ورود کرده‌اند، گفت: ناشران محدودی داریم که کارشان به صورت تخصصی نشر دیجیتال باشد. اغلب ناشران، نشر مکتوب دارند و برخی در کنار این کار به نشر دیجیتال هم می‌پردازند. نشر دیجیتال به دلیل گرانی کاغذ جذابیت‌های خاص خود را دارد و با محدودیت‌های تردد در روز‌های نخستین قرنطینه بسیار مورد توجه قرار گرفت و ناشران بسیاری علاقه‌مند شدند به این حوزه ورود کنند. اما هنوز آن طور که باید و به جز چند مؤسسه بزرگ که تحت حمایت مراکز دولتی و سازمانی هستند، ناشران قم به حوزه نشر دیجیتال ورود جدی نکرده‌اند. در حالی که ورود به این عرصه امری ضروری است، زیرا در غیر این صورت آسیب جدی از این مسئله خواهند دید.

 

وی در پاسخ به اینکه با توجه به تراکم ناشران کتاب‌های مذهبی و دینی در قم، وضعیت این نشر چگونه است، بیان کرد: وقتی بنده از مشکلات نشر صحبت میکنم، منظورم ناشر خصوصی است؛ ممکن است در این میان چند ناشر دینی دولتی و یا سازمانی هم باشد که وضعیت نشر خوبی داشته باشند، اما به طور کلی وضعیت نشر دینی در قم به مراتب بدتر از سایر ناشران است. مشکل این ناشران علاوه بر تهیه کاغذ، در نسبت هزینه تمام شده کتاب به قیمت فروش نیز هست، زیرا این دسته از کتاب‌ها نسبت به سایر دسته‌ها از قیمت پایینی برخوردار هستند و مخاطبان نیز هزینه بالایی برای این کتاب‌ها پرداخت نمی‌کنند، شاید هم مخاطبان به قیمت پایین کتاب‌های دینی عادت کرده‌اند. در حالی که شرایط تهیه کاغذ و چاپ برای همه ناشران یکی است و از هیچ امتیازی برخوردار نیستند.

 

حاجی تقی درباره برگزاری نمایشگاه بین‌المللی مجازی قرآن در سال ۱۴۰۰ گفت: این نمایشگاه هیچگاه در بخش فروش کتاب جذابیت چندانی نداشته و نقدینگی برای ناشران ایجاد نمی‌کرد. اما اینکه قرار است این نمایشگاه به صورت مجازی برگزار شود، شاید اتفاقات مثبتی را در این زمینه شاهد باشیم و این نمایشگاه بتواند مخاطبان را پای اینترنت و فضای مجازی بکشاند تا از این طریق با عناوین و تازه‌های علوم قرآنی آشنا شوند و بتوانند این کتاب‌ها را تهیه کنند.  

 

عضو هیئت مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان قم تصریح کرد: امیدوارم نمایشگاه قرآن به خوبی برگزار شود و همچنین سال آینده به سمتی برویم که بیماری ویروس کرونا رفع شود. قیمت‌ها تثبیت شود و حال و روز بهتری را در حوزه نشر داشته باشیم. در غیر این صورت سال آینده برای بسیاری از بنگاه‌های انتشاراتی، کتاب فروشی‌ها و صاحبان اثر سال سخت‌تری نسبت به امسال خواهد بود.

 

گفت‌وگو از سمیه قربانی