کد خبر: 3967616
تاریخ انتشار : ۰۷ ارديبهشت ۱۴۰۰ - ۱۸:۵۶

رمضان؛ بهار معنویت و همدلی / نقش و جایگاه زنان در حفظ و ترویج ارزش‌های رمضان

در وبینار «رمضان؛ بهار معنویت و همدلی» سخنرانان بر موضوعاتی از جمله همدلی و وحدت در ماه رمضان، رابطه بین روزه و همدلی، نقش زنان در حفظ و ترویج ارزش‌های رمضان در خانواده، راهکارهای تغییر فرهنگ جامعه از دیدگاه قرآن و انس با قرآن و ... تأکید کردند.

رمضان؛ بهار معنویت و همدلی

به گزارش ایکنا؛ مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به مناسبت ماه مبارک رمضان و به منظور استفاده از ظرفیت و پتانسیل موجود بانوان در کشور، وبینار بانوان تقریبی خطه خراسان(رضوی، شمالی، جنوبی) با عنوان «رمضان بهار معنویت و همدلی» را امروز سه‌شنبه هفتم اردیبهشت‌ماه به صورت استانی در اولین استان پایتخت معنوی کشور یعنی در استان خراسان رضوی برگزار کرد. جمعی از بانوان شیعه و سنی سخنرانان این وبینار بودند و درباره موضوعاتی از جمله «ماه مبارک رمضان ماه همدلی و وحدت»، «رابطه بین روزه و همدلی و وحدت»، «رمضان ماه خودسازی، نقش زنان در حفظ و ترویج ارزش‌های رمضان در خانواده»، «راهکار‌های تغییر فرهنگ جامعه از دیدگاه قرآن، حفظ کرامت و عزتمندی بانوان و تأثیر آن بر اعضای خانواده»، «رمضان ماه توحید و تجلیل از حضرت خدیجه(س) به عنوان مادر توحیدگران»، «بهار و معنویت و انس با قرآن» ایراد سخن کردند.

‌رمضان، ماه توحید و خدیجه(س) مادر توحیدگرایان


فاطمه سادات علوی، استادیار دانشگاه جامعةالمصطفی(ص) با موضوع «رمضان، ماه توحید و خدیجه(س) مادر توحیدگرایان» به ایراد سخن پرداخت و اظهار کرد: نبی مکرم اسلام حضرت محمد مصطفی(ص) ماه مبارک رمضان را «شهرالله» نامید؛ چون روزه مال خداست و این ماه، ماه روزه است و رمضان، نامی از نام‌های مبارک خداوند سبحان است. پس رمضان در حقیقت، شهرالله است. خداوند روزه را در این ماه واجب کرده است و روزه فقط مال خداست. ابن اثیر در نهایه چنین می‌گوید: یکی از نکاتی که خداوند متعال بر اساس حدیث قدسی «الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أجْزَی بِه‏» فرمود: این است که هیچ ملتی از ملت‌های مشرک و بت‌پرست، برای بت‌ها روزه نمی‌گرفتند، اگرچه برای بت‌ها نماز می‌خواندند، قربانی می‌کردند و مراسم دیگر داشتند، اما روزه تنها برای خداست و هیچ مشرک و بت‌پرستی برای تقرب به بت، روزه نگرفته است. پس روزه برای خداست و ماه رمضان، ماه خداست، ماه توحید است، ماه توحیدگرایان است، ماه موحدان است.

وی افزود: از سوی دیگر ماه رمضان، ماه بهار قرآن است، چنانچه امام محمد باقر(ع) در این زمینه فرمودند: «لِکُلِّ شَیْ‏ءٍ رَبِیعٌ وَ رَبِیعُ الْقُرْآنِ شَهْرُ رَمَضَانَ؛ برای هر چیزی بهاری است و بهار قرآن، ماه رمضان است». ماه رمضان، ماه نزول قرآن است، چنان‌که خداوند متعال در آیه ۱۸۵ بقره فرموده: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَ الْفُرْقان...؛ ماهِ رمضان است ماهى که قرآن، براى راهنمایى مردم، و نشانه‏‌هاى هدایت، و فرق میان حق و باطل، در آن نازل شده است».

وی در ادامه افزود: به مناسبت ماه مبارک رمضان که ماه نزول قرآن است و به مناسبت ایام روزه که روزه برای خداست و فقط مال خداست و ماه رمضان به این مناسبت، ماه توحید و ماه توحیدگرایان است، آیاتی از قرآن کریم را که اشاره به اقسام توحید دارد مرور می‌کنیم؛ نخست توحید ذاتی: «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ، اللَّهُ الصَّمَدُ، لَمْ یَلِدْ وَلَمْ یُولَدْ، وَلَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُوًا أَحَدٌ، توحید صفاتی: لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَهُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ، توحید عبادی: وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِکَ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا نُوحِی إِلَیْهِ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاعْبُدُونِ، توحید افعالی که بر دو قسم است: توحید خالقیت؛ ذَلِکُمُ اللَّهُ رَبُّکُمْ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ خَالِقُ کُلِّ شَیْءٍ فَاعْبُدُوهُ؛ آفریننده همه موجودات، خداوند است و توحید ربوبی؛ قُلْ مَنْ یَرْزُقُکُمْ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أَمَّنْ یَمْلِکُ السَّمْعَ وَالْأَبْصَارَ وَمَنْ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَیُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَمَنْ یُدَبِّرُ الْأَمْرَ فَسَیَقُولُونَ اللَّهُ فَقُلْ أَفَلَا تَتَّقُونَ».

علوی گفت: حال که اشاره به آیاتی از اقسام توحید در قرآن کریم داشتیم، چه خوب است به مناسبت ایام ماه مبارک رمضان، اشاره‌ای داشته باشیم به کسانی که بیشترین حق را به گردن ما مسلمانان دارند و بیشترین زحمت را برای اعتلای کلمه توحید در جهان، متقبل شده‌اند. مشخص است در اولین مقام، حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی(ص) قرار دارند و در بین زنان، اولین کسی که به اسلام ایمان آورد و تمام هم و غم خویش را برای دفاع از اسلام و آموزه‌های اسلامی و اعتلای کلمه توحید به کار بست، حضرت خدیجه کبری(س) است. خدیجه(س) زنی طاهره، زکیه، راضیه، و مرضیه بود. در زیارتنامه منسوب به حضرت خدیجه(س) چنین آمده است: «.. السلام على أزواجک الطاهرات‏ الخیرات‏ أمهات المؤمنین خصوصا الصدیقة الطاهرة الزکیة الراضیة المرضیة خدیجة الکبرى أم المؤمنین؛ سلام بر همسران پاک و نیک تو، مادران مومنان به خصوص سلام بر بانوی راستین و پاک و پاکیزه، خشنود و پسندیده، خدیجه بانوی بزرگ، مادر مومنان. همچنین در سوره مبارکه احزاب، آیه ۶ خداوند متعال، حضرت خدیجه کبر(س) و سایر همسران پیامبر را مفتخر به کنیه «أم المؤمنین» نموده: «النَّبِیُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَأَزْوَاجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ؛ پیامبر(ص) نسبت به مؤمنان از خود آنها، اولی است و همسران او، مادران آن‌ها محسوب می‌شوند».

وی افزود: یکی از ارزشمندترین کنیه‌های حضرت خدیجه(س) این بود که پیامبر(ص) او را به فرمان خدا به عنوان پرافتخار «اُم‌ُّ الْمُؤْمِنین» مفتخر ساخت؛ چرا که آن زن فداکار و پراخلاص، در روزگار غربت اسلام و مسلمانان، مانند مادری فداکار، برای نجات و آسایش آنان کوشید و همه‌ی ثروت، امکانات و نفوذ اخلاقی و اعتبار اجتماعی خود را برای دفاع از اسلام و اعتلای کلمه توحید، هزینه کرد و از موقعیتی که در بین خانواده‌های قریش داشت و نفوذ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی که در بین آن‌ها داشت استفاده نمود تا بتواند از اسلام محافظت کند، به خصوص در دوره سه ساله محاصره اقتصادی که مسلمانان در شعب ابی طالب بودند حضرت خدیجه(س) تمام همت خود را به کار بست برای تهیه آذوقه و پوشاک برای مسلمانان، برای کم کردن شدت سختی محاصره اقتصادی و برای اینکه بتواند با قبایل مشرک مکه صحبت و تعامل کند برای اینکه حصر را بشکند و به پایان برساند. به پاس تمام این خدمات، خداوند متعال در قرآن کریم، ایشان را به لقب «اُم‌ُّ الْمُؤْمِنین» مفتخر ساخته است. پیامبر گرامی اسلام(ص) به ایشان فرمود: «یا خدیجه! اَنْتِ خَیْرُ أُمَّهاتِ الْمُؤْمِنینَ وَ اَفْضَلُها وَ سَیِّدةُ نِساءِ الْعالَمِینَ؛‌ ای خدیجه! تو بهترین مادر ایمان آوردگان، برترین آنان و سالار زنان گیتی هستی». همچنین در فضایل حضرت خدیجه کبری(س)، در تفاسیر شیعه و سنی، در ذیل برخی آیات، اشاره به نام حضرت خدیجه کبری(س) شده است، از جمله آیه ۴۲ سوره آل عمران؛ «وَإِذْ قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ یَا مَرْیَمُ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاکِ وَطَهَّرَکِ وَاصْطَفَاکِ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِین». در تفاسیر ذیل این آیه، روایتی از وجود مقدس پیامبر(ص) به چشم می‌خورد مبنی بر اینکه آن حضرت، خطاب این آیه را نه فقط به حضرت مریم(س)، بلکه خطاب به چهار زن برتر جهان هستی دانسته‌اند.

‌نقش زنان در حفظ و ترویج ارزش‌های رمضان


در بخشی از این نشست که به صورت مجازی برگزار شد، سیده فاطمه فاضلی، فعال فرهنگی استان خراسان جنوبی، به ایراد سخن با موضوع «نقش زنان در حفظ و ترویج ارزش‌های ماه مبارک رمضان در خانواده» پرداخت و گفت: هرگاه اسم از وظایف یک زن به میان می‌آید، تصور می‌شود تنها وظیفه زن خانه‌داری به نحو احسن است، خصوصا در این ماه مبارک که وظیفه تهیه و پخت غذا به هنگامه مبارک افطار و سحر را بردوش دارد، و لیکن این‌ها جزئی از وظایف زنان وچه بسا عبادتی برای او محسوب می‌شود. اما وظیفه اصلی یک زن حفظ و ترویج ارزش‌های ماه پر برکت رمضان است. اگر یک زن تمام تلاش خود را در ماه مبارک رمضان داشته باشد و بهترین سحری و بهترین افطاری را آماده کند و محفل آرامش را برای استراحت عزیزانش آماده کند، اما در مقابل همه این‌ها ارزش‌های ماه مبارک را نهادینه نکرده باشد، گویی آبی را در هاون کوبیده، پس وظیفه خود را به درستی به اتمام نرسانده است.

وی افزود: حال پرسش این است یک زن چگونه می‌تواند این ارزش‌های رمضان را درخانواده‌اش اجرایی کند؛ شناخت وباور کامل نسبت به ارزش‌های ماه مبارک و در کنار مطالعه عمیق توانایی تشریح آن را برای عزیزانش داشته باشد. ا ز همه مهم‌تر آنکه خود فرد یک عمل‌کننده باشد و خانواده اعمالش را به صورت عملی نظاره‌گر بوده و او را به عنوان الگویی کامل پذیرا باشند، در چنین حالتی نیاز به تحمیل ارزش‌ها نبوده و خانواده با گذشت زمان تمامی ارزش‌ها را پذیرفته و خود تبدیل به یک عمل‌کننده قهار خواهند شد. یکی از این ارزش‌ها عبادات است که نه تنها برای ماه مبارک رمضان بلکه برای تمامی ماه‌های سال است، ولیکن ارزش و ثواب این عبادات در ماه چند برابر خواهد بود.

فاضلی گفت: یک مادر برای ترویج این ارزش می‌تواند با برگزاری دوره‌های تلاوت قرآن و نماز جماعت در خانه به ویژه با حضور این بیماری منحوس و اجرا و طراحی مسابقات قرآنی میان فرزندان و بیان قصص قرآنی فضا‌های معنوی ایجاد کند. یکی دیگر از فعالیت‌های مادر برای پررنگ کردن این ارزش‌ها برگزاری مراسمات دعاست که باید بیش از پیش برای کودکانش از آثار و نتایج این عمل پسندیده به هنگام افطار بیان کند. از فضیلت‌های شب‌های قدر و نزول قرآن برای عزیزانش بگوید. همان‌طور که گفته شد در اولویت همه این امور عامل بودن مادر خانواده شرط است.
 
رمضان؛ بهار معنویت و همدلی
مسئله بعدی مسئله همدلی و محبت در ماه مبارک رمضان است. کمک به دیگران چه به صورت انفاق و چه به صورت صدقه و زکات و فطریه و کفاره بعد مشورت با خانواده، همانطورکه بهترین‌ها را برای خانواده خود می‌خواهد، افراد دیگری راهم به اندازه بضاعتش در این وعده شریک کند وسنت توزیع افطاری را فرهنگ‌سازی کند. یک زن می‌تواند زکات طلای خود را در این ماه مبارک حساب وبه دست مستمندان برساند.

وی گفت: مسئله مهم بعدی تقویت تقوا و پاک شدن از نفس است. یک مادر می‌تواند به عزیزانش بیاموزد که در این ماه مبارک عدو و دشمنی را کنار گذاشته و از بد دهانی و تهمت وغیبت دور شویم وهمان‌طور که در برابر خوردن صبر پیشه می‌کنی در برابر گناهان هرچند کوچک هم می‌توانی مقاومت نشان دهی. مهم‌ترین عمل نیز در این ماه عمل استغفار بوده و وظیفه ترویج و گسترش آن بر عهده مادر است ودررابطه با این مبحث حدیثی داریم «هزاران هزار نفردر شب‌های ماه مبارک رمضان از آتش جهنم رهایی پیدا می‌کنند». موضوع بعدی این است که یک مادر باید برای عزیزانش یادآور دزدان ماه رمضان باشد چرا که وقت‌ها وقت‌های بسیار ارزشمندی هستند، همان‌گونه که می‌گویند وقت طلاست و در این ماه وقت را باید چیزی بالاتر از طلا برشماریم. از گوشی‌ها و فضا‌های مجازی کمی دور شویم و خود را مهمان محفل پر از فضیلت برخوردار شویم.

اهمیت ‌همدلی و وحدت در ماه رمضان


فاطمه فاضلی، مدیر حوزه علمیه تایباد استان خراسان رضوی، سخنران دیگر این وبینار بود که در سخنانی اظهار کرد: رمضان ماه فرصت‌هاست. ماه پر برکت و با میمنتی که خیر و خوبی از هر جانب مسلمانان را فرا گرفته و سعادت و رستگاری برایشان به ارمغان آورده است. ماهی که در آن انسان می‌تواند با بهره‌گیری درست خود را از زندگی مادی دنیا برهاند و تا اوج اعلای علییین معنویت برساند. فرصت‌هایی ک انسان مسلمان را به اوج سعادت و قله‌های پیروزی و ظفرمندی می‌رساند. یکی از این فرصت‌ها فرصت ایجاد الفت و نزدیکی و همدلی بین مسلمانان است. الفتی که دل‌های مسلمانان را به آرامش می‌رساند. با بهره‌گیری از این فرصت‌هاست که می‌شود سعادتمندی را احساس کرد. این ماه فرصتی است برای دریافتن حال مسکینان و محرومان، ماه صدقه و بخشش، ماه احساس همدردی با فقرا و جستجو و وارسی نیاز نیازمندان است. از برترین‌های تربیتی این ماه این است که افراد با مؤسسه‌های خیریه فعال در زمینه کمک‌رسانی و اعطای صدقات به مستحقین همکاری کنند.

وی ادامه داد: فرصت دیگر این ماه زندگی با قرآن است، زیرا رمضان ماه زندگی با قرآن است، که در آن مسلمانان به تلاوت و تدبر و تفکر پرداخته و از بهره‌های فهم و دانش آن مستفید می‌شوند. یکی دیگر از فرصت‌های بهره‌برداری، فرصت شب قدر است، شبی که پاداش خیر و خوبی آن بیش از هزار ماه است. در ماه مبارک رمضان همه ارزش‌ها و فضایل دین اسلام جمع شده است که همبستگی اجتماعی، رحمت، تزکیه نفس، تسامح و برادری و اخوت از ویژگی‌های این ایام به شمار می‌رود که وحدت و همدلی امت اسلام مهمترین ویژگی است که ماه رمضان می‌تواند آن را متبلور کند و عینیت ببخشد. ما باید قدر ارزش‌ها و فرصت‌های این ماه را بدانیم.

فاضلی افزود: مسلمانان در ماه مبارک رمضان در یک زمان واحد روزه می‌گیرند و افطار می‌کنند و این برجسته‌ترین ارزش مساوات و برابری میان مسلمانان به شمار می‌رود. روزه باعث ایجاد الفت و نزدیکی بین مسلمانان می‌شود، به طوری که می‌توان گفت ماه رمضان فرصتی مغتنم برای تحقق مساوات و تقویت وحدت میان همه مسلمانان جهان است. روزه برابری و برادری مساوات و مواسات را در بین امت اسلامی تقویت می‌کند. رمضان و روزه وجه مشترک بین مسلمانان است ما باید از مشترکات این چنینی که داریم در جهت تقریب هرچه بیشتر استفاده کنیم. همچنین این الفت و وحدت نباید تنها در یک روز یا یک هفته یا یک سال خلاصه شود، بلکه باید در تمام روز‌ها و لحظات برای اتحاد و همدلی و انسجام تلاش نماییم. توجه زیادی به مساجد کنیم، زیرا یکی از محور‌های مهم نزدیکی بین مسلمانان و مرکز ایجاد الفت و برادری است. همچنین نماز عید فطر که همبستگی و یکپارچگی مسلمانان را در این روز نشان می‌دهد و نیز روز قدس که در ماه مبارک رمضان قرار گرفته است که مصداق بزرگ وحدت است که همه مسلمانان به طور مشترک از دشمنان دین مبین اسلام ابراز انزجار می‌کنند. پس بشتابیم برای مقبول شدن و محبوب شدن، قلب‌هایتان را به دست مالک قلوب بسپارید و نیت‌ها را خالص کنید و با قلبی شستشو یافته از هرگونه کینه و سیاهی و ریا، این ماه را مهمان پروردگارمان باشیم.

‌مؤلفه‌های حفظ کرامت زن در سبک زندگی اسلامی


زهرا مرادی، مدرس حوزه و کارشناس مذهبی نیز در این وبینار در سخنانی اظهار کرد: محبوب‌ترین بنا نزد خداوند بنای خانواده است. نهاد خانواده با توجه به ارزشمند بودن این کانون مراقبت و حفاظت لازم دارد و همچنین هوشیارانه زندگی کردن جهت پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و کسب مهارت‌های لازم جهت احساس رضایت و آرامش در زندگی را می‌طلبد؛ لذا توجه به چند دسته از مسائل در سبک زندگی صحیح و هدفمند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، از جمله تبیین رشد و آگاهی فردی و خودشناسی، آسیب‌شناسی روابط همسران، ریشه یابی باور‌های غلط در روابط زوجین و تبیین الگوی مناسب اسلامی و جامعه شناختی. با توجه به نقش کلیدی و محوری بانوان و اهمیت موضوع عزتمندی و خودباوری و شکل گیری آن در سلامت روانی خانواده لازم است به نکاتی توجه شود.

وی ادامه داد: عزت نفس به عنوان اسکلت روانی شناخته شده است و با حس اعتماد به توانایی‌های خود به کنار آمدن با چالش‌های اولیه زندگی و اعتماد به حق خود، برای موفق و شاد بود همراه است و اینکه هر کسی شایسته و زیبنده خوشبختی است. کرامت نفس به دو شکل ذاتی و اکتسابی است. در نوع ذاتی که همه انسان‌ها با توجه به اشرف مخلوقات بودن از آن بهره‌مند هستند. نوع اکتسابی آن در سایه ایمان و تقوا و آگاهی شکل می‌گیرد.

مرادی با اشاره به مؤلفه‌های حفظ کرامت زن در سبک زندگی اسلامی که منجر به عزت نفس و خودباوری بانوان می‌شود، گفت: مؤلفه‌های حفظ کرامت از سوی خود زن که با نیکو شوهرداری و نیکو مادر بودن و ایفای نقش خود به نحو شایسته شکل می‌گیرد، دیگری مؤلفه‌های حفظ کرامت زن است که توسط دیگران با متعهد بودن همسر، فرزندان، والدین و افراد جامعه در انجام وظایف خود در قبال زن به دست می‌آید؛ بنابراین حفظ ارزشمندی و عزت نفس بانوان نیمی توسط خود آن‌ها شکل می‌گیرد، اینکه شناسایی نقش خودشان و اعتماد به حق خودشان و ایفای نقش به صورت فعالانه و آشنایی با حقوق در کنار انجام وظایف می‌تواند در این زمینه عزت نفس بانوان را بارور کند.

وی ادامه داد: حفظ کرامت و عزت نفس باعث کارآمدی شده و اینکه نیاز است در تمام زوایای شخصیتی به این حس از عزت نفس جهت کارآمد کردن نقش خودمان برسیم و لازمه آن عبور از این کانال و مسیر (بدانیم – باور کنیم – عمل کنیم) است. شکل‌گیری صحیح در این مسیر باعث عزت نفس در خود فرد و تکریم ویژه از سوی دیگران می‌شود. به عنوان مثال در خصوص تربیت فرزندان بایستی دامان مادر مدرسه علمی و تقوایی باشد تا اینکه باور‌های فکری و اعتقادات در این سیستم تربیتی به فعلیت برسد.

مرادی گفت: در خصوص نیکو شوهرداری یکی از عوامل حفظ نشاط و شادابی که به عزت نفس به خصوص در رابطه با بانوان کمک می‌کند، تعیین حدود مسئولیت‌ها در خانواده و محول کردن وظایف با توجه به ویژگی‌های روحی و جسمی هر یک از زن و مرد است که خود از اساسی‌ترین راه‌های تقویت عزت نفس و هدایت اعضای خانواده و مقابله با تهاجمات فرهنگ غربی و آسیب‌هاست. ثمره این دیدگاه ایفای نقش با عزت و احساس رضایتمندی است که لازمه آن شکل‌گیری شخصیت افراد به صورت صحیح در رابطه با هویت جنسیتی و نقش جنسیتی در خانواده است که اگر این مهم به صورت صحیح در مراحل مختلف رشد جسمی و روحی-روانی فرزندان شکل گیرد منجر به قبول مسئولیت و اعتماد به توانایی فرد و عزت نفس شده و باعث رشد و تعالی فرد و نهایتاً خانواده است.


راهکار‌های تغییر فرهنگ از منظر قرآن


درنا رحمانی، مدیر مدرسه علمیه الزهرا(س) نیز یکی دیگر از سخنرانان حاضر در این وبینار بود که در سخنانی درباره راهکار‌های تغییر فرهنگ از منظر قرآن، اظهار کرد: فرهنگ عبارت از مجموعه آداب و رسوم وعقاید و باور‌های یک جامعه است. فرهنگ به دو بخش مادی وغیرمادی تقسیم می‌شود. فرهنگ مادی عبارت است از نحوه غذا خوردن، پوشش و آداب و رسوم هر شهر و هر قوم و فرهنگ غیرمادی عبارت است از هنجارها، باید‌ها و نباید‌ها و نگرش و بینش افراد یک جامعه. فرهنگ در تمام ابعاد جامعه وجود دارد. ابعاد مختلف فرهنگ عبارت است از فرهنگ سیاسی، فرهنگ اقتصادی، فرهنگ اجتماعی و...، فرهنگ یک جامعه اهمیت بسیار زیادی دارد و در حقیقت روح و کالبد جامعه را شکل می‌دهد. امام خمینی(ره) می‌فرمایند: بی‌شک بالاترین و والاترین عنصری که در موجودیت هرجامعه دخالت اساسی دارد، فرهنگ آن جامعه است. اساسا فرهنگ هر جامعه هویت و موجودیت آن جامعه را تشکیل می‌دهد.

وی در ادامه افزود: ویژگی‌های فرهنگ شامل این موارد است: فرهنگ قابلیت تغییر و دگرگونی دارد. فرهنگ، فراگرفتنی است نه غریزی و فرهنگ دارای حرکتی آهسته و تدریجی است و تغییرات آن کند است؛ لذا یکی از ابعاد مهم فرهنگ، فرهنگ دینی یک جامعه است. وظیفه ما مسلمان‌ها گسترش فرهنگ دینی و ترویج آن در تمامی سطوح جامعه است.

رحمانی با اشاره به راه‌های گسترش و ترویج فرهنگ دینی نیز بیان کرد: ارائه دین در شکل صحیح، بهترین راه برای ترویج فرهنگ دینی است که دین را در شکل صحیح به مردم ارائه داد. برای این کار باید به چند نکته توجه داشت؛ نخست آسان‌سازی. آنچه خدا برای بشر نازل کرده به مقدار وسع و توانایی اوست و خارج از حد توان او نیست؛ «لایکلّف الله نفسا الا وسعها» این آیه این حقیقت عقلی را تأیید می‌کند که وظایف وتکالیف الهی هیچگاه بالاتر از میزان قدرت و توانایی او نیست وخدا آن مقداراز طاعت را تکلیف کرده که در خور نیرو و توانایی بنده باشد. دوم بسترسازی؛ غفلت و بی‌توجهی به ضرورت بسترسازی و فراهم آوردن زمینه‌ای مناسب برای امور دینی و ارزش‌های اسلامی، فضایی نامناسب پدید می‌آورد و اقبال مردم را نسبت به آن کم می‌کند. در چنین فضایی است که سفارش به خوبی‌ها و توقع اقبال مردم از آن همانند شنا برخلاف حرکت تند آب خواهد بود که یا شدنی نیست و یا توأم با سختی‌های بسیار است.

وی ادامه داد: آشکارسازی امور معروف راهکار دیگر است، چه بسا آشکار ساختن امور معروف گاه ممکن است به ریا بیانجامد که امری ناپسند است، اما اگر آشکارسازی به منظور تشویق دیگران و احیای امور معروف باشد، نه تنها ناروا نیست که امری شایسته و بایسته است. از این‌رو با آنکه می‌توان نماز را در منزل و به دور از چشم دیگران اقامه کرد، توصیه شده است که مسلمانان آن را در مسجد و با جماعت بخوانند، همچنان که در آموزه‌های اسلامی آمده است که صدقات واجب مانند خمس، زکات و کفاره آشکارا پرداخت شود.

رحمانی افزود: تعامل مناسب با دینداران راهکار بعدی است. یکی از راهکار‌های مهم جهت تبلیغ فرهنگ دینی، برخورد شایسته با دینداران است تا بدین وسیله آن‌ها در امر دین سستی نکنند و بیشتر جذب آن شوند. برای این مهم باید به چند نکته از جمله تشویق، تکریم، سپاسگزاری و حمایت از نیکوکاران توجه کرد.

وی گفت: یکی دیگر از راهکار‌های تبلیغ دین، برخورد مناسب با افراد غیرمذهبی است. یکی از راهکار‌های اسلام برای جذب افراد به دین و ارزش‌های دینی، رفتار مناسب با افرادی است که توجهی به ارزش‌های دینی ندارند یا خطایی از آن‌ها سر زده است، چرا که گاهی اوقات رفتار غلط متولیان دین یا جامعه دینداران با افراد غیرمذهبی موجب فاصله‌گیری هرچه بیشتر آن‌ها با احکام و تکالیف دینی می‌گردد. برای این امر لازم است به چند نکته اساسی از جمله اصل تغافل و خطاپوشی، به کارگیری اصل تدریج، بستن چشمه فساد توجه کرد.

رحمانی در ادامه به راهکار‌های تغییر فرهنگ از منظر قرآن اشاره کرد و گفت: نخست توجه به اصل تدریج مهم است. همان‌گونه که در پیش‌تر بیان کردیم تغییر فرهنگ تدریجی است و به یکباره اتفاق نمی‌افتد. اسلام در بیان احکام و بیان حلال و حرام‌های الهی، از شیوه تدریج استفاده کره است. یکی از این موارد، تشریع حرمت شراب برای مسلمانان عصر پیامبر بود. با توجه به علاقه فراوانی که در آن زمان به استفاده از شراب وجود داشت حرمت این عمل در مراحل مختلف و طی چندین آیه بیان شد. راهکار بعدی الگودهی است. دست آفرینش انسان را به گونه‌ای آفریده است که گویا الگوپذیری در متن خلقت او نهاده شده است. او از دیگران متأثر می‌گردد، به سبک دیگران می‌پوشد، سخن می‌گوید، راه می‌رود و خوی و مرام دیگران را به خود می‌گیرد. الگوگیری روش و سیره همه انسان‌هاست؛ لذا قرآن با عنایت به این قضیه هم الگو‌های خوب را جهت تأسی معرفی می‌کند و هم از الگو‌های نامناسب جهت دوری‌گزینی نام می‌برد. قرآن کریم درباره تأسی به وجود نازنین حضرت رسول اکرم(ص) می‌فرماید: «لَقَد کانَ لَکُم فی رَسول الله أسوُةٌ حَسَنَة لمَن کانَ یَرجُوا اللهَ وَالیَومَ الاخرَ وَذَکَرَ اللهَ کَثیراً».

وی ادامه داد: آشنایی با روحیات مخاطبان، یکی دیگر از راهکار‌های تغییر فرهنگ است. به عبارت دیگر آشنایی و داشتن اطلاعات لازم از مخاطب، ما را با نقطه ضعف‌ها و نیاز‌های آن‌ها آشنا می‌سازد و موجب می‌شود تا نفوذ در رفتار‌ها وعقاید آن‌ها برای ما راحت‌تر باشد. قرآن کریم در بیان داستان‌های بنی‌اسرائیل به این راهکار اشاره کرده است. اگر در قصه‌های بنی‌اسراییل که در قرآن آمده دقت کنید، خواهید دید که مردمی فرورفته درمادیات بودند و جز لذایذ صوری ومادی، چیز دیگری سرشان نمی‌شد. امتی بوده‌اند که جز در برابر لذات و کمالات مادی تسلیم نمی‌شدند و به هیچ حقیقت از حقایق ماورای حس ایمان نمی‌آوردند و باز همین انقیاد در برابر حس باعث شده که هیچ سخنی را نپذیرند، مگر آنکه حس، آن را تصدیق کند و اگر دست حس به تصدیق وتکذیب آن نرسد، آن را نپذیرند هرچند که حق باشد.

رحمانی راهکار ششم را تأثیر نخبگان ذکر کرد و گفت: یکی دیگر از عوامل تغییر فرهنگ، تأثیر عملکرد نخبگان و رجال سیاسی، اجتماعی ومذهبی و ... است. در نتیجه می‌توان با اصلاح رفتار این اقشار عملکرد بسیاری از افراد جامعه را نیز تغییر داد. نخبگان اشخاص و گروه‌هایی هستند که در نتیجه قدرتی که به دست می‌آورند و تأثیری که بر جای می‌گذارند یا به وسیله تصمیماتی که اتخاذ می‌کنند و یا به وسیله ایده‌ها، احساسات یا هیجاناتی که به وجود می‌آورند، در کنش‌های تاریخی جامعه مؤثر واقع می‌شوند و این تعریف نسبتاً با مفهوم نخبگان مصطلح در جامعه شناسی معاصر مطابقت دارد. قرآن کریم نیز به نقش نخبگان(باهمه اقسام آن) در تغییر فرهنگ اشاره کرده است. در قرآن کریم از بزرگان و اشراف قوم تعبیر به «ملأ» کرده است. ملأ به معنای اشراف و بزرگان قوم است و این طبقه از افراد جامعه از این نظر ملأ گفته می‌شود که هیبت آن‌ها دل‌ها و زینت و جمالشان چشم‌ها را پر می‌کند؛ بنابراین با تغییر عملکرد بزرگان و نخبگان سیاسی، اجتماعی واقتصادی و فرهنگی یک جامعه می‌توان در رفتار مردم آن جامعه نیز تغییر ایجاد کرد.

در ادامه وبینار «رمضان، بهار معنویت و همدلی»، الهام زنده فیلی، از مدرسان حوزه علمیه خواهران اهل سنت تایباد در سخنانی اظهار کرد: پیامبر(ص) در ماه رجب و شعبان دعا می‌کردند و می‌فرمودند «اللهم بارک لنا فی رجب و شعبان و بلغنا الرمضان؛ پروردگارا رجب و شعبان را برای ما ماهی پر خیر و برکتی قرار بده و ما را به رمضان برسان». در زمان پیامبر(ص) حتی زمان صحابه و تابعین اهمیت ویژه‌ای به ماه رمضان داشتند و از خداوند می‌خواستند که تا ماه رمضان آن‌ها را زنده نگه دارد تا اینکه بتوانند این ماه پر فیض را روزه بگیرند و با آمدن رمضان خوشحال می‌شدند و روز‌های آن را روزه و شب‌های آن را با نماز شب و تلاوت قرآن زنده نگه می‌داشتند. اما در زمانه‌ای که ما الان در آن قرار داریم بعضی از مسلمانان هستند از رمضان فرار می‌کنند و دنبال بهانه‌ای هستند که روزه نگیرند و نمی‌دانند روزه چه فایده‌هایی برای زندگی و حتی جسم انسان دارد. اولین فایده روزه این است که روزه بهترین دانشگاه خودسازی برای انسان‌هاست که در این دانشگاه اخلاص، صبر، وقت‌شناسی، طاعت و بخشش، هماهنگی و اتحاد، عدل و مساوات و ایثار و از خودگذشتگی و همدردی با فقرا و مستمندان را می‌آموزیم.

وی ادامه داد: پیامبر(ص) فرمودند کسی که بر اساس ایمان و اخلاص طلب اجر از خداوند در ماه مبارک رمضان به نماز و شب زنده‌داری بپردازد، خداوند گناهان گذشته‌اش را می‌بخشد. ما باید هر کاری به غیر از روزه هم که باشد با اخلاص انجام بدهیم و اخلاص را در خود زنده کنیم و در این ماه پر برکت فرصت را غنیمت بشماریم و این ایام را با انواع طاعات و عبادات از ذکر و تلاوت قرآن زیاد، چون قرآن در روز قیامت باعث شفاعت ما می‌شود و نماز‌های نافله در روز و شب سپری کنیم. شاید این آخرین رمضانی باشد که ما در آن هستیم و خالصانه به درگاه خداوند از تمام گناهانمان توبه کنیم و با خدای خویش عهد ببندیم که دیگر به سوی گناه باز نخواهیم گشت و بنده مخلص و فرمانبرداری خواهیم بود و خودمان را در این ماه بسازیم که وقتی روزه هستیم باید تمام اعضای بدن ما در این ماه روزه باشد به طوری‌که زبان از غیبت و سخن‌چینی و کلام زشت چشم از نگاه‌های گناه و گوش از سخنان حرام مثل غیبت موسیقی‌های لهو و لعب، دست و پا از انجام اعمال نهی شده مثل زنا و دزدی. وقتی که ما در این ما این ماه از انجام این اعمال زشت دوری کنیم و توبه ما واقعاً خالصانه باشد، موفق می‌شویم که خودمان را بسازیم و در یازده ماه دیگر آرامش بهتر و قلبی آرام‌تر خواهیم داشت. وقتی که آرامش داشته باشیم، جسم سالم‌تری هم داریم.

زنده فیلی افزود: ماه رمضان ماه احسان و نیکوکاری است که باید به فکر دیگران بود پس با انفاق و بخشش و با صدقه دادن به مستمندان به یاد آن‌ها باشیم تا با ایثار و از خودگذشتگیمان آن‌ها را شاد کنیم تا خداوند هم از ما شاد شود. یکی دیگر از فایده‌های روزه که باعث خودسازی انسان می‌شود کنار گذاشتن و ترک انواع باطل است. به طور مثال برای کسانی که اهل دخانیات هستند بهترین فرصت است تا دخانیات را ترک کنند و اگر توانستند در این ماه موفق شوند در ماه‌های بعد هم راحت می‌شوند و ماه رمضان بهترین ماه برای این کار است. چون خداوند در این ماه شیاطین را به زنجیر می‌کشد و دیگر تا پایان ماه نمی‌توانند در رگ‌های ما نفوذ کنند و خداوند راه ورود آن‌ها را در این ماه می‌بندد برای همین انسان بیشتر می‌تواند در این ماه خود را بسازد، چون دیگر شیاطینی وجود ندارد که او را وسوسه کند و خداوند در‌های رحمت خود را به سوی مسلمانان باز می‌کند و به کسانی که خالصانه عبادت او را انجام می‌دهند در ۱۰ روز اول رمضان رحمت خود را شامل حال او می‌کند و در ده روز دوم مغفرت خود را نصیب او می‌کند در ده روز آخر رمضان که بهترین روز‌های رمضان است، آزادی و رهایی از آتش جهنم نصیب بندگان خود می‌کند.

بلقیس صدیقی، کارشناس مذهبی و از بانوان اهل‌سنت خراسان رضوی نیز در این وبینار طی سخنانی اظهار کرد: تمام مسلمانان از هر مذهبی که هستند یکی از نقاط مشترکی که دارند روزه است که هیچ اختلافی در این‌باره ندارند و در هر سرزمینی و کشوری که هستند در ماه رمضان همگی مهمان خدا یعنی رمضان هستند، دلهایشان به هم پیوند می‌خورد. در این جاست که باتوجه به همدلی و تقرب دست در دست هم داده و کوشش می‌کنند تا بتوانند مشکلات جامعه را بشناسند به خصوص در این موقعیت سخت تحریم‌های ظالمانه غرب علیه همه مسلمانان به خصوص ملت غیور و همیشه در صحنه ایران، لذا باید همدلی و تقرب خود را نشان دهند و به دور از قومیت و مذهب همه در کنار هم در این ماه پربرکت کاری کنیم که حداقل بتوانیم کمی از بار سنگین اقشار ضعیف جامعه را کم کنیم اینجاست که واقعاً ملت ایران هم شیعه و هم سنی در ماه مبارک رمضان و همه ماه‌های سال با همدلی کامل حال و احوال یکدیگر را میفهمند و مسلمان ه‌ای تحت ظلم استکبار را درک کرده و این باعث می‌شود با هم همدل شوند، بیشتر به همدیگر نزدیک شوند و مظلومین را همراه هم یاری کنند.

وی افزود: ملت مسلمان، به این نتیجه رسیدند که با روزه گرفتن و کمک به همدیگر خدا را یاری کرده و خدا هم آن‌ها را یاری می‌کند مطابق آیه «ان تنصرالله ینصرکم».

شریفه مدرس احمدی، فعال فرهنگی نیز در این وبینار طی سخنانی گفت: امام جعفرصادق(ع) فرموده‌اند: شب قدر، قلب رمضان است و به درستی درمی‌یابیم که بخش اعظم برکات این ماه عزیز در رابطه با قرآن است. از تمام لحظات این روز‌ها استفاده کنیم و ویژگی همدم بودن با قرآن را در خود ایجاد کنیم و رابطه‌ای تنگاتنگ با آن داشته باشیم. تلاوت قرآن، زنگار قلب‌های تیره و تار را از بین می‌برد و کفاره گناهان و سپر آتش و ایمنی ازعذاب است.

وی افزود: امروزه با وجود پیشرفت تکنولوژی و اینکه دنیا حکم یک دهکده جهانی را پیدا کرده، باز انسان در معرض آماج حملات روحی و روانی قراردارد و وحشت تنهایی در همه حال انسان را نگران می‌سازد و به شدت نیازمند یک انیس و مونس است. امام سجاد(ع) می‌فرمایند: هرگاه همه موجودات و انسان‌های شرق وغرب جهان بمیرند و من تنها باشم اگر قرآن با من باشد هیچ گونه وحشتی ندارم. اولین نتیجه تلاوت قرآن انس با کلام الهی است و اگراین انس ایجاد شود، می‌توانیم این آیات را به طور عملی در زندگیمان به کار ببریم. قرآن کتاب زندگی است و در آن ابعاد مختلفی مانند تاریخ، احکام، زندگی اقوام گذشته پیامبران آمده است.

احمدی گفت: ماه رمضان فرصت مناسبی است برای خواندن تمام قرآن و تفکر و تدبر در معنای آن. تلاوت قرآن در ماه مبارک در کنار همه توصیه‌هایی که برای عبادت در این ماه شده است، یکی از پرفضیلت‌ترین و باسعادت‌ترین اعمال است و برکات آن هم افزون خواهد بود. شاید در طول سال نتوانیم به طور مرتب قرآن را تلاوت کنیم. اما این یک ماهی که هر روز قرآن را به دست می‌گیریم، در ماه انس و عادتی ایجاد می‌کند که در غیر ماه مبارک هم نمی‌توانیم از این سعادت و خیر کثیر بگذریم. این ماه فرصت مناسبی است که ویژگی انس و همدم بودن با قرآن را در خود ایجاد کنیم.
انتهای پیام
captcha