شناخت صحیح زبان قرآن

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ کتاب «طنز مقدس» با زیرعنوان «ادبیات انتقادی - هنری قرآن کریم» نوشته علی نجفی به همت انتشارات کتاب طه منتشر شده است.

این کتاب در سه بخش نگاهی به مبانی فرهنگی، زبانی و دینی ادبیات انتقادی- هنری قرآن کریم، آیات طنز قرآن کریم و آیات هجو، تصاویر زاویه‌دار و لطایف قرآن کریم تدوین شده است.

بخش نخست به سه فصل تقسیم شده است: نویسنده در فصل اول این بخش با نگاهی روش‌شناسانه، بحثی را با عنوان «نگاه درست به قرآن و اصول حاکم بر آن» طرح کرده تا با نگاه قاعده‌مند به قرآن، تحلیلی بر پایه اصول مورد توافق از بخشی از آیات قرآن داشته باشد.

در فصل دوم ریشه‌های فرهنگی و دینی بحث کاویده شده و نویسنده کوشیده موضوع را از درون قرآن پی بگیرد. در این فصل با تکیه بر ساختار بیانی قرآن، زمینه‌ها و علل توجه به بحث نقد هنری طرح شده و روند تاریخی توجه مفسران به این گونه آیات مستند شده است. از این رو در توضیح آیات از سخن درباره سیر تاریخی توجه مفسران به بعد انتقادی - هنری آیات خودداری شده است. در فصل سوم به اجمال به روش‌های انتقادی و کارکردها و اهداف آن در قرآن پرداخته شده است. 

بخش دوم کتاب شامل شش فصل است که با استفاده از واژگانی که در کتاب‌های تفسیری و ادبی آمده به مباحثی نظیر استنباط، استخفاف، سفاهت، تشهیر، تعجیز، تهکم، مکر و کید پرداخته شده است. بخش سوم نیز در سه فصل هجوهای قرآن کریم، تصاویر زاویه‌دار و لطیفه‌های قرآنی تنظیم شده است. 

نگاه هنری قرآن در نقد افکار

کتاب «طنز مقدس» عهده‌دار بررسی مبانی استفاده قرآن کریم از ادبیات انتقادی - هنری و تبیین بخشی از آیات انتقادی - هنری است. همچنین این نکته را بیان می‌کند که طنز و ادبیات انتقادی- هنری منافی هدایت و جنبه جدی و الهی قرآن نیست. بنابراین تبیین زبان انتقادی - هنری به ویژه توجه به جایگاه جدی این زبان، همراه با شاخه‌های گوناگون این اسلوب تأثیرگذار در قرآن، همچنین نقش شناخت این زبان در تفسیر قرآن کریم، مهم‌ترین رسالت این نوشته به شمار می‌آید. 

کتاب حاضر با توجه به دو عنصر زبان کنایی و فرهنگ مفاهمه در شناخت درست قرآن کریم، کوشیده است تا تعابیر انتقادی این کتاب بزرگ را برجسته کند. این نگاه نشان داده است که چه میزان می‌تواند در نمایاندن لایه‌های درونی و نگرش پالوده به این کتاب بزرگ مؤثر باشد و آن را برای اندیشیدن و زندگی در کانون توجهات قرار دهد.

تلاش نویسنده بر این نکته استوار بوده که بگوید؛ باید به درستی زبان قرآن و همچنین زبان و فرهنگی که قرآن در آن به اوج رسیده است را شناخت و به این نکته توجه داشت که قرآن در برخی از آیات برای نقد افکار و رفتار ناشایست، نگاهی کاملاً هنری دارد. گاه واژگانش مزاح‌گون است و گاه بیانی رندانه و گزنده دارد و گاه بیانی سخت کوبنده و گاه در پس و پیش کلماتش، چنان پوشیده، مخالفان خود را شرمگین کرده یا دوستان خود را هشدار داده که هر هنرمندی را به تحسین وامی‌دارد. 

برشی از کتاب

در برشی از کتاب می‌خوانیم: طنز چشم‌اندازی زیبا به روی قرآن است، در عین حال نمی‌توان انکار کرد که واژه «طنز» تنگناها و ابهاماتی همراه خود دارد. گذشته از آن، نقد هنری دایره‌ای گسترده‌تر از طنز دارد و هنرهایی چون هزل، هجو، لطیفه، کاریکاتور و ...را دربر می‌گیرد. با این حال، در ادبیات معاصر، طنز، هنری است که با ظرافت و زیرکی به نقد افکار و رفتار ناشایست می‌پردازد. در این نوشته، واژه «طنز» نه به معنی بیهودگی یا سخنان پیش پا افتاده‌ای که به دنبال خود خنده و قهقهه را به همراه دارد. بلکه به مفهوم روشی که زیرکانه به نقد افکار و رفتار ناشایست می‌پردازد و لبخند نازکی هم بر لب مخاطب هوشمند خود می‌نشاند، به کار رفته است.