مخالفت با انواع وابستگی؛ ستون اصلی باور سیاسی امام(ره) + فیلم
رئیس مرکز اسلامی انگلیس و نماینده مقام معظم رهبری در این کشور در وبینار «گفتمان مقاومت در اندیشه امام خمینی(ره)» اظهار کرد: مخالفت با تمام انواع وابستگی، ستون اصلی باور سیاسی امام خمینی(ره) بود و ایشان همیشه بر این موضوع تأکید داشت و هیچ گاه آن را کنار نگذاشت.
به گزارش ایکنا، به مناسبت سی ودومین سالگرد ارتحال بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، وبینار بین‌المللی «گفتمان مقاومت در اندیشه امام خمینی(ره)» از سوی پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی، خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) و ستاد مرکزی بزرگداشت حضرت امام خمینی(ره) امروز پنجشنبه ۱۳ خرداد از ساعت ۱۴ به صورت مجازی آغاز به کار کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدهاشم موسوی، رئیس مرکز اسلامی انگلیس و نماینده مقام معظم رهبری در این کشور، در پیام ویدئویی خود به این وبینار تصریح کرد که امام خمینی با توجه به درک میزان آسیب و اثرات مخرب وابستگی بر امت اسلامی، با شعار نه شرقی ـ نه غربی بر پایان تفرقه و چنددستگی در میان مسلمانان که توطئه قدرتهای جهانی بود، تأکید کرد تا با این قدرت‌ها مقابله شود و در نتیجه مسلمانان به هویت اصیل اسلامی خود بازگردند.
بیشتر بخوانید:
- آغاز وبینار «گفتمان مقاومت در اندیشه امام خمینی(ره) در مرقد امام
- استکبارستیزی؛ درس نهضت امام(ره) برای جهانیان
- دغدغه امام(ره)؛ بازیابی مسئله فلسطین در وجدان امت
مشروح سخنرانی حجت‌الاسلام موسوی در این سمینار بدین شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم. الحمدلله رب العالمین. به همه شما بینندگان گرامی به ویژه مخاطبان ایکنا، سی و دومین سالروز رحلت مرجع عالیقدر، فقیه یگانه و عارف حقیقی امام خمینی(ره) را تسلیت عرض می‌کنم و برای همه شما، خصوصا کسانی که این برنامه را تدارک دیده‌اند، سلامتی و بهروزی آرزومندم.
موضوع سخنرانی من در این جلسه شناخت روش‌های دور کردن جامعه اسلامی از تهدیدات نظریه وابستگی، محافظه‌کاری و خودکامگی از دیدگاه امام خمینی (ره) است. امیدوارم در فرصت کوتاهی که به من داده شده بتوانم به تعدادی از این روش‌ها اشاره کنم.
از نظر امام خمینی(ره)، در جوامعی که وابستگی وضعیت رایج است، این مسئله بر شخصیت و طرز فکر افراد اثر می‌گذارد و نیز به کمبود اعتماد به نفس افراد منجر می‌شود و به تدریج به روابط ساختاری و اخلاق در آن جامعه راه می‌یابد. این مسئله سپس فرهنگ، ایدئولوژی، سیاست و اقتصاد آن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ایشان در سخنرانی‌های سیاسی خود و نیز در هنگام بیان افکار و نقطه نظرات خود از تفاسیر و عبارات زیادی در این زمینه استفاده کرده است. بنابراین از دیدگاه ایشان تعریف نظریه وابستگی در جامعه اسلامی کاملاً به یک ریشه خاص معطوف نیست، بلکه وابستگی می‌تواند به طرق مختلف از جمله سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی نمود پیدا کند و این مسئله نظریه وابستگی روش‌ها را هم شامل می‌شود.
مخالفت با همه این شکل‌های وابستگی ستون اصلی باور سیاسی امام خمینی(ره) بود و ایشان همیشه بر این موضوع تأکید داشت و هیچ گاه آن را کنار نگذاشت. این مسئله در سخنرانی‌های ایشان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی و بعد از انقلاب، همچنین در نوشته‌های ایشان و حتی وصیت نامه امام مشهود است. من در اینجا به چند مثال در این زمینه اشاره می‌کنم. اولین مثال تأکید ایشان بر ضرورت بازگشت افراد به اصل و شخصیت اسلامی خویش است. این نمونه‌ای از مخالفت ایشان با وابستگی فرهنگی است. دومین نمونه تأکید ایشان بر پیشرفت اقتصادی با تکیه بر توانایی‌های خود و تلاش برای خودکفایی است، که بیانگر مخالفت ایشان با وابستگی اقتصادی جامعه به بیگانگان است. این دومین مثال بود. سومین مثال مربوط به شعار استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی و سیاست نه غربی، نه شرقی است که موضع ایشان در مخالفت با وابستگی سیاسی را نشان می‌دهد. بنابر این، مخالفت امام با وابستگی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در این سه مثال روشن است.
امام(ره) در سخنانش به این نکات اشاره می‌کند. از جمله در جایی بیان می‌کند که یکی از نتایج این انقلاب، رهایی از وابستگی شرق و غرب بود که مسئله کوچکی نیست. جهان هرگز شاهد این نبوده که کشوری از سلطه یک قدرت بیرون بیاید و زیر سلطه قدرت دیگری نرفته باشد. اما امام خمینی می‌گوید ما هیچ نیازی به قدرت‌ها نداریم و می‌توانیم کشور را به کمک هم به پیش ببریم. من تلاش می‌کنم در فرصت محدودی که در اختیار دارم تعدادی از روش‌ها را بیان کنم که جامعه اسلامی با استفاده از آنها می‌تواند از وابستگی رهایی یابد و به استقلال و آزادی برسد. در واقع سه روش در این زمینه را تا جایی که زمان دارم بیان می‌کنم.
اول، بازگشت به هویت اسلامی، که روشی است برای مقابله با وابستگی فرهنگی. امام خمینی(ره) معتقد است که نپذیرفتن وابستگی و دستیابی به استقلال در نهاد و شخصیت انسان‌ها ریشه دارد. انسان می‌تواند در سایه ایمان به خدا و تقویت خودباوری و اعتماد به نفس هویت خود را بازیابی کند. در نتیجه می‌تواند به نقش مؤثر خود در زندگی برسد و وظیفه‌اش را انجام دهد. امام خمینی می‌فرماید: انقلاب اسلامی تنها زمانی می‌تواند به اهدافش برسد که تغییری عظیم در رفتار، باورها و سخنان مردم ایجاد شود.
امام خمینی (ره) تلاش می‌کند با تقویت عزت نفس و خودباوری مردم این تغییر را ایجاد کند و در این زمینه می‌گوید: پس از توکل به خدا (سبحانه و تعالی)، خودباوری موجب خیر و خوبی است. بنابراین باید به این باور برسیم که از دیگران کمتر نیستیم. ما می‌خواهیم هویت از دست رفته خود را بازیابیم. این سخن امام خمینی است. در جای دیگری، ایشان می‌گوید: هر کس که خدای متعال را دارد از هیچ قدرتی جز خدا نمی‌هراسد. پس براساس این سخنان می‌توان به خوبی فهمید که اولین شرط برای رسیدن به استقلال، باور داشتن به قدرت خدای متعال و داشتن هویت اسلامی و استقلال در تفکر و خردورزی است. ناآرامی و ناکامی به عنوان عوارض جانبی احساس بی‌وطن بودن و ضعف شخصیت به سراغ یک جامعه اسلامی می‌رود. در نتیجه، آنها درباره آینده به مستبدان تکیه می‌کنند و دشمنان در این باره دسیسه می‌چینند و برنامه‌ریزی می‌کنند تا از این طریق بتوانند بر حاکمیت و حق تصمیم‌گیری در آن جامعه تسلط یابند و درباره آینده آن ملت تصمیم‌گیری کنند.
بنابراین بر اساس نظر امام خمینی، وابستگی فرهنگی خطرناکترین نوع وابستگی است و برای جامعه اسلامی مضر است. ایشان معتقد است که فرهنگ هر جامعه هویت و ارزش ذاتی آن را نشان می‌دهد. یک جامعه هر قدر هم که از لحاظ اقتصادی، سیاسی، صنعتی و نظامی قدرتمند باشد، اگر دچار زوال فرهنگی شود، تبدیل به جامعه‌ای تهی و بی‌ارزش شده و سقوط می‌کند. پس فهم این نکته برای هر فرد مسلمان آغاز راه رهایی و آزادی اندیشه و فرهنگ از قید وابستگی است. این فرایند دو مرحله دارد. اولاً فرد باید از ایدئولوژی بیگانه استقلال کسب کند و ثانیاً به هویت اصیل و راستین اسلامی خود بازگردد و ایدئولوژی اسلامی را سرلوحه خود قرار دهد. این اولین روشی است که امام خمینی برای مقابله با وابستگی ارائه می‌کند.
دومین نکته برای خروج از قید وابستگی براساس سخنان امام خمینی اجرای سیاست نه شرقی، نه غربی است که به رد وابستگی سیاسی منجر می‌شود. همه می‌دانیم که بعد از جنگ جهانی دوم در سال 1945، در واقع ساختار پیاده‌سازی شده توسط دو ابرقدرت وقت بر جهان حاکم بود. در یک طرف ایالات متحده آمریکا بود و در طرف دیگر قدرت اتحاد شوروی. کشورهای جهان، به ویژه کشورهای اسلامی، به حوزه نفوذ و اشغالگری این دو قدرت تبدیل شده بودند. وابستگی کشورها به یکی از این دو قدرت جهانی، جدا از این که باعث می‌شد آنها از پیشرفت و توسعه در همه عرصه‌ها باز بمانند، به نابودی تمدن آن ملت‌ها منجر می‌شد.
همان طور که همه می‌دانند، امام خمینی با توجه به درک میزان آسیب و اثرات مخرب وابستگی بر امت اسلامی، با شعار نه شرقی ـ نه غربی بر پایان تفرقه و چنددستگی در میان مسلمانان که توطئه قدرتهای جهانی بود، تأکید کرد تا با این قدرت‌ها مقابله شود و در نتیجه مسلمانان به هویت اصیل اسلامی خود بازگردند. شعار امام خمینی در هنگام تدوین خط مشی سیاسی خود نه شرقی و نه غربی بود، که شعار جامعه‌ای است که از تحت فشار و سلطه شرق و غرب بودن خسته شده، و سرزمین و ثروتش غصب شده است. از آنجا که این شعار، یعنی نه شرقی ـ نه غربی، ریشه اسلامی و قرآنی دارد، تنها در ایران باقی نماند بلکه مورد توجه همه جهان اسلام و مسلمانان دنیا و حتی مستضعفان و محرومان (غیرمسلمان) قرار گرفت. امام در این زمینه می‌گوید که ما می‌خواهیم آنچه در ایران اتفاق افتاد برای سایر کشورها و دولت‌ها و ملت‌های آنها هم اتفاق بیفتد، یعنی وابستگی آنها پایان یابد و دسترسی قدرتهای جهانی به منابع و ثروت‌های این ملت‌ها قطع شود.
امام در جای دیگری می‌گوید: وصیت من به ملت‌های اسلامی این است که از هیچ قدرت خارجی توقع نداشته باشید در رسیدن به اهدافتان ـ یعنی اسلام و اجرای قوانین اسلام ـ به شما کمک کنند. پس امام به روشنی به ما می‌گوید که نباید انتظار داشته باشیم خارجی‌ها بیایند و به ما کمک کنند. البته ما از کمک و توانایی‌های آنها استفاده می‌کنیم ولی نباید عاطل در اینجا بنشینیم و منتظر آمدن آنها باشیم. این قابل قبول نیست. پس این روش دوم برای رفع وابستگی است. سومین نکته و سومین روش برای خروج از وابستگی، پیشرفت مستقل و تلاش برای رسیدن به خودکفایی است که به رفع وابستگی اقتصادی منجر می‌شود. پس درباره وابستگی فرهنگی، وابستگی سیاسی و وابستگی اقتصادی صحبت کردیم و آخرین مورد این است که چگونه می‌توان از وابستگی اقتصادی جلوگیری کنیم.
بدون شک وابستگی اقتصادی حکومت‌ها و ملت‌ها ناشی از وابستگی فرهنگی و سیاسی به کشورهای استعماری است که کشورهای وابسته را به منبع تهیه مواد اولیه برای تولید و استفاده در صنایع و بازارهای خود تبدیل می‌کنند. امام خمینی در این زمینه گفته است: این مسئله ناراحت‌کننده است و آسیبی که به ما زده و هنوز می‌زند بسیار مخرب است و چیزی که بیشتر انسان را ناراحت می‌کند این است که ملت‌های مستضعف تحت سلطه را از پیشرفت بازداشته و آنها را به کشورهای مصرف‌کننده تبدیل کرده است و استعمارگران ما را به جایی رسانده‌اند که قدرت و توانایی‌های شیطانی آنها را به گونه‌ای ببینیم که جرئت نکنیم خود دست به ابتکاری بزنیم، بلکه هرچه داریم به آنها تسلیم کنیم و کشور خود را به دست آنها بسپریم و مطیع آنها باشیم.
امام خمینی (ره) تلاش بسیاری کرد که با تشویق مردم به نوآور بودن، خلاق‌بودن و تولید، خودباوری از دست رفته ملت را بازگرداند. ایشان وابستگی اقتصادی را از میان برد و راه را برای خودکفایی در بلندمدت هموار کرد. ایشان عقیده داشت که برای رسیدن به این هدف راهی طولانی و پر از سختی در پیش است و قطعا از خودگذشتگی‌های زیادی باید برای آن انجام داد. در این باره بیشتر می‌توانیم به سخنان ایشان توجه کنیم. امام خمینی (در جایی دیگر) می‌گوید: وابستگی را با اراده محکم، فعالیت و پایمردی از بین ببرید و علیه وابستگی قیام کنید و بدانید که ایرانی ها و اعراب هیچ کمتر از اروپایی‌ها، آمریکایی‌ها و شوروی‌ها نیستند. در آن زمان شوروی یک کشور بود که بعدها تجزیه شد و به تعداد زیادی کشور دیگر تبدیل شد. امام عقیده داشت که مردم ایران و کشورهای عربی چیزی از مردم اروپا، آمریکا و شوروی کم ندارند.
ایشان معتقد بود که اگر امیدوار باشید و به جز خود به کس دیگری متکی نباشید، در بلندمدت قادر خواهید بود هر کاری انجام دهید و هر چیزی را بسازید، اما به یک شرط. چه شرطی؟ به شرط آن که به خدا توکل کنید، اعتماد به نفس داشته باشید، وابستگی به دیگران را قطع کنید، و سختی‌ها را تحمل کنید تا به زندگی محترمانه دست یابید و از وابستگی دیگران خارج شوید. در جایی دیگر خطاب به ثروتمندان و کسانی که از راه درست به مکنت و ثروت رسیده‌اند، وصیت امام خمینی این است که ثروت خود را در راه‌های مفید و برای انجام فعالیت‌های سازنده در مزارع و روستاها و کارخانه‌ها به کار گیرند که این امر خود نوعی عبادت است. امام ثروتمندان را تشویق می‌کرد که برای کشور خود کار و فعالیت کنند و آن را نوعی عبادت می‌دانست. امام خمینی مردم را تشویق می‌کرد که علیه وابستگی قیام کنند و از جامعه می خواست با این پدیده مقابله کند و با این که تا حدی از نتیجه این امر رضایت داشت همواره به ما یادآوری می‌کرد که هوشیار باشیم و به استعمارگران اجازه ندهیم ما را به راهی بکشانند که از جنبه‌های مختلف به آنها وابسته شویم. این سه روش (برای مقابله با وابستگی) را از سخنان امام خمینی استخراج کردم و با توجه به فرصت کمی که به من داده شده، تلاش کردم به شما ارائه کنم. امیدواریم خدا به ما توفیق دهد که بتوانیم بنده خوب او باشیم و بتوانیم یک مسلمان خوب و پیرو خوب رهبرانمان باشیم. ان شاء الله. والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته.
فیلم سخنرانی حجت‌الاسلام موسوی را در این وبینار بین‌المللی در ذیل مشاهده می‌کنید.
