نشست‌های «شب‌های بخارا» محفلی برای گفت‌وگوی تمدن‌هاست

 

اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، در این مراسم گفت: علی دهباشی را با شب‌های بخارا می‌شناسم. رادمردی از خطه دانش و فرهنگ، فرهیخته‌ای از سرای علم و ادب و هنر. مردی صبور، آرام، اما در درونش غوغایی به پاست، غوغای رسیدن به معرفت. رد پای نگاشته‌هایش را می‌توان در ده‌ها مجله می‌توان یافت.   

 

وی افزود: سردبیری‌اش به مدت بیست و هفت سال در مجله بخارا از او چهره‌ای ماندگار ساخته است. همکاری‌اش با نشریات برج، چراغ، دنیای سخن و دفتر هنر و ... مخزنی برای اصحاب ادب فارسی آفریده است. کاوش در زندگی دانشمندان و صاحبان آثار علمی از خلال گنجینه‌های دانشی نشان از دغدغه‌اش برای شناساندن مفاخر علمی و ادبی برای نسل امروز است.   

 

بروجردی ادامه داد: او به دنبال معرفت علمایی است که دانششان در قلب‌های طالبان دانش رخنه کرده که جایی برای بازگو کردن آن‌ها نمی‌یابند و علی دهباشی می‌کوشد مخزن اسرار آن‌ها باشد. تا نسل امروز هویت خود را در فرهنگ این مرز و بوم جستجو کند. او پلی است که انسان را به فرهنگ می‌رساند. او آیینه فرهنگ ایران زمین در چهل سال اخیر است.   

 

نادره رضایی، مدیرعامل مؤسسه علمی و فرهنگی، گفت: گفتن از علی دهباشی سخت است. وی که استمرارش در حوزه فرهنگ، انگیزه‌مند بودن و متوقف نشدن و تدبیر کردن برای ادامه دادن  و مأیوس نشدن الگویی برای نسل امروز و آینده است.  علی دهباشی به تنهایی یک وزارتخانه سیار است و بدون دفتر و دستک مدیران، با موبایل خود مدام پاسخگوست.   

 

ژاله آموزگار عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز در ادامه گفت: شب‌های بخارا را می‌توان مرکز گفت‌وگو‌های تمدن‌ها دانست، زیرا به دور از جریان‌ها و گرایشات سیاسی به جز بزرگان ایرانی از متفکران کشور‌های دیگر نیز سخن گفته‌اند و یا بسیاری از سفرا نه به عنوان یک شخصیت سیاسی بلکه یک شخصیت فرهنگی سخنرانی کرده‌اند و حضور داشته‌اند.

 

وی افزود: نشریه بخارا در میان همسایگان فارسی زبان نیز دست به دست می‌چرخد و علی دهباشی به تنهایی توانسته نشریه بخارا را به صورت منظم به چاپ برساند؛ و اکنون کتاب «عکس‌های شب‌های بخارا به روایت دوربین جواد آتشباری» مجموعه‌ای از تصاویر برگزیده از شب‌های بخارا به چاپ رسیده است. این کتاب با چاپ نفیس در اختیار جامعه کتابخوان قرار گرفته است.    

 

هادی خانیکی در ادامه این مراسم گفت: علی دهباشی نمونه بزرگی است، اما نمونه‌های دیگری هستند که باید آن‌ها را هم بزرگداشت. در این مجلس آقای دعایی هم حضور دارد، او هم دهباشی دیگری است. کسانی که باید از فرهنگ استخراجشان و به نسل‌های دیگر معرفی کرد. در تاریخ معاصر ایران از بهار تا بزرگانی در حوزه فرهنگ و ادب، شفیعی کدکنی، ابتهاج و ... کسانی هستند که بین سنت و تجدد پیوند ایجاد کردند.   

 

وی افزود: شب شب‌های بخارا، ششصد و نهمین شب بخاراست. قصه شب‌های بخارا روایت همه ایران بدون هیچ چارچوب ایدئولوژیک یا روشنفکرانه است. دغدغه‌های ایران را به خوبی توصیف و امید‌های آینده ایران را به خوبی ترسیم می‌کند. قصه شب‌های بخارا، قصه تجربه‌ها، دغدغه‌ها و امید‌های ایران است که ششصد بار شنیده‌ایم، اما خود روایتگر این قصه‌ها را کمتر دیده‌ایم. قصه او قصه داشته‌های ماست.

 

خانیکی ادامه داد: در حوزه فرهنگ می‌توانیم به دلایل مختلف بگوییم مسئله ایران، مسئله ضعف گفت‌وگوست و باید در این مسیر گام بگذاریم. در این صورت می‌توانیم مسائل معیشتی و نسلی را هم حل کنیم. گفت‌وگو یادگرفتن بازی با یکدیگر و نه در برابر یگدیگر است. اگر بتوانیم این پیش فرص را بپذیریم که گفت‌وگو و تفاهم بر ستیزه و منازعه و دوری از هم اولویت دارد، باید بپذیریم مقوله‌های اصلی گفت‌وگو فرهنگی است. باید به مبانی اخلاقی و رفتار مدنی برای گفت‌وگو توجه کنیم و قدرت فهم و تحمل ساز و کار‌های ورود به گفت‌وگو را داشته باشیم. علی دهباشی و تلاش‌های او در این جهت بوده است.

 

وی در ادامه بیان کرد: فرهنگ‌ورزان مسئله ایران را گفت‌وگو می‌دانند. نتیجه ضعف همبستگی و گفت‌وگو ظهور شهروندانی معترض و تشدید تنش و یأس و خشم است. این هم واقعیتی است که در جامعه از منظر اجتماعی رخ داده است.  سیاست‌ورزان نیز مسئله ایران را در ضعف هویت اجتماعی می‌دانند.   

 

خانیکی تصریح کرد: درس مهم دهباشی و آثارش در حوزه ارتباطات این است که اولین آورده دهباشی این است که برای انتشار نشریه آن هم به صورت منظم سخت‌جانی کرده است. همه می‌دانند که تا وقتی ویژه‌نامه نوروز را آماده نکرد به بیمارستان نرفت. در حالی که رسانه‌ها باید به صورت جدی به این مسئله توجه کنند. در واقع دهباشی از مجله‌داری به نهادسازی رسیده است. برگزاری نشست‌های پردوام بخارا آن هم با عبور از ششصد نشست، نمادی از نهادسازی است. بخارا فراتر از یک مجله است. در کنار همه این‌ها به این هم توجه کنید که شب‌های بخارا فقط شب‌های نکوداشت نیست بلکه به جشن تولد مجلات هم روی آورده است. وقتی سی سالگی گیله ما و ... را گرفت خواست بگوید نشریات چقدر مهم هستند.

 

وی ادامه داد: سومین ویژگی بخارا این است که این نهاد فقط بر مراسم استوار نیست، بلکه بر کار حرفه‌ای استوار است. استاد شفیعی کدکنی غیر از بخارا کجا می‌نویسند؟ گرفتن اثر از چنین افرادی یک کار حرفه‌ای و متفاوت بوده است.  بخارا در کنار اینکه یک مجله است صدای بی‌صدایان فرهنگ و یا به حاشیه رانده‌شدگان نیز بوده و رنگین کمان ایران دیده می‌شود. زیرا دهباشی در انتخاب آدم‌ها به اینکه این اندیشمند و هنرمند و ... دستی در سیاست دارد یا نه و یا مذهبی یا غیرمذهبی است. بلکه به دانش و و علم او توجه کرده است. به تعبیری که دکتر شفیعی کدکنی به کار می‌برد، مجله بخارا هیچ وقت متورم نشده بلکه فربه شده است. در حالی که اندیشه‌ورزی در ایران گاه از متورم شدن به جای فربه شدن رنج می‌برد.   

 

خانیکی در ادامه بیان کرد: دهباشی و بخارا نقش بی‌بدیلی در گسترش ارتباطات میان فرهنگی به ویژه در ارتباط با مراکز ایرانشناسی و گسترش زبان فارسی در افغانستان، پاکستان، هندوستان، چین و دانشکاه‌های امریکا و اروپا داشته است و اینجاست که گفته می‌شود بخارا وزارتخانه بی‌هزینه است. دهباشی و افرادی مانند او جزء حافظه فرهنگی کشورمان هستند و باید قدر آن‌ها را شناخت.

 

علی دهباشی نیز در پایان این مراسم گفت: این مراسم قدردانی از فرهنگ ایران است و من عضوی از این فرهنگ هستم و من خوشیفته نخواهم شد و قدردان این مراسم هستم. تاکنون طی ۳۱ سال از فرودین سال ۶۹ که نخستین شماره مجله بخارا را منتشر کردیم، ۲۳۷ شماره از آن منتشر شده است. همواره به چند اصول زبان فارسی، فرهنگ ایرانی و حوزه تمدنی تاریخی فرهنگ ایرانی پای فشرده‌ام.

 

در بخش‌هایی از این مراسم پیام‌های ضبط شده از فخرالدین فخرالدینی، بهروز برومند، رضا کیانیان و ... درباره شب‌های بخارا پخش شد. همچنین کتاب «عکس‌های شب‌های بخارا به روایت دوربین جواد آتشباری» رونمایی شد.