فرصت‌سوزی اقتصادی در عراق؛ دولت‌ فضا را برای حضور بخش خصوصی فراهم کند

حسن تیزمغز، رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران و عراق در گفت‌وگو با ایکنا، ضمن هشدار نسبت به از دست دادن بازار مستعد عراق برای سرمایه‌گذاری و صادرات کالاهای ایرانی، گفت: بعد از سقوط صدام در سال 2003 توانستیم این اتاق را راه‌اندازی کنیم و با آغاز فعالیت، تجارت با عراق در همه زمینه‌ها را از رقم صفر به 14 میلیارد دلار رسانیدم.

وی با ابراز تأسف از اینکه روز به روز در حال از دست دادن فرصت‌های اقتصادی در عراق هستیم، در خصوص دلایل بروز این مشکل گفت: بارها گفته‌ام درست است که در اربعین خدمات رایگان است اما می‌توان همان درمانگاه‌های موقتی که در اربعین فعالیت می‌کنند را با دریافت مجوز از دولت عراق در طول سال فعال نگه‌ داشت. مردم عراق به خدمات پزشکی نیاز دارند و ما نیز می‌توانیم این نیاز را تأمین کنیم؛ این عدم مدیریت ما است که نتوانسته‌ایم از این فرصت‌ها به درستی استفاده کنیم.

تیزمغز تصریح کرد: حتی تمیز کردن شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا در ایام اربعین می‌تواند در قالب یک طرح دائمی توسط شرکت‌های خدماتی و فضای سبز ایرانی ارائه شود.

برای ماندن در عراق باید اقتصادی بیندیشیم

مؤسس اتاق بازرگانی ایران و عراق با مطرح کردن این سؤال که چرا خدمات و اقدامات صورت گرفته در اربعین (که به صورت رایگان صورت می‌گیرد) به صورت گسترده در قالب طرح‌های اقتصادی پربازده در طول سال اجرا نمی‌شود؟ گفت: معتقدم تمام توانی که ما در عراق داریم اگر تبدیل به اقتصاد و کسب درآمد برای مردم نشود، ماندگار نخواهد بود. باید کاری کنیم قدرتی که در عراق داریم به خدماتی برای مردم عراق  تبدیل شود و مردم ما هم بتوانند حداکثر استفاده را از این فرصت ببرند.

تیزمغز با تأکید بر اینکه عراق بهترین کشور برای دورزدن تحریم‌ها بود که از این فرصت هم استفاده نشد، گفت: اکنون صادرات ما به این کشور به زیر پنج میلیارد دلار رسیده در صورتی که باید حداقل اکنون 30 تا 40 میلیارد دلار صادرات داشته باشیم.

وی در پاسخ به این سؤال که آیا عدم توان دولت عراق در پرداخت بدهی‌هایش به ایران تأثیری در این روند داشته گفت: ایرانی که در ساختار حکومت عراق قدرت دارد اگر نتواند پولش را از عراق بگیرد ضعف است. ما می‌توانیم این کارها را انجام دهیم اما بلد نیستیم؛ ما مدیریت نداریم والا امکانات خوبی داریم. یکسری از مسائل نیز مربوط به خودمان است؛ طی دو سال اخیر به بهانه‌های مختلف مرز زمینی بین دو کشور بسته شد، در صورتی که کشور ترکیه و سایر کشورها مرزهای خود را نبستند. اکنون حتی مسئله ویزا بین دو کشور هم برداشته شده که یک فرصت بزرگ است و باید استفاده شود.

دولت به تعاملات اقتصادی با عراق ورود نکند

وی در پاسخ به این سؤال که مشکل اصلی چیست؟ آیا باید سازمان و نهاد خاصی برای استفاده از فرصت‌های اقتصادی کشور عراق ایجاد شود؟ گفت: دولت اصلاً نباید در این حوزه ورود کند و فقط باید تسهیلات بدهد. قبل از کرونا بازار مرغ و تخم مرغ عراق در دست ایرانی‌ها بود و همه جای عراق گفته می‌شد که بهترین مرغ، مرغ وارده شده از ایران است اما در داخل کشور به دلیل مشکلاتی که بین دولت و صدا و سیما وجود داشت مسئله وجود آنفولانزای مرغی در برخی از مناطق کشور مطرح شد، رقبای اقتصادی ما این مسئله را در عراق مطرح و باعث شدند صادرات مرغ به عراق متوقف شود. این بهانه را ما به دست رقبای تجاری خود دادیم. از این نمونه‌ها بسیار زیاد است که خودمان به خودمان صدمه زده‌ایم.

مؤسس اتاق بازرگانی ایران و عراق ادامه داد: بعد از کرونا نیز بقیه کشورها مرزشان را با عراق نبستند اما در کشور ما مطرح شد که کرونای انگلیسی از عراق وارد شده و آنجا هم مطرح شد که کرونا از ایران به عراق رفته و مرزها بسته شد. همه اینها اشتباهات استراتژیک است؛ ما باید بازارمان را به نحوی پیش‌بینی کنیم که حضورمان در عراق دوام داشته باشد. به محض اینکه ما از این بازار بزرگ عقب بنشینیم کشورهای دیگری جای ما را خواهند گرفت و پس گرفتن بازار ان هم از رقبای بسیار قوی کار سختی خواهدبود.

وی درباره خلأها و مشکلات قانونی برای توسعه اقتصادی بین عراق و ایران، گفت: قبلاً ما در هر زمینه‌ای برای کشور عراق استثناء قائل می‌شدیم مثلاً اعلام می‌کردیم عراق پیمان ارزی ندهد، ماشین‎ها به راحتی تردد کنند و ... این مجوزهای قانونی اکنون باید صد برابر می‌شد تا بتوانیم تحریم‌ها را دور بزنیم نه اینکه هر روز یک مانع قانونی جدید ایجاد کنیم. درست است ممکن است از قوانین تسهیلی چند نفر هم سوء استفاده بکنند اما صدها نفر می‌توانند بهره‌برداری درست داشته باشند پس اصل قضیه نباید حذف شود. ما اصل موضوع را حذف می‌کنیم و تبعات آن را نمی‌بینیم.

وی این مسئله را یادآور شد که هنوز فرصت باقی است و ما همچنان رقبای کمی در عراق داریم اما هشدار داد: اکنون چین صادرات خود به عراق را به 30 میلیارد دلار رسانده است. وقتی لبنیات ایران به عراق صادر می‌شد توانستیم در رقابت با محصولات عربستانی موفق‌تر باشیم و عربستان علی رغم ارائه یارانه به کالاهای خود باز هم نتوانسته بود با کالاهای ما رقابت کند اما با بستن مرزها و کاهش کیفیت محصولات بازار خود را از دست دادیم.

تیز مغز مشکل دیگر را مسئله استاندارد اعلام کرد و گفت: در زمان فعالیت من سایتی را که استاندارد مشترک بین ایران و عراق را ارائه می‌کرد راه‌اندازی کردیم. شرکت‌های خارجی هم به عنوان بازرس در این سایت فعال بودند باید این مسئله را دوباره اجرا کنیم. نباید کالای بی‌کیفیت به عراق بفرستیم.

وی خاطرنشان کرد: تولید در داخل عراق نیز شرایط خوبی دارد و برخی از شرکت‌های ایرانی در حال تولید محصول در داخل خاک عراق هستند، شرایط پیمانکاری نیز در عراق برای شرکت‌های ایرانی مهیا است.

زائر ما باید در عراق در هتل‌های خودمان اقامت کند

وی با ابراز امیدواری از اینکه پس از کرونا، امکان حضور دوباره زائران ایرانی در عراق فراهم شود، گفت: زائر ما باید در عراق در هتل‌های خودمان اقامت کند تا از این طریق پول به کشور خودمان بازگردد، اما تا زمانی که برنامه‌ریزی دقیق در این حوزه نداشته باشیم هر نوع حضوری در عراق موقت است. ما می‌توانیم بهترین تأمین‌کننده همه کالاهای مورد نیاز عراق باشیم؛ بسیاری از شرکت‌های دانش بنیان ما می‌توانند در عراق فعالیت کنند. درست است که ما و مردم عراق سال‌ها با هم جنگ کرده‌ایم اما اربعین ثابت کرده که قلب مردم عراق با ما است.

باید واسطه‌ها در حوزه توریسم درمانی حذف شوند

رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران و عراق به مسئله توریسم سلامت نیز اشاره کرد و گفت: توان ما در زمینه توریسم درمانی بسیار بالا است اما باید واسطه‌ها در حوزه توریسم درمانی حذف شوند. در حال حاضر کشورهای مختلف دفتری در عراق تأسیس می‌کنند و یک پزشک به صورت رایگان بیماران را معاینه و به بیمار اعلام می‌شود که چه دوره درمانی را باید در کشور مقصد گردشگری سلامت طی کنند و چه قدر هزینه می‌برد، اما متأسفانه در کشور ما واسطه وجود دارد و این واسطه‌ها هزینه‌ها را بالا می‌برند و مشکل ایجاد می‌کنند. بهترین اعمال زیبایی در ایران انجام می‌شود، ما بهترین چشم پزشکان و ... را داریم اما این پیام به صورت درست به مردم عراق منعکس نشده است؛ این مشکلات باید حل شود و اگر نشود، روز به روز فرصت‌های سیاسی و اقتصادی را از دست خواهیم داد.

وی با تأکید بر اینکه بعد از پیوند معنوی، بادوام‌ترین پیوند پیوند اقتصادی است و اگر ما می‌خواهیم در عراق بمانیم و کار کنیم باید در حوزه اقتصاد ورود قوی داشته باشیم، گفت:  تجار ما باید برنامه‌ریزی دقیق داشته باشند که مناسبت‌های مختلف مذهبی در عراق چه زمانی است و چه رخ‌دادهایی در این کشور صورت می‌گیرد تا قبل از فرارسیدن مناسبت‌‌های خاص کالاهای مورد نیاز مردم عراق را برای آنها فراهم کنند. ما همه چیز داریم اما مدیریت نداریم و قوانین ما پیچیده و متناقض است که باید حل شود.

در زمینه آموزش قرآن نیز فرصت‌های بزرگی در کشور عراق وجود دارد

تیز مغز این مسئله را نیز مطرح کرد که در زمینه آموزش قرآن نیز فرصت‌های بزرگی در کشور عراق وجود دارد؛ مدارس غیرانتفاعی تازه در عراق راه اندازی شده و دانشگاه غیر انتفاعی به راه افتاده که دانشگاه‌ها و مدارس ما می‌توانند در این کشور شعبه تأسیس کنند.

وی در پاسخ به این سؤال که که سرمایه‌گذاری در چه حوزه‌ای را در عراق به علاقه‌مندان پیشنهاد می‌کنید؟ گفت: سرمایه‌گذاری در صنایع عراق؛ از تولید ظرف یکبار مصرف گرفته تا فراورده‌های نفتی در این کشور فرصت بسیار خوبی وجود دارد. بیش از 40 تا 50 میلیارد دلار کشورهایی مثل امریکا، ژاپن، چین، روسیه، پاکستان، ترکیه و لهستان در عراق سرمایه‌گذاری کرده‌اند که نشان‌دهنده آن است که آینده عراق خوب است و می‌توان در این کشور سرمایه‌گذاری سوداور انجام داد.  

رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران و عراق تصریح کرد: اگر مشکلات داخلی خودمان را بتوانیم برداریم بخش خصوصی می‌تواند در این زمینه موفق شود. اکنون بیمارستانی در نجف ساخته شده اما به دلیل اینکه دولتی پیش بینی شده تعطیل است و مدیریت آن مشکل دارد در حالی که اگر در دست بخش خصوصی باشد موفق‌تر خواهد بود؛ با ایجاد بیمارستان در عراق بسیاری از داروهای تحریمی را می‌توان از طریق این بیمارستان‌ها برای کشور تهیه کرد.

وی در پایان سرمایه‌گذاری بر روی کشاورزی و به ویژه کاشت نخل را از دیگر فرصت‌های اقتصادی بین دو کشور برشمرد و گفت: وضعیت آب و بارندگی کشور عراق بهتر از ایران است با تکنولوژی بافت می‌توانیم در عراق نخلستان ایجاد و از این محصول استفاده کنیم.

گفت‌وگو از زهرا ایرجی