راز قربانی اطاعت است / فقط تقوای حاجی به خدا می‌رسد

حجت‌الاسلام والمسلمین داود حسینی، مدیر گروه اخلاق و اسرار پژوهشکده حج و زیارت در گفت‌وگو با ایکنا، به تشریح بخشی از اسرار عمل قربانی کردن در حج پرداخت و به این سؤال پاسخ داد که چرا پس از قربانی کردن است که زائر عنوان حاجی را به خود می‌گیرد و ادامه داد: قرآن کریم برای قربانی اسرار و کارکردهای مختلفی بیان کرده است. اولین مبحثی که در خصوص قربانی خداوند به ان اشاره می‌کند، شعار و شعائر الله بودن این عمل است و در آیه 36 سوره حج می‌فرماید: «وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُمْ مِنْ شَعَائِرِ اللَّهِ لَكُمْ فِيهَا خَيْرٌ ...؛ و شتران فربه را براى شما از [جمله] شعاير خدا قرار داديم در آنها براى شما خير است ... ».

وی ادامه داد: قربانی، اولاً یک نماد برای مسلمان و زائر است. زائر باید در حج قربانی کند تا ایثار، گذشت و فداکاری خود در راه را خدا بیان کند. قربانی نماد ایثار در راه خداست. انسان تا حاضر نباشد هر آنچه که دارد و برایش ارزشمند است در راه خدا بدهد، نمی‌تواند به چیزهای ارزشمند‌تر برسد. زائر از چیزهایی که برایش ارزشمند است می‌گذرد تا خداوند چیزهای مهم‌تر و ارزشمند‌تری را به او اعطا کند.  

حسینی گفت: وقتی حضرت ابراهیم و اسماعیل (ع) حاضر شدند از خود بگذرند و اطاعت کنند، خداوند قربانی کردن را فرض کرد و در همین خصوص در قرآن می‌فرماید:«فَلَمَّا أَسْلَمَا وَتَلَّهُ لِلْجَبِينِ ﴿۱۰۳﴾ وَنَادَيْنَاهُ أَنْ يَا إِبْرَاهِيمُ ﴿۱۰۴﴾ قَدْ صَدَّقْتَ الرُّؤْيَا إِنَّا كَذَلِكَ نَجْزِي الْمُحْسِنِينَ ﴿۱۰۵﴾ پس وقتى هر دو تن دردادند [و همديگر را بدرود گفتند] و [پسر] را به پيشانى بر خاك افكند (۱۰۳)او را ندا داديم كه اى ابراهيم (۱۰۴) رؤيا[ى خود] را حقيقت بخشيدى ما نيكوكاران را چنين پاداش مى‏ دهيم (۱۰۵)» و در ادامه آیات می‌فرماید که ما نیکوکاران را اینگونه پاداش می‌دهیم. کمتر انسانی می‌تواند تا این اندازه در راه خدا ایثار کند و در نتیجه همین ایثار خداوند ذبح عظیمی را به جای اسماعیل (ع) برای ابراهیم فرستاد.

وی به این مسئله نیز اشاره کرد که در مقابل هزینه بزرگی که حاجی برای رفتن به حج خرج می‌کنند هزینه یک قربانی چیز زیادی نیست ولی نمادی است که حجاج متذکر ایثار ابراهیم (ع) شوند و یاد بگیرند از آن پس به اندازه خودشان ایثار کنند.

قربانی کردن نماد تسلیم و تعبد نسبت به فرمان الهی است

مدیر گروه اخلاق و اسرار پژوهشکده حج و زیارت قربانی کردن را نماد تسلیم و تعبد نسبت به فرمان الهی دانست و گفت: ابراهیم و اسماعیل(ع) از خدا نپرسیدند چرا این کار را بکنیم و این کار چه سودی برای خدا دارد. مرحوم شیخ محمود شبستری در گلشن راز می‌گوید: کسی کو با خدا چون و چرا گفت/ چو مشرک حضرتش را ناسزا گفت/ ورا زیبد که پرسد از چه و چون/ نباشد اعتراض از بنده موزون/ خداوندی همه در کبریایی است/ نه علت لایق فعل خدایی است. حضرت ابراهیم(ع) تسلیم محض و متعبد به فرمان خداوند بود و نپرسید چرا؛ گاهی ما فلسفه کارها را نمی‌دانیم، اما همین که می‌دانیم این فرمان از سوی خدا صادر شده عمل می‌کنیم و این یعنی بندگی.

وی به این مسئله نیز اشاره کرد که برخی این سؤال را مطرح می‌کنند که معلوم نیست این گوشت و قربانی به چه کسی می‌رسد؟ و پاسخ داد: مسئله اطاعات است و حاجی باید فرمان ببرد و شعائر را انجام دهد.

حسینی یک بُعد دیگر قربانی را مسئله اقتصادی حج دانست و گفت: خداوند در ادامه آیه 36 سوره حج می‌فرماید: «فَاذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا صَوَافَّ فَإِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَأَطْعِمُوا الْقَانِعَ وَالْمُعْتَرَّ كَذَلِكَ سَخَّرْنَاهَا لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛ پس نام خدا را بر آنها در حالى كه برپاى ايستاده‏‌اند ببريد و چون به پهلو درغلتيدند از آنها بخوريد و به تنگدست [سائل] و به بينوا[ى غير سائل] بخورانيد اين گونه آنها را براى شما رام كرديم اميد كه شكرگزار باشيد» خداوند می‌خواهد انسان‌های نیازمند از گوشت قربانی بخورند و بخشی از فقر اقتصادی نیازمندان رفع شود.

تذکر به قشر ثروتمند جامعه

وی تصریح کرد: خداوند تذکر می‌دهد که حجاج که قشر ثروتمند جامعه اسلامی هستند باید نگران قشر محروم جامعه باشند.

حسینی در ادامه به آیه 37 سوره حج اشاره کرد که می‌فرماید: «لَنْ يَنَالَ اللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَاؤُهَا وَلَكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوَى مِنْكُمْ كَذَلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَبَشِّرِ الْمُحْسِنِينَ؛ هرگز [نه] گوشتهاى آنها و نه خونهايشان به خدا نخواهد رسيد ولى [اين] تقواى شماست كه به او مى ‏رسد اين گونه [خداوند] آنها را براى شما رام كرد تا خدا را به پاس آنكه شما را هدايت نموده به بزرگى ياد كنيد و نيكوكاران را مژده ده» و گفت: قران تأکید دارد که گوشت و خون قربانی به خدا نمی‌رسد بلکه این حاجی است که با انجام قربانی به تقوا دست پیدا می‌کند و تقوای حاجی است که به خدا می‌رسد.

وی افزود: زائر پس از قربانی کردن است که حاجی می‌شود، یعنی با تعبد، ایثار، زنده نگه داشتن شعائر الهی، توجه به محرومان و رفع نیاز نیازمندان ملکه تقوا در وجودش پیدا می‌شود و آن موقع می‌شود حاجی.

حسینی با اشاره به اینکه به حجاج توصیه شده است هر سال در عید قربان، حتی اگر به حج مشرف نشدند نیز قربانی کنند، گفت: قربانی تنها عملی است که پس از اتمام حج هم توصیه به انجام آن شده است تا از اثرات قربانی کردن و به یادآوری سرزمین وحی بهره‌مند شوند. در روایات هم آمده است مردم اگر حتی نتوانند به تنهایی یک قربانی انجام دهند می‌توانند با همدیگر یک قربانی انجام دهند تا در این حرکت و سیر الهی خود را قرار دهند و از این مسیر الهی بهره‌ای ببرند.