آینده عراق منهای حضور اشغالگران آمریکایی

به گزارش ایکنا، سفر اخیر مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق به آمریکا و دیدارهای وی با مقامات آمریکایی از جمله جو بایدن، رئیس جمهور این کشور به عنوان یکی از مهمترین اخبار اخیر منطقه خاورمیانه در روزهای اخیر بوده است.

در ماه آوریل عراق و آمریکا توافق کردند که حضور نظامیان مستقر این کشور در عراق به نقش آموزشی تغییر کند. با وجود اینکه زمان این تغییر دقیقاً مشخص نشده ولی انتظار می‌رود الکاظمی و بایدن یک جدول زمانی برای خروج این نیروها تعیین کنند. برخی این احتمال را داده‌اند که این تاریخ پایان سال جاری میلادی باشد.

در حال حاضر حدود ۲۵۰۰ سرباز آمریکایی در خاک عراق مستقر هستند و این نیروها به عنوان بخشی از نیروهای آمریکایی از زمان نبرد با داعش در خاک عراق مستقر هستند.

با وجود اینکه دولت عراق بعد از شهادت سردار قاسم سلیمانی، فرمانده فقید نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران به دست نیروهای آمریکایی در این کشور خواستار خروج این نیروها از عراق شد، اما از آن زمان تاکنون عراق صحنه حملات متقابل گروه‌های مقاومت عراقی و نیروهای آمریکایی بوده است.

از سوی دیگر با وجود تأکید مقامات عراق، به نظر می‌رسد که دولت آمریکا قصد خروج کامل از این کشور را نداشته و براساس برخی اطلاعات منتشر شده از سوی منابع عراقی، آمریکایی‌ها بنا دارند برخی از نیروهای نظامی حاضر در عراق که تعدادشان ۲۵۰۰ نفر اعلام شده با عنوان نیروهای پشتیبانی و آموزشی در عراق حفظ کنند. ظاهراً قرار است این تصمیم به عنوان یکی از بندهای بیانیه مشترک در توافق نهایی نیز اعلام شود.

سفر الکاظمی به واشنگتن در حالی صورت می‌گیرد که دولت وی در مسائل مختلف و در حل معضلات اقتصادی عراق، یکی پس از دیگری با شکست روبه‌رو شده و اعتماد عمومی به آن به شدت تضعیف شده است. این در حالی است که به انتخابات زودهنگام سراسری در عراق، که الکاظمی وعده آن را هنگام تصدی مسئولیت داده بود، کمتر از سه ماه دیگر باقی مانده است.

با این حال، موضوع اصلی در واشنگتن آینده نیروهای ائتلاف تحت رهبری آمریکا در عراق است.

با وجود گذشت چهار سال از شکست داعش، شبه نظامیان این گروه تروریستی هنوز قادر به حمله به مناطق مختلف پایتخت و جولان دادن در مناطقی از شمال کشور هستند. هفته گذشته، یک بمب‌گذار انتحاری 30 نفر را در یک بازار شلوغ بغداد کشت که داعش بعداً مسئولیت آن را بر عهده گرفت.

برخی عقیده دارند که سفر الکاظمی به واشنگتن در راستای عمل به خواسته‌های متحد خود، یعنی ایران است. در واقع این سفر، آخرین تلاش الکاظمی برای عمل به خواسته‌های دو متحد نزدیک عراق، ایالات متحده و ایران است.

در عراق، جناح‌های طرفدار ایران خواهان خروج آمریکا هستند، در حالی که برخی از مقامات عراقی در دولت عراق اعتراف می‌کنند که هنوز به کمک نیروهای آمریکایی احتیاج دارند. با این همه پس از حمله هواپیمای بدون سرنشین ایالات متحده و به شهادت رساندن سردار سلیمانی، پارلمان عراق خواستار اخراج نیروهای آمریکایی از کشور شد. اقدامی که الزام‌آور نبود اما به هر سیاستمداری که می‌خواست در قدرت بماند، پیام محکمی ارسال کرد: «اگر خواهان ماندن در قدرت هستید، آمریکایی‌ها را اخراج کنید».

علاوه بر موضوع نیروهای مردمی و برخورد گاه به گاه آنها با نیروهای اشغالگر آمریکایی و عملیات‌های تروریستی اعضای وابسته به القاعده و داعش مسائل مهمتری وجود دارد که امروز عراق با آنها روبه‌رو است: اقتصاد تقریباً ورشکسته، کرونا و فساد اداری.

حجم این مشکلات تا اندازه‌ای است که عراق به تنهایی قادر به حل آنها نیست. در واقع نیاز امروز دولت عراق به کمک‌های همسایگان بیشتر از آن چیزی است که تصور می‌شود. قطع برق تبدیل به موضوعی عادی در این کشور شده و فساد دولتی چشم‌انداز بهتر شدن اوضاع را حداقل در کوتاه‌مدت تیره کرده است.

اما در رابطه با آمریکا، برخوردهایی که بین نیروهای آمریکایی و نیروهای مقاومت در عراق به وجود آمده باعث شده دولت الکاظمی به دنبال خروج نیروهای اشغالگر از این کشور در اسرع وقت باشد. در واقع خطر گسترده شدن درگیری بین نیروهای اشغالگر آمریکایی و نیروهای مقاومت در داخل خاک عراق، آخرین چیزی است که دولت الکاظمی در این شرایط به آن نیاز دارد. در داخل آمریکا و حزب دموکرات هم برخی از قانون‌گذاران هشدار داده‌اند که حملات تلافی‌جویانه ارتش آمریکا پتانسیل تبدیل شدن به درگیری کامل را دارد، به ویژه اگر یک عضو ارتش ایالات متحده در جریان این حملات کشته شود.

با وجود این چالش‌ها الکاظمی موفق شده است که مهارت سیاسی خود را در یک عرصه ثابت کند: واسطه منطقه‌ای. روابط دوستانه عراق با عربستان سعودی و ایران که رقبای منطقه‌ای یکدیگر محسوب می‌شوند، باعث شده که مقامات سیاسی ریاض و تهران دو بار در بغداد با یکدیگر ملاقات کنند. روند این ملاقات‌ها و اظهارات مقامات سیاسی دو کشور حاکی از آن است که بهبود روابط در دستور کار حکام ایران و عربستان سعودی است. هرچند که نمی‌توان امیدوار بود که به سرعت روابط بین تهران و ریاض عادی شود، اما بغداد و دولت الکاظمی امیدوارند که نقشی را که همواره عمان در منطقه خاورمیانه داشته، بتواند به نوعی دیگر ایفا کند. به عبارت ساده‌تر، مزایای اقتصادی و امنیتی روابط گرم با ایران و عربستان در بهبود وضعیت اقتصادی نابسامان عراق، باعث خواهد شد که الکاظمی به دنبال میانجیگری بین تهران و ریاض باشد.

با این همه، چالش‌های پیش روی الکاظمی بیشتر از آن چیزی است که خروج نیروهای آمریکایی تأثیری محسوس در بهبود آنها داشته باشد. به عبارت دیگر تجربه حضور اشغالگران آمریکایی در افغانستان یک چیز به خاورمیانه و از جمله دولت عراق آموخته و آن بی‌تأثیر بودن حضور نظامی بیگانگان در تأمین امنیت داخلی و بهبود اقتصاد کشورها است.