بلوغ عاطفی و منطق ابرار؛ زمینه‌ساز تشکیل خانواده توحیدی و امت واحده
عضو علمی مدرسه قرآن و عترت(ع) دانشگاه تهران با بیان اینکه بلوغ عاطفی و منطق ابرار، زمینه‌ساز تشکیل خانواده توحیدی و امت واحده است، گفت: یکی از نکات پایه و اساسی شکل‌گیری خانواده قرآنی و دینی، داشتن بلوغ عاطفی به منطق قرآن است که به آن منطق ابرار گفته می‌شود.
به گزارش ایکنا، امروز، بیست و پنجم ذی‌حجه، روز نزول سوره مبارکه «هل اتی»؛ روز خانواده و تکریم بازنشستگان است. در دین مبین اسلام خانواده یکی از مهمترین ارکان جامعه محسوب می‌شود. پایبندی به خانواده و جلوگیری از بی‌بندوباری و همچنین، ارتقای جایگاه و تحکیم بنیان خانواده، از جمله مسائلی است که در دین مبین اسلام به آن سفارش فراوان شده است.
چنانچه اعضای خانواده‌ها بتوانند در میان خود به بر و نیکی رفتار کرده و به بلوغ عاطفی مد نظر دین و قرآن دست پیدا کنند، زمینه برای دستیابی به جامعه ایمانی و امت واحده ایجاد خواهد شد که در چنین جامعه‌ای دیگر نشانی از ناهنجاریها و مشکلات اجتماعی و فرهنگی وجود نخواهد داشت.
خانواده به عنوان کوچکترین نهاد اجتماعی، آسیب‌پذیرترین گروه در برابر آسیب‌های اجتماعی است؛ به طوریکه اکثر مشکلات و آسیب‌ها ابتدا در خانواده‌ها بروز پیدا می‌کند و در صورت عدم پیشگیری و برخورد ناصحیح با آن‌ها، به درون جامعه نیز رسوخ می‌کند و در این شرایط دشوار دیگر نمی‌توان به راحتی مشکلات و آسیب‌ها را کنترل کرد. بی شک با انجام فرامین دینی اسلام در مورد خانواده و درنظر گرفتن آن‌ها می‌توان تا حد زیادی زمینه سلامت خانوادگی و سعادت و جاودانگی را برای خویش فراهم کنیم.
هانی چیت‌چیان، کارشناس قرآنی و عضو علمی مدرسه قرآن و عترت(ع) دانشگاه تهران در گفت‌وگو با ایکنا، در رابطه با شاکله و ویژگی‌های خانواده اسلامی و نحوه نزدیک شدن و دستیابی به خانواده قرآنی و اسلامی در دنیای امروز اظهار کرد: موضوع خانواده که اساس اجتماع در نگاه دین است و نیز مراتب بعدی اجتماع شامل انواع قومیت‌ها و سطوح دیگر تا دستیابی به امت واحده اسلامی و در نگاه کلی تمامی مراتب جمع‌سازی و جامعه‌سازی در نگاه دین مبین اسلام بر پایه بلوغی شکل می‌گیرد که این بلوغ پایه‌ای و اساسی، شاکله رسیدن به تمامی این موارد است.
وی افزود: نوعی بلوغ عاطفی که واژه قرآنی آن در حوزه نظام‌سازی واژه «تألیف» و در حوزه روابط انسانی «منطق ابرار» یا بلوغ ابرار شدن است، پایه شکل‌گیری هر جامعه و به طور مشخص خانواده است. یعنی چنانچه چنین بلوغی در میان انسان‌ها وجود نداشته نباشد، امکان شکل‌گیری خانواده نیز وجود ندارد.
چیت‌چیان بیان کرد: البته ممکن است که در صورت عدم وجود بلوغ کافی نیز نهاد خانواده به صورت ظاهری تشکیل شده و برخی از نیازها و حوائج مادی را برطرف کند، اما چنین خانواده‌ای حتی در تأمین همین نیازهای مادی نیز دچار اختلال می‌شود. چنانچه امروز سری به دادسراها زده و مسائل مربوط به خانواده و موضوع طلاق را پیگیری کنیم، متوجه خواهیم شد که بحث جدی همین بلوغ باعث گسست در میان خانواده‌ها می‌شود، اما در هر صورت باید اذعان کرد که جنبه‌های معنوی و رشد و کمال خانواده به طور کامل وابسته به داشتن چنین بلوغی است.
عضو علمی مدرسه قرآن و عترت(ع) دانشگاه تهران گفت: این بلوغ در قدم اول، اهمیت خود را در حوزه تشکیل نهاد خانواده نشان داده و سپس، به سطوح بالاتر جمع‌سازی راه پیدا کرده و تأثیر بسزایی در این زمینه تا دستیابی به امت واحده خواهد داشت. چنانچه قصد داشته باشیم تا این بلوغ را در بیان ساده، کوتاه و روان قرآنی معرفی کنیم می‌توانیم به آیات نورانی سوره مبارکه انسان اشاره کنیم؛ چراکه این سوره مبارکه، شاخص و تبیین کننده این بلوغ است.
وی ادامه داد: در سوره مبارکه انسان پس از آیات ابتدایی که در مورد خلقت و هدایت و ضلالت انسان صحبت می‌شود، از «ابرار (نیکان)» و «عبادالله (معلمان ابرار)» سخن به میان می‌آید. یعنی به عبارت دیگر قرار است تا طبق این آیات شریفه، ابرار و نیکان شیوه صحیح زندگی نیکوکارانه خود را از عبادالله که همان پنج تن آل عبا هستند، فرابگیرند.
چیت‌چیان تصریح کرد: روایت قرآن از این ماجرا روایت مهمی است. خداوند متعال در آیات شریفه سوره مبارکه انسان ماجرای روزه‌داری و بخشش افطار خانواده امیرالمؤمنین(ع) را یادآوری کرده و چنین می‌فرماید: «وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا؛ و به دوستى (خدا) بينوا و يتيم و اسير را خوراك مى‌دادند. همچنین، در آیه بعدی نیز چنین آمده است: «إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنْكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا؛ ما براى خشنودى خداست كه به شما مىخورانيم و پاداش و سپاسى از شما نمى‌خواهيم».
عضو علمی مدرسه قرآن و عترت(ع) دانشگاه تهران اظهار کرد: این مسئله یعنی اشاره خداوند به زندگی امیرالمؤمنین(ع) و خانواده مطهر ایشان، مبنای اساسی شکل‌گیری «بر» در زندگی انسان‌ها و ویژگی امامان ما است که خداوند متعال از ایشان به عنوان اسوه انسان‌ها در قرآن یاد می‌کند که این همان بلوغ عاطفی و بلوغ ابرار است که باید پایه شکل‌گیری زندگی خانوادگی را تشکیل دهد.
وی افزود: چنانچه انسان در ارتباط با افراد مختلف بر مبنای ابتقاع وجه رب و با نیت خالص، دیگران را بدون انتظار تشکر و قدردانی بر خود ترجیح دهد، پایه و اساس شکل‌گیری زندگی خانوادگی مبتنی بر اندیشه دینی و قرآنی را بنا نهاده است. زندگی خانوادگی دینی از آنجایی آغاز می‌شود که یک فرد حاضر است با نیت ابتقاع وجه رب دیگران را بر خود ترجیح دهد؛ در حالی که انتظار تشکری از آن‌ها ندارد.
چیت‌چیان بیان کرد: اگر چنین خانواده‌ای در جامعه تشکیل شود و طبق آن، زن و مرد، خود را بر دیگری ترجیح داده و انتظار تشکر و قدردانی از یکدیگر نداشته باشند، زمینه دستیابی به جامعه‌ای قرآنی و دینی نیز فراهم خواهد شد. در چنین خانواده‌ای پدر و مادر نیز فرزندان را بر خود ترجیح داده و انتظار قدردانی از سوی ایشان ندارند. این خانواده همان خانواده‌ای است که در قرآن کریم از آن با عنوان «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ» یاد شده و یاد و ذکر خدا دائما در آن بالا می‌رود.
عضو علمی مدرسه قرآن و عترت(ع) دانشگاه تهران ادامه داد: ایجاد چنین بستری، موجبات تشکیل خانواده‌ای را فراهم می‌کند که نور خدا در آن شکل گرفته و ثمره آن نیز این آیه شریفه «رِجَالٌ لَا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلَا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ» خواهد بود. یعنی در چنین خانواده‌ای مردان و شیرزنانی تربیت می‌شوند که وقتی وارد میدان‌های اجتماعی می‌شوند، در میان چالش‌های فراوان زندگی خانوادگی و اجتماعی لحظه‌ای از یاد خدا غافل نخواهند شد.
وی تصریح کرد: بنابراین، یکی از نکات پایه و اساسی شکل‌گیری خانواده قرآنی و دینی، داشتن بلوغ عاطفی به منطق قرآن است که به آن منطق ابرار گفته می‌شود یعنی افرادی که دیگران را بدون هیچ توقعی بر خود ترجیح می‌دهند. البته جلوه‌های دیگری از ابرار نیز در قرآن کریم آمده است. همچنین، در سوره مبارکه مطففین، از افرادی به همین نام یعنی مطففین در مقابل ابرار یاد شده است، یعنی کسانی که به وظایف خود عمل نمی‌کنند، اما انتظار دارند تا دیگران به وظایف خود جامه عمل بپوشانند.
چیت‌چیان افزود: در این سوره مبارکه چنین آمده است که عاقبت چنین زندگی، قرار گرفتن در سجن و حجاب قلب است؛ یعنی اگر در خانواده‌ای اهتمام افراد به این سمت برود که فقط طرف مقابل به وظایف خود عمل کند و خود عامل به وظایفی که داریم، نباشیم، چنین خانواده‌ای محکوم به افسردگی و قرار گرفتن در تنگناهای مادی و معنوی است.
عضو علمی مدرسه قرآن و عترت(ع) دانشگاه تهران اظهار کرد: همچنین، خداوند متعال در ادامه سوره مبارکه مطففین، از وجود افرادی به نام ابرار در برابر مطففین استفاده می‌کند، آن هم نه ابراری که فقط به وظایف خود در برابر دیگران عمل می‌کنند، بلکه ابراری که بیش از وظیفه خود را در مقابل دیگری انجام می‌دهند و بدون هیچ‌گونه توقع و انتظاری در برابر دیگران ایثار و از خودگذشتگی نشان می‌دهند.
وی با بیان اینکه این مسئله، پایه‌ای‌ترین عنصر شکل‌دهنده هر اجتماعی و تجمعی در منطق دینی و قرآنی است، گفت: بلوغ عاطفی و منطق ابرار باعث ایجاد خانواده و در نهایت امت واحده توحیدی خواهد شد. همه افراد باید در زندگی‌های خانوادگی خود منطق ابرار بودن و بلوغ عاطفی را تمرین کنند تا بتوانند امت واحده توحیدی را بسازند.
چیت‌چیان ادامه داد: برخی از افراد در جامعه مهربان‌تر از درون خانواده خود هستند، اما در خانه خود آداب و رفتار و دلسوزی لازم را ندارند؛ در صورتیکه فرد یا افرادی که در خانه هستند، حقوق بیشتری بر گردن ما دارند. در روایات آمده است که چنانچه خواستید تا مرد بیازمایید، باید رفتار او را در میان افراد خانواده خود مشاهده و بررسی کنید.
عضو علمی مدرسه قرآن و عترت(ع) دانشگاه تهران با اشاره به اینکه امت‌سازی بر اساس روابط در خانواده‌ها شکل می‌گیرد، تصریح کرد: اصل بلوغ عاطفی در دوره نوجوانی شکل می‌گیرد و به همین دلیل باید منطق ابرار بودن و بلوغ عاطفی را در دوره نوجوانی به فرزندان آموزش داده و ازدواج‌ها در دوره نوجوانی و جوانی نیز بر همین مبنا یعنی خدمت‌گزاری به افراد خانواده صورت بگیرد.
وی افزود: اگر ازدواج با چنین منطقی انجام شود، زنان و مردان چنین سبک زندگی را تمرین کرده و در سال‌های بعدی که مسئولیت‌های اجتماعی را به دست می‌گیرند، همین روحیه را در قبال دیگران نیز خواهند داشت و این مسئله باعث خواهد شد تا به توفیق الهی و به تدریج به امت واحده توحیدی که درواقع یک خانواده بزرگ اسلامی و قرآنی است، دست پیدا کنیم.
چیت‌چیان در پاسخ به این سؤال که آیا در شرایط امروز جامعه، زیرساخت‌های فرهنگی برای دستیابی به امت واحده و جامعه قرآنی و اسلامی فراهم شده است؟ گفت: امروز متأسفانه در جامعه ما بر روی بلوغ عاطفی و منطق ابرار چه در آموزش‌های رسمی و چه در آموزش‌های غیر رسمی کمتر کار شده است. البته در رابطه با این مسئله در درجه اول خانواده‌ها مقصر هستند؛ چراکه هنوز یاد نگرفته‌اند که چگونه با فرندان خود رفتار کنند و به همین دلیل است که توقعات بسیار نابجایی از فرزندان خود دارند.
عضو علمی مدرسه قرآن و عترت(ع) دانشگاه تهران ادامه داد: اینکه خداوند متعال در قرآن کریم به فرزندان چنین فرموده است که حرمت والدین خود را حفظ کنند، این مسئله فقط وظیفه فرزندان است، اما در قرآن چنین نیامده که اگر فرزندان احترام والدین را حفظ نکردند، ایشان باید ناراحت شوند. امروز در جامعه شاهد این مسئله هستیم که همسران از یکدیگر و والدین و فرزندان از یکدیگر ناراحت هستند؛ چراکه روحیه «بر» در میان خانواده‌ها وجود ندارد.
وی بیان کرد: والدین باید در ارتباط با فرزندان خود باید ایشان را از دوره ابتدایی از طریق آموزش فعال‌سازی قوه تفکر و مشورت با نحوه اجتماعی زندگی کردن آشنا کنند و در دوره نوجوانی نیز بر این موضوع به صورت ویژه تأکید کنند. والدین باید فرزندان خود را در رابطه با ازخودگذشتگی و ایثار بدون داشتن توقع قدردانی و تشکر از دیگران مورد آموزش قرار دهند.
چیت‌چیان در پایان سخنان خود با بیان اینکه در روایات اسلامی این‌گونه آمده است که «ارتباط با مردم و حسن معاشرت با مردم، دو سوم عقلانیت است» تصریح کرد: البته آموزش و پرورش با تهیه و تدارک کتاب‌های «مهارت‌های زندگی» قدم‌های خوبی در این زمینه برداشته است که باید بیشتر از این شود تا بتوانیم از طریق آموزش صحیح، نوجوانان را به سمت زندگی اجتماعی صحیح و درست سوق دهیم.
انتهای پیام
