چگونه در تقارن روزهای کرونایی و محرم به سبک فرهنگ شیعه سوگواری کنیم + فیلم

به گزارش ایکنا، امروز اولین روز از ماه عزای سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) است. یکی از موضوعات بسیار مهمی که از چندی پیش در سطح جامعه مطرح شده، چگونگی برگزاری مراسم عزاداری این ایام در شرایط شیوع بیماری کرونا در کشور است.

برخی مسئولان از هفته‌های گذشته نسبت به برپایی مراسم سوگواری و عزاداری در این ایام البته همراه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی تأکید کرده و برخی دیگر نیز تعطیلی هیئت‌های مذهبی و مراسم عزاداری در این ایام را خواستار شدند. مسئله مهمی که وجود دارد، این است که آیا می‌توان در این زمینه به صورت مطلق اظهار نظر کرد و نسبت به برپایی مراسم و یا تعطیلی آن نظر داد یا خیر؟

یکی از مواردی که از سوی برخی صاحب‌نظران این حوزه مطرح می‌‎شود، پرداختن به اصل و نفس موضوع عزاداری است. به عقیده ایشان، موضوعیت اصلی در مسئله عزاداری، داشتن حالت محزون و اندوه از اقامه عزاست و می‌توان عزاداری را در حالات و قالب‌های مختلفی همچون برپایی روضه‌های خانگی و ... برپا کرد.

سعید طاووسی‌، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و پژوهشگر حوزه دین در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به پیشینه سوگواری در فرهنگ شیعی، در رابطه با چگونگی عزاداری شیعیان در ایام ماه محرم با توجه به شرایط کرونایی حاکم بر کشور و نیز محدودیت‌هایی که در مورد عزاداری این ایام وجود دارد، اظهار کرد: در این رابطه می‌توان با توجه به ظرفیت‌های زیادی که در سنت اسلامی و شیعی وجود دارد، به درستی رفتار و به حضرت اباعبدالله(ع) اظهار ارادت کرد.

سنت زیارت از راه دور را فراموش کردیم 

طاووسی‌ ادامه داد: تولیت آستان قدس رضوی در دوران شیوع بیماری کرونا از اساتید و صاحب‌نظران کشور درخواست کرد تا راهکارهای خود را در زمینه نحوه برگزاری مراسم و برنامه‌های مختلف دینی و مذهبی در این شرایط بیان کنند که بنده نیز در ارائه راهکارهای خود در این زمینه، به سنت «زیارت از راه دور» اشاره کردم که می‌توان از این ظرفیت در شرایط کرونایی کشور به خوبی استفاده و آن را احیا کرد.

وی افزود: احیای این سنت و ظرفیت باعث می‌شود تا افراد گمان نبرند که زیارت فقط باید به صورت حضوری انجام ‌شود. گاهی اوقات برخی از مردم خود را برای زیارت به اماکن متبرکه می‌رسانند و فقط به دلیل اینکه نتوانسته‌اند خود را به ضریح مطهر ائمه معصومین(ع) و امامزادگان برسانند، گمان می‌کنند که زیارتشان انجام نشده و مورد قبول نیست.

این پژوهشگر حوزه دین بیان کرد: در مقوله اقامه عزاداری نیز نفس این مقوله که مورد تأکید مراجع عظام است، به این صورت نیست که عزاداری با شرایط کرونایی تزاحم پیدا می‌کند و به همین دلیل یا باید عزاداری را تعطیل کرد و یا اینکه شرایط کرونایی از بین برود، بلکه باید به اصل موضوع بنگریم که همان اقامه عزاست. پیراهن مشکی به تن کردن، نصب پرچم‌ عزا، سیاهپوش کردن خانه‌ها و اقداماتی از این قبیل، جزء مصادیق عزاداری هستند.

لزوم احیای روضه‌های خانگی 

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به اینکه کرونا باعث احیای «روضه‌های خانگی» در کشور شد، تصریح کرد: البته موضوع روضه‌های خانگی سابقه دیرینه‌ای در این سرزمین داشته است. مرحوم آیت‌الله العظمی قاضی طباطبایی همواره به شیعیان می‌فرمودند که سعی کنید تا در خانه‌های خود هیئت عزاداری برپا کرده و حداقل یک ماه از سال را به روضه‌های خانگی اختصاص دهید و اگر نمی‌توانید، حداقل دهه ماه محرم را به این کار اختصاص دهید. بسیاری از افراد بوده و هستند که بخشی از خانه‌های خود را به عنوان حسینیه یا محل روضه خانگی به عزاداری و سوگواری برای ائمه اطهار(ع) به ویژه حضرت اباعبدالله(ع) اختصاص داده و می‌دهند.

بهره‌مندی از فضای مجازی برای تبلیغ دین 

طاووسی در ادامه با بیان اینکه نباید این‌گونه بیندیشیم که عزاداری فقط به حضور در هیئت‌ها و دسته‌های عزاداری محدود است، گفت: مسئله مهم دیگری که در این رابطه وجود دارد و مورد تأکید مراجع و عالمان دین نیز است، موضوع بهره‌گیری از فضای مجازی است. البته که حضور در مراسم و روضه‌ها و هیئت‌های عزاداری برکات فراوانی برای افراد دارد اما با استفاده از ظرفیت فضای مجازی نیز می‌توان تمامی اهداف هیئت‌های عزاداری را که شامل استفاده از ظرفیت سخنرانی عالمان و خطبا و مداحی در هیئت‌هاست، محقق کرد.

وی با اشاره به اینکه هیچ فردی چنین نگفته و چنین قصدی نیز ندارد که عزاداری ایام ماه محرم در دوران شیوع کرونا باید به طور کلی تعطیل شود، تصریح کرد: البته اینکه امروز برخی از افراد که بعضا مسئولیت‌هایی نیز دارند، این‌گونه بیان می‌کنند که مراسم عزاداری و سوگواری به هر طریقی که شده باید انجام شود و هیچ هیئتی نیز نباید تعطیل شود، امری است که فی نفسه با منویات و بیانات مسئولان عالی‌رتبه کشور همچون مقام معظم رهبری و مراجع عظام در تقابل است.

اصل عزاداری همراهی مؤمن با مصیبت ولی خدا و حزن و گریستن بر آن مصیبت در جهت نزدیکی با ولی خداست

این پژوهشگر حوزه دین با اشاره به اینکه امروز موضوعیت اصلی، حفظ جان افراد در جامعه است، اظهار کرد: موضوع اقامه عزاداری همراه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیز در تمامی مکان‌ها امکان‌پذیر نیست. ممکن است که برخی از هیئت‌های عزاداری از فضای خوبی برخوردار باشند و بتوانند پروتکل‌ها را رعایت کنند، اما برای مثال هستند خیمه‌هایی در اطراف برخی میادین شهرهای مختلف که به هیچ وجه پروتکل‌ها را رعایت نمی‌کنند و افراد زیادی در آنجا حضور دارند، در صورتی که یکی از موارد بسیار مهم در پروتکل‌ها، حفظ فاصله اجتماعی است.

شاخصه‌های عزاداری

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: امروز یکی از ضرورت‌های مهمی که در این زمینه وجود دارد، تبیین مسئله کلیت عناوینی همچون عزاداری است. عزاداری دارای حالت، شکل و محیط ویژه‌ای نیست، بلکه اصلیت در مسئله عزاداری، نفس سوگواری و عزاداری در ایام عزای معصومین و اهل بیت(ع) ولو در حد جلوه‌هایی همچون سیاهپوش کردن خانه‌ها و نصب پرچم‌های عزا و ... است.

طاووسی تصریح کرد: مرحوم شیخ مفید(ره) در کتاب «مسار الشیعه» که به نوعی تقویم شیعه نیز است، مناسبت‌های بسیار زیادی را در ایام مختلف سال آورده که بسیاری از آن‌ها امروز حذف شده‌اند؛ چراکه امروز فقط به دنبال پیگیری و برپایی مناسبت‌هایی همچون جشن و عزاداری هستیم. ماحصل کتاب شیخ مفید این است که ایام عزا، ایامی است که انسان اگر تنها هم که باشد، محزون و در ایام جشن و ولادت، مسرور است. بنابراین، این سلوک فردی است که در مناسبت‌های مختلف موضوعیت دارد و به همین دلیل چون در طول تاریخ نتوانسته‌ایم در برخی مناسبت‎ها گستردگی لازم را داشته باشیم، برخی از مناسبت‌ها را حذف کرده‌ایم.

وی در پایان سخنان خود اظهار کرد: امروز نیز به این دلیل که تمامی مناسبت‌ها به صورت مناسکی و آئینی درآمده، نمی‌توان آن‌ها را در اشکال ویژه برگزار و یا اینکه کلاً حذف کرد. عده‌ای به دنبال حذف تمامی مراسم عزاداری در ایام محرم بوده و عده‌ای نیز به دنبال این هستند که این مراسم به هر قیمتی که شده، برگزار شود؛ در حالی که مفاهیمی مانند عزاداری را می‌توان در قالب‌ها، فضاها و حالات متعدد برپا و اقامه کرد. اصل عزاداری همراهی مؤمن با مصیبت ولی خدا و حزن و گریستن بر آن مصیبت در جهت نزدیکی با ولی خداست.