روایت شهادت امام حسین(ع) در کتاب «العِقد الفَرید»

به گزارش ایکنا از خوزستان، حامد صافی، مدرس دانشگاه و محقق در جلسه مجازی «متن‌شناسی انتقادی مقاتل عاشورا»، با اشاره به کتاب «العِقد الفَرید» نوشته ابن عبدربه اندلسی، گفت: این نویسنده به شیوه‌ای کاملاً مختصر و کوتاه به روایت عاشورا پرداخته است. او روایت خود از حادثه عاشورا را از مقتل «قاسم بن سلام هروی» با واسطه «علی بن عبدالعزیز» نقل کرده است. پس می‌توانیم بگوییم پیش‌متن روایت عاشورا در عقدالفرید مقتل قاسم بن سلام هروی است‎؛ البته این مقتل امروز در دسترس نیست و تنها آن بخشی که اندلسی در عقدالفرید ذکر کرده به دست ما رسیده است.

وی گفت: ابن عبد ربه اندلسی روایت خود را از حادثه عاشورا اینگونه آغاز می‌کند که «امام حسین در روز جمعه ۱۰ محرم سال ۶۱ هجری در ساحل فرات در زمینی که کربلا نامیده می‌شد به شهادت رسید» بنابر روایت کتاب عقدالفرید، امام حسین(ع) در پنجم شعبان زاده شده است. بنا بر روایت اندلسی در عقدالفرید، سنان‌بن انس قاتل امام حسین(ع) است و خولی فرزند یزید اصبحی سر امام(ع) را از سنان گرفت و به عبیدالله بن زیاد رساند.

صافی با بیان اینکه روایت عقدالفرید در قسمت شهادت امام حسین(ع) با روایت ابی‌مخنف که به واسطه تاریخ طبری به دست ما رسیده، همخوانی دارد، افزود: خولی سر امام(ع) را به عبیدالله می‌دهد و رجز می‌خواند. عبیدالله از او می‌پرسد چگونه او را کشتی؟ و خولی جریان شهادت امام را به اختصار برای عبیدالله نقل می‌کند. روایتی که عقدالفرید ذکر کرده نسبت به روایت‌های دیگر مختصرتر است و اصلاً به جزئیات و حوادثی که در روز عاشورا رخ داده نپرداخته است.

این مدرس دانشگاه افزود: در روایتی که «حسن بصری» نقل کرده همراه با امام ۱۶ نفر از اهل‌بیت(ع) هم حضور داشتند و همگی به شهادت رسیدند و بعد از حادثه کربلا خانواده امام را به شام بردند‎؛ این جمله‌ای است که در عقدالفرید ذکر شده است. در ادامه اندلسی، حدیث ام سلمه زوجه پیامبر اسلام(ص) را نقل می‌کند که «پیامبر نزد من بود و حسین هم با ما بود پیامبر شروع به گریه کرد جبرئیل نازل شد و گفت آیا حسین را دوست می‌داری؟ پیامبر گفت آری. جبرئیل گفت باید بدانی که امت تو او را خواهند کشت و آنجا بود که جبرئیل بخشی از خاک کربلا که امام در آن به شهادت رسید را به پیامبر داد. ایشان آن خاک را به ام سلمه داد و ام سلمه هم آن را در یک شیشه قرار می‌دهد. نقل است روز عاشورا که امام حسین(ع) به شهادت رسید آن خاک به رنگ خون در آمد.»

وی تصریح کرد: بنابر آنچه گفته شد خیلی نمی‌توانیم روایت عقدالفرید اندلسی را شبیه به روایت الارشاد، اخبارالطوال و تاریخ طبری بدانیم؛ در واقع صاحب عقدالفرید تلاش کرده تا اطلاعات دایرةالمعارفی و دانشنامه‌ای بسیار جزئی به مخاطب بدهد.

صافی به معرفی کتاب «تَسْمیَةُ مَنْ قُتِلَ مَعَ الحُسَیْن بْن عَلیّ علیه‌السّلام» پرداخت و گفت: کتاب تسمیه فقط به ذکر نام افرادی که با امام حسین(ع) در کربلا به شهادت رسیدند بسنده کرده و از هر توضیحی درباره این شخصیت‌ها خودداری می‌کند.