شهیدان رجایی و باهنر؛ الگوی اصیل حکمرانی اخلاقی و مردم‌مدار
اینکه امام خمینی(ره) شهیدان رجایی و باهنر را انسان‌هایی می‌دانند که مقام و ریاست تأثیری بر وضعیت روحی آنها نسبت به قبل نگذاشته و رهبر معظم انقلاب نیز از این دو شهید بزرگوار به منزله «شاخص» و «سنجه» تعبیر می‌کنند نشان می‌دهد که حقیقتاً می‌توان آنها را الگوی اصیل و مانای حکمرانی اخلاقی و مردم‌مدار برای سایر مسئولان در تاریخ انقلاب اسلامی ثبت کرد.
هشتم شهریورماه سالروز شهادت شهیدان رجایی و باهنر، رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر کشور به دست منافقین کوردل است؛ شهیدان والامقام و بزرگی که همواره از آنها به عنوان الگوی خدمت‌رسانی بی‌شائبه، ساده‌زیستی در سبک زندگی و مدیریت صادقانه و مجاهدانه در فرهنگ سیاسی و حکمرانی اسلامی یاد می‌شود و رهبران انقلاب اسلامی به مناسبت هفته دولت، همیشه مسئولان کشور را به پیروی از چنین الگویی توصیه می‌کنند.
امام خمینی(ره) در سالروز شهادت این دو شهید در سال 1365 به مهم‌ترین خصایص اخلاقی آنها اشاره کرده و می‌فرمایند: «لازم است که در این روزی که فاجعه نخست وزیری رخ داد یک یا چند کلمه‌ای یادی از این دو نفر شهید بزرگوار و همین‌طور آقای عراقی [آقای مهدی عراقی که با فرزندش حسام عراقی به دست گروهک تروریستی فرقان به شهادت رسید] که من سابقه طولانی با ایشان داشتم، بشود. من از خصوصیاتی که در این آقایان بود، آقای رجایی، آقای باهنر، آقای عراقی، آنی که به نظرم خیلی بزرگ است، این است که آقای رجایی یک نفر آدمی بود که دستفروشی [می‌کرد]در بازار از قراری که گفتند. من در مطالعاتی که در ایشان کردم به نظرم آمد که از حال دستفروشی‌اش تا حال ریاست جمهوری، در روح او تأثیری حاصل نشد. چه بسا اشخاصی هستند که اگر کدخدای ده بشوند، تغییر می‌کنند به واسطه ضعفی که در نفسشان هست، تحت تأثیر آن مقامی که پیدا می‌کنند واقع می‌شوند، و اشخاصی هستند که مقام تحت تأثیر آنهاست از باب قوّت نفسی که دارند؛ و آقای رجایی، آقای باهنر در عین حالی که خوب، یکیشان رئیس جمهور بود، یکیشان نخست وزیر بود، اینطور نبود که ریاست در آنها تأثیر کرده باشد، آنها در ریاست تأثیر کرده بودند؛ یعنی، آنها ریاست را آورده بودند زیر چنگ خودشان، ریاست آنها را نبرده بود تحت لوای خودش؛ و این یک درسی است که انسان باید از اینها یاد بگیرد و الحمدللَّه در این جمهوری بسیارند همچون اشخاص که تفاوتی به حالشان نکرده است. آن وقتی که در طلبگی بودند یا در بازار بودند با وقتی که مقام پیدا کردند فرقی نکرده است که انسان ببیند که خیر حالا یک بادی به غبغب بیندازد و یک هیاهویی به جا بیاورد و اینها نشده است و این مسئله‌ای است که اهمیت دارد. آنکه تحت تأثیر مقام می‌رود، نه این است که یک مقامی دارد. این از باب اینکه بسیار آدم ضعیفی است، مقام به او تسلط پیدا می‌کند و دنبال او هم می‌رود آن وقت و این دنبال رفتنِ مقام بسیار ضرر دارد، برای خود انسان و برای کسانی که در کار هستند برای کشورشان، از آن طرف اگر چنانچه عکس شد، تأثیر خوب دارد، هم برای خودشان و هم برای کشور؛ و لهذا، من با این که ما ابَرّئُ نَفْسی انَّ النَّفْسَ لَامَّارَةٌ بِالسُّوء؛ به شما آقایان عرض می‌کنم که توجه به این معنا داشته باشید، این مقامات بعد از چند روزی دیگر تمام می‌شود. آن‌هایی که در اریکه قدرت‌های بزرگ بودند بعد از چند روز تمام شد. آن‌هایی هم که به درویشی و به قناعت زندگی کردند آنها هم تمام شد.
این امور تمام می‌شود، آن چیزی که هست، ما در حضور حق تعالی هستیم و ثبت است در نامه اعمال ما همه امور، همه خلجانات نفسانی و ما باید فکر آنجا باشیم. این راجع به این آقایان که واقعاً اسباب تأسف شد که یک همچو اشخاصی را اشخاص فاسد از بین بردند. ولی بحمدالله اینها در مماتشان هم تقویت کردند این جمهوری اسلامی را.» (صحیفه امام(ره)، ج 20، ص 124 ـ 125)
به واقع این امر یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین شاخصه‌های مسئولان در حکمرانی دینی است و انتظار از یک مسئول و مدیر در تراز انقلاب اسلامی این است که یک مقام و پست موقت حکومتی تغییری در اوضاع و احوال مادی و معنوی او ایجاد نکرده و غرور و تصور نابجا از مدیریت در وی شکل ندهد. به همین دلیل است که در فرهنگ سیاسی دینی از واژه کسب قدرت کمتر استفاده شده و بیشتر بر خدمت به خلق و مردم به عنوان اصلی‌ترین وجهه یک سمت مدیریتی تأکید می‌شود.
رهبر معظم انقلاب نیز در سال‌های مختلف در این هفته شاخص‌های اخلاقی و مدیریتی این دو شهید بزرگوار را برای مسئولان دولتی و مردم تبیین کرده و از شهیدان رجایی و باهنر به عنوان «سنجه» یاد کرده و می‌فرمایند: «این هفته یادآور مصیبت درگذشت این دو بزرگ است. تصوّر من این است که حکمت الهی که بر دل و زبان مسئولین جاری شد و این اتّفاق افتاد و این مناسبت در این زمان قرار گرفت، برای این است که شهید رجایی و شهید باهنر از یاد نروند و به‌عنوان دو شاخص، به‌عنوان دو سنجه در مقابل چشم ما باشند. خب، شاخص بودن این دو نفر، نمی‌توان گفت به‌خاطر قوّت مدیریّت آنها یا مثلاً فرض کنید که توانایی‌ها و ابتکارات آنها است؛ چون مسئولیت این دو عزیز زمان زیادی طول نکشید؛ [زمان] مرحوم باهنر که خیلی کوتاه بود، مرحوم رجایی هم چند ماهی -حدود یک سالی مثلا فرض کنید- [بود]. سنجه بودن آنها به‌خاطر خصوصیات رفتاری آنها و شخصیتی آنها و اخلاقی آنها است؛ این را باید ما همواره در ذهن داشته باشیم.
خب، زمان تغییر پیدا می‌کند؛ جریان گوناگون فرهنگ‌ها و ارزش‌ها و مانند اینها هم می‌آید [و] می‌رود -طبیعت زمانه این است- تحوّلاتی در ذهن‌ها، در فکرها به‌وجود می‌آید لکن یک اصول ثابتی وجود دارد که این اصول را بایستی همواره در نظر داشت. برای ما مسئولین در نظام مقدّس جمهوری اسلامی، این اصول ثابت را می‌توان در شخصیت این دو مرد عزیز و بزرگوار جستجو کرد و یافت. خب، ما با اینها به خصوص با مرحوم باهنر، سال‌های متمادی مأنوس بودیم، با مرحوم رجایی هم همین‌جور؛ از قبل از انقلاب تا دوران مسئولیت‌ها و در مجلس و بیرون مجلس؛ واقعاً خصوصیاتی داشتند که ما اینها را بایستی از یاد نبریم. به نظر من ایمان‌شان به این راه، به این اهداف، اهدافی که امام ترسیم کرده و جمهوری اسلامی مظهر آن اهداف است، شاخص خیلی مهمّی است؛ اخلاص‌شان؛ روحیّه خدمتگزاری‌ای که در اینها وجود داشت که واقعاً شب و روز نمی‌شناختند و برای خدمتگزاری کار می‌کردند.» (بیانات در دیدار اعضای هیئت دولت، 4 شهریور 1396)
براین اساس می‌توان این دو شهید را نماد مدیریت اخلاقی و مردم‌مدارانه در حکمرانی اسلامی دانست که با پایبندی به اصول و آرمان‌های انقلاب تلاش کردند در مدت کوتاه مسئولیت کارنامه ماندگاری از خود به جا بگذارند که با گذشت نزدیک به چهل سال از شهادت یک الگوی اصیل و مانا برای سایر مسئولان و مقامات کشور باقی بمانند.
انتهای پیام
