حاتمی: کار پژوهشی در ایران ارزشی ندارد / «نهان بر عیان»، نمایشگاهی بی‌سابقه +فیلم
نمایشگاه «نهان بر عیان» مهندسی تصویر در نگارگری ایران که به همت شهریار حاتمی نقاش و پژوهشگر در موزه هنرهای معاصر تهران مدتی می‌شود به نمایش درآمده، حاصل دغدغه‌مندی این نقاش درباره نگارگری ایران است.
به گزارش خبرنگار ایکنا؛ نمایشگاه «نهان بر عیان»، مهندسی تصویر در نگارگری ایران در موزه هنرهای معاصر تهران مدتی می‌شود به نمایش درآمده است. نمایشگاهی که بازدید از آن برای دوستداران و علاقه‌مندان هنر نگارگری و همچنین معماری ایرانی خالی از لطف نیست.
در این نمایشگاه آثار مطرح نگارگری ایرانی و اسلامی که در موزه‌های دنیا نگه‌داری می‌شود به زیر ذره‌بین رفته و مورد تجزیه‌وتحلیل شهریار حاتمی قرارگرفته است. کار ارزنده‌ای که در این نمایشگاه رخ‌داده این است که تمامی آثار و کتب نگارگری قدیمی درجه‌یک موجود در موزه‌ها موردتوجه قرارگرفته و تمامی اطلاعات و مشخصات آن به‌طور کامل ذکر شده است. از همین رو مخاطب کنجکاو با کتاب‌ها و آثار نیز آشنا می‌شود.
در این راستا ایکنا گفت‌وگویی با شهریار حاتمی نقاش و پژوهشگر که نمایشگاه «نهان بر عیان» حاصل چهار سال پژوهش و تحقیق وی است، انجام داده است.
حاتمی در رابطه با این نمایشگاه بیان کرد: لازمه هر کار تحقیقاتی این است که شرحه شرحه شود. وقتی کار هم در رابطه با تصویر است از این قاعده مستثنا نیست تا متوجه بشویم که چه اتفاقی برای آن افتاده است. این شیوه نمایش ایده خودم بود که به موزه هنرهای معاصر پیشنهاد دادم. زیرا اکثر تحلیل‌هایی که در رابطه با نگارگری ایرانی وجود دارد عموماً سطحی، پراکنده و کلی‌گو هستند. اولین بار است که موزه یک پروژه تحقیقاتی نشان می‌دهد و در جای دیگری هم سراغ ندارم که یک پروژه تحقیقاتی به نمایشگاه درآمده باشد.
وی ادامه داد: من خودم چون نقاش هستم و دغدغه نقاشی دارم این کار را راجع به نگارگری ایران انجام داده بودم. در ابتدا برای اینکه خودم بیشتر نگارگری را متوجه بشوم این کار کردم ولی به یک نتایجی رسیدم که واقعاً حیفم آمد که به بقیه آدم‌ها نشان ندهم و یا موزه هنرهای معاصر مطرح کردم و برای آنها نیز این پروژه جذاب بود و در قالب نمایشگاه درآمد. این پروژه 4 سال به طول انجامید.
حاتمی بابیان اینکه ریشه تمام هنرهای ایران هندسه بوده ادامه داد: باقی هنرها نیز مانند معماری، نقاشی، خطاطی، قالی‌بافی و... به آن پرداخته می‌شود. هدف من از ماکت درست کردن این بود که لایه‌های تصویری را نشان بدهم که لایه‌بندی تصویر در نقاشی ایران به چه صورت بوده است. همچنین تحلیلی بود بر اینکه حضور معماری در نقاشی به چه صورت بوده است.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه متأسفانه در ایران مخاطبان زیاد عادت مواجهه با یک نمایشگاه مرتب و منظم ندارند؛ ادامه داد: مردم عموماً عادت استفاده از QR کُد ندارند و اسکن نمی‌کنند که ببینند چه متنی نوشته شده است درصورتی‌که کاملاً نکات و مسائل توضیح داده شده است. متأسفانه بحث کیوریتورال نمایشگاه همیشه در نادیده گرفته می‌شود و من به‌عنوان نویسنده کیوریتور نمایشگاه و مطالب مخاطب را از یک جایی وارد نمایشگاه کرده و راهنمایی می‌کنم و توضیحات را می‌دهم و به تمام نکاتی که در آن وجود دارد و روی آن فکر شده و کم‌تر به آن دقت شده است را بیان می‌کند.
حاتمی گفت: در سالن شماره 2 همه اطلاعات کتب و نگارگری‌ها به‌صورت تفکیک شده آمده و نشان می‌دهد که روند تاریخی نگارگری ایران در سه ستون به چه صورت است.
حاتمی اظهار کرد: نمایشگاههای این شکلی در چندین لایه با مخاطب مواجه می‌شود و سطحی‌ترین لایه آن این است که مخاطب هیچ‌چیزی در رابطه با هندسه ایرانی و نگارگری ایرانی نمی‌داند و به این موضوع توجه شده و این مخاطب نیز در نظر گرفته شده است و بهترین نمونه‌های نگارگری ایران را به‌صورت قاب شده و تمیز می‌تواند مشاهده کند حتی اگر عنوان آن را نیز نخواند.
وی تصریح کرد: در همین ایران وقتی در رابطه با نگارگری ایرانی صحبت می‌شود عموماً فکر می‌کنند کاشی‌کاری‌هایی که مربوط به اصفهان و صحنه شکارگاه است نگارگری گفته می‌شود درصورتی‌که اینطور نیست. وقتی ما با چنین مخاطبی مواجه هستیم که هنوز نمی‌داند نگارگری چیست؛ در این نمایشگاه در سطحی‌ترین لایه‌اش با بهترین نمونه‌های نقاشی ایران و نگارگری را مواجه می‌شود و که دیدن آنها حداقل آن است اما باید بیان شود که در لایه‌های پیچیده‌تر نیز برای مخاطبین تخصصی‌تر هم جوابگوی نیازهای آنها است.
حاتمی افزود: این نمایشگاه در عرف متداول دیگر نمایشگاه‌ها نیست و تنها تفاوت آن در این موضوع است. چون سؤال می‌کردند که موزه هنرهای معاصر چه ارتباطی به نقاشی 800 سال پیش دارد. مخاطبی که چنین سؤالی را می‌کند نشان‌دهنده آن است که نه هنر معاصر را می‌داند که چیست و نه می‌داند در هنر 800 سال پیش چه اتفاقی رخ‌داده است. رویکرد این نمایشگاه به‌قدری معاصر است که مثال آن را در ایران نداریم. البته در جهان ازاین‌دست اتفاقات وجود دارد برای مثال نمایشگاه «داکومنتا» همه آن متن است. این‌یک نمایشگاهی است که قابل‌فروش نیست و فقط در پی تولید محتوا است.
این پژوهشگر در رابطه باهدف خود بیان کرد: مقصود من در این نمایشگاه این بود که مخاطب ایرانی با یک پژوهشی که در قالب نمایش درمی‌آید آشنا شود و با این مفاهیم بیشتر آشنا شود. معاصرترین کاری که می‌توان کرد این است که با مخاطب به این شکل گفت‌وگو کرد.
وی ادامه داد: این کار باستان‌شناسی تصویر است؛ یعنی یک تاریخ بر روی یک دیوار به‌صورت لایه‌لایه و شرحه شرحه شده است و چه‌کاری از این معاصرتر است. پس می‌بینیم مخاطبی که می‌گوید جای این کار در موزه هنرهای معاصر نیست اصلاً نمی‌داند که با چه چیزی طرف است. مطمئناً این سؤال‌ها پیش می‌آید و سردرگم می‌شود و اصلاً این سردرگمی خوب است. همین‌جا باید سردرگم بشود تا متوجه این شود نمایشگاه‌هایی که با گالری‌های معمولی هنری تفاوت دارند در کجاست و تفاوت موزه با گالری که کارهای آن قابل‌فروش است را متوجه شود.
وی در رابطه با نگارگری ایرانی بیان کرد: نگارگری ایران صدسال نیست که شناخته‌شده و به یک قرن نمی‌رسد که اولین نمایشگاه آثار نگارگری ایران را در نمایشگاههای خارجی نشان داده شده است. مخاطبان اروپایی به این آثار خیلی توجه کردند؛ گواه آن هم وجود این نگارگری‌ها در اکثر موزه‌های شاخص دنیا است اما متأسفانه مخاطبان ایرانی نمی‌داند چرا نگارگری ایرانی مهم است
وی در رابطه با مشکلات دسترسی پژوهشگران به منابع اصلی بیان کرد: موزه هنرهای معاصر ایران یک مکان شناخته‌شده‌ای است و ارتباطی به‌جای ندارد اما وقتی من به‌عنوان یک پژوهشگر می‌خواهم که یک کتاب از کتابخانه مرکزی تهران یا آستان قدس رضوی مشهد قرض بگیرم به موزه هنرهای معاصر قرض نمی‌دهند.
حاتمی تصریح کرد: کاخ گلستان که بهترین شاهنامه را دارد که یک صفحه از این شاهنامه را عکاسی نکرده است که بر روی سایت بگذارد. تمام موزه‌های جهان که از نقاشی‌های ایران کار دارند تماماً اسکن‌های عالی از کتاب کرده‌اند و در اختیار عموم هم قرار دادند. ما نسخه‌هایی که در ایران داریم را حتی در اختیار پژوهشگران نمی‌گذاریم.
این نقاش افزود: موزه رضا عباسی برای من از شاهنامه ایلخانی با موبایل عکس گرفت و داد و بیان کرد که ما فقط همین عکس را داریم و به خاطر گرفتن همان عکسی که بسیار بد کیفیت است و تفاوت کار آبستره و مینیاتور قابل‌تشخیص نیست از من تعهد گرفتند. وقتی با محقق اینگونه برخورد می‌شود دیگر جای حرف دیگری باقی نمی‌ماند. چه کس دیگری این کتاب‌ها به دردش می‌خورد؟ چه کسی باید بیاید تا در آنجا باز شود و کتاب تحویل او داده شود و نشان بدهند. به همین علت است که کار تحقیقاتی در کشور ما به همین صورت‌هایی که می‌بینیم برگزار می‌شود و مردم هم هیچ آشنایی ندارند. اینکه بر روی نقاشی ایرانی تحقیق شود ارزشی برای کسی ندارد.
مهران علی‌نیا-لیسانس؛ یکی از بازدیدکنندگان نمایشگاه بیان کرد: زبان هنر اثر خود را دارد و در هر دوره و فضایی چون با احساسات متعالی‌تر انسان‌ها از راه خود می‌تواند ارتباط برقرار کند و حتماً کارکرد معرفی و شناساندن به نسل‌های جدید و جوان را دارد اگر هدفمند، درست و به‌جا ارائه شود حتماً تأثیر خود را می‌گذارد.
سیمین بایرامی-کارشناس نقاشی؛ یکی از بازدیدکنندگان این نمایشگاه در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا بیان کرد: اگر من بودم به این صورت این آثار را ارائه نمی‌دادم زیرا به آن صورت که باید کار‌ها دیده نمیشود. به دلیل فرمت سیاه‌وسفید، قطع و این چیدمانی که در کنار هم دارد دیده نمیشود و به نظرم مخاطب عام ارتباط برقرار نمی‌کند و بهتر بود بزرگ‌تر باشد.
انتهای پیام
