نظام مالی و نظام بانکی؛ پاشنه‌آشیل اقتصاد/ اقتصاد سرمایه‌داری مردم را فقیرتر کرد

به گزارش خبرنگار ایکنا، آیین رونمایی از بسته پیشنهادی «پول، بانک و سیاست‌های پولی پیشنهادی به دولت سیزدهم از نگاه اقتصاد اسلامی»، دوم اسفندماه در محل مرکز پژوهش‌های علوم انسانی ـ اسلامی صدرا برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی ـ اسلامی صدرا به عنوان سخنران نخست گفت: مجمع عالی علوم انسانی ـ اسلامی با تولید بسته‌های پیشنهادی  برای دولت سیزدهم نشان داد امکان آزادسازی ظرفیت های منحصر به فرد علوم انسانی ـ اسلامی برای حل مسائل کشور وجود دارد. البته ما هنوز از تقدیم دو بسته پیشنهادی قبلی به دولت محترم بازخوردی دریافت نکرده‌ایم اما استقبال گرم رئیس جمهور محترم و دستورات ایشان به دستگاه‌ها در خصوص استفاده از بست‌های پیشنهادی مجمع حقیقتاً امیدبخش بود.

نشانه‌ای از کنار گذاشتن نسخه‌های اقتصادی سکولار دیده نمی‌شود

وی افزود: در حال حاضر در صورت مطالبه دولت، مجمع علوم انسانی ـ اسلامی آمادگی دارد از شبکه استادان علوم انسانی ـ اسلامی و همچنین دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های عضو مجمع برای حل مسائل مهم کشور استفاده کند. ما تصور می‌کنیم دولت سیزدهم هنوز در خصوص لزوم کنار گذاشتن نسخه‌های سکولار در امور کشور به جمع‌بندی قطعی نرسیده است. لااقل نشانه‌ای در این زمينه وجود ندارد. میدان دادن به علوم انسانی ـ اسلامی برای ورود به حوزه کاربرد، نه‌تنها زمینه حل مسائل کشور را فراهم می‌کند بلکه به تقویت علوم انسانی ـ اسلامی هم کمک مؤثری خواهد کرد.

رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا با بیان اینکه در این ۴۳ سال، علوم انسانی سکولار نه در همه مسائل، ولی در بخشی از مسائل، به بن‌بست رسیده و یا به‌جای حل مسئله، با ارائه نسخه‌های ناکارآمد، شرایط کشور را با مشکلات مضاعف روبه‌رو کرده است، گفت: از طرف دیگر در کل استفاده دولت از بدنه نخبگانی کشور برای حل مسائل مبتلابه اندک است و این امر به ضعف دستگاه کارشناسی دولت و فقدان یک شبکه سیستماتیک از اندیشکده‌های انقلابیِ زبده در کنار دولت برمی‌گردد. من معتقدم، ارتباط علمی بیشتر شخص رئیس‌جمهور با نخبگان علوم انسانی ـ اسلامی به شرط وجود دستور کار پخته و تمهیدات علمی پیشین نیز ضروری است و مجمع عالی علوم انسانی ـ اسلامی می‌تواند جلسات قوی‌ای را به‌منظور برقراری ارتباط علمی با این نخبگان و گفت و شنود با رئیس جمهور ترتیب دهد.

غلامی در پایان اظهار کرد: ما در عرصه علوم‌ انسانی ـ اسلامی به یاری دولت و سایر قوا ادامه خواهیم داد و برای سال ۱۴۰۱، تهیه و تقدیم چند بسته پیشنهادی جدید در عرصه‌های اقتصادی، اجتماعی و حقوقی را در دستور کار داریم. بسته پیشنهادی‌ای که امشب رونمایی می‌شود و ان‌شاءالله بلافاصله تقدیم رئیس جمهور خواهد شد، به حل مسائل پولی و بانکی کشور اختصاص دارد. در تولید این بسته پیشنهادی، شماری از زبده‌ترین و مجرب‌ترین استادان اقتصاد اسلامی و متخصصان حوزه بانکداری اسلامی مشارکت داشته‌اند. ما فکر می‌کنيم امروز سیستم پولی و همچنین شبکه بانکی کشور به پاشنه آشیل اقتصاد کشور بدل شده و باید کل نظام درباره شبکه بانکی به یک تصمیم بزرگ، قاطع و سرنوشت‌ساز برسد و شجاعانه آن را عملیاتی کند.

آثار مخرب اقتصاد سرمایه‌داری برای کشور

ایرج توتونچیان، کارشناس مسائل اقتصادی و معاون اسبق وزارت امور اقتصادی و دارایی به عنوان سخنران سوم در این نشست اظهار کرد: آنچه که از اول انقلاب تاکنون با آن مواجه بوده‌ایم یک نظام غیراسلامی و سرمایه‌داری است که ستون فقرات آن را بهره مرکب تشکیل داده است. مفروضاتی که در این نوع نظام مطرح می‌شود، این است که فرد اشباع‌ناپذیر است. اینها آثار مخربی بر کشور گذاشته و بیکاری و فقر و توزیع ناعادلانه درآمد و ثروت را به مملکت تحمیل کرده‌اند.

وی افزود: تأثیری که بهره در سطح عمومی قیمت‌ها دارد، رقم ناچیزی است. من بیشتر به آثار پسین آن توجه دارم. با توجه به نوشته‌های غربی‌ها نرخ بهره باعث سفته‌بازی می‌شود و سفته‌بازی هم گرداب پولی را به وجود می‌آورد. اقتصاددانان نظام سرمایه‌داری که برنده جایزه نوبل هم هستند و حتی صندوق بین‌المللی پول بر آثار زیان‌بار نرخ بهره و سفته‌بازی اذعان کرده‌اند. یکی دیگر از معضلات نظام سرمایه‌داری این است که وقتی پول به دست بانک‌ها می‌رسد، مقداری از آن صرف سفته‌بازی می‌شود و یک گردابی به‌نام گرداب پولی ایجاد می‌شود و گرداب پولی هم در طول زمان هم وسعتش و هم عمقش بیشتر می‌شود و این مسئله اجازه نمی‌دهد میزان پس‌انداز به اندازه سرمایه‌گذاری باشد.

استاد بازنشسته دانشگاه الزهرا(س) تأکید کرد: آثار پسین و پیشین نرخ بهره یا بهره مرکب فوق‌العاده تأثیر مخربی گذاشته و باز هم خواهد گذاشت. این نرخ بهره در بازار سرمایه هم تأثیرگذار است و تعیین‌کننده میزان بهینه سرمایه‌گذاری است. مقداری را که نرخ بهره اجازه می‌دهد سرمایه‌گذاری شود کمتر از میزان بالقوه است و آنچه که باقی می‌ماند در جایی به نام گرداب پولی منتقل خواهد شد. ارکان نظام اقتصاد اسلامی طوری است که عدالت، هدف غایی است و تعاون و رفاه اجتماعی در مراحل بعدی قرار دارند؛ یعنی شبیه به یک مثلثی است که با هم ارتباط مستقیم دارند. به عبارت دیگر تعاون، شرط ایجاد عدالت است؛ درحالی‌که نظام سرمایه‌داری اصلاً به فکر تعاون نیست و افراد خانواده‌ها را به صورت مجرد مورد بررسی قرار می‌دهد.

وی گفت: بهترین تعریف از عدالت را شهید مطهری ارائه کرده‌اند که گفته‌اند عدالت را باید در سلسله علل احکام اسلامی جست‌وجو کرد. بر اساس این تعریف، آن چیزی که به دست می‌آید، حفظ کرامت انسانی است اما در مقابل در نظام سرمایه‌داری، انسان برده پول است.

نظام مالی و نظام بانکی؛ پاشنه‌آشیل مباحث اقتصادی

محمدجواد توکلی، موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره) به عنوان سخنران سوم این نشست اظهار کرد: خیلی از اساتید و صاحب‌نظران اقتصادی معتقدند که پاشنه‌آشیل ما در بحث‌های اقتصادی، نظام بانکی و نظام مالی است. بعد از اجرای نظام بانکی بدون ربا و تصویب قانون عملیات بدون ربا در دهه 60، شاید آن انتظاراتی که از نظام بانکی وجود داشت، محقق نشده و اکنون تردیدهایی در رابطه با حذف ربا وجود دارد و اینکه آیا واقعاً نظام بانکی در خدمت تولید قرار گرفته یا نه؟ یا به تحقق عدالت کمک می‌کند یا نه؟ اینها تردیدهایی است که به‌ویژه از طرف اساتید مطرح شده است.

وی گفت: در دو دهه اخیر متأسفانه مکرراً بر یک سیاستی تأکید کردیم که بر اساس این سیاست دولت شر مطلق قلمداد شده و بخش خصوصی به ویژه بانک‌های خصوصی بسیار تطهیر شده‌اند و لذا به همین دلیل دست بانک‌ها در اضافه‌برداشت از منابع بیش از حد باز شده است ولی برای استفاده بانک، دولت از منابع بانکی بسیار محدودیت ایجاد کرده و عمدتاً تورم را هم به کسری بودجه دولت پیوند داده‌ایم اما به آثار خلق پول توجهی نشده و بانک‌های خصوصی عمدتاً منابع را به سمت بخش‌های مولد هدایت نکرده‌اند.

کارشناس مسائل اقتصادی افزود: اگر بانک مرکزی سریعاً مسئله خلق پول و افزایش نقدینگی را مدیریت نکند، به زودی شاهد یک بحران عظیم اقتصادی خواهیم بود و از این ناحیه متضرر می‌شویم. باید مدنظر قرار داشت که در اصلاح نظام بانکی ایجاد شفافیت باید اولویت قرار بگیرد.

وارد دوران تثبیت شدیم

فرزاد جهان‌بین، معاون فرهنگی دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان سخنران چهارم این نشست، گفت: امروز وارد یک دوران تثبیت شده‌ایم که بحمدالله به راحتی درباره علوم انسانی ـ اسلامی سخن گفته می‌شود. بعد از آن دوره شروع و تثبیت، امروز این علوم به دوره ثمردهی وارد شده است. این دوره ثمردهی نتیجه رابطه‌ای است که میان مسائل عمومی کشور و مجمع تشخیص مصلحت نظام ایجاد شده و هم به حل مسائل کشور و هم به تکامل کمک خواهد کرد.

وی اظهار کرد: من معتقدم بعد از شروع و تثبیت، این تکامل در خلأ نمی‌تواند اتفاق بیفتد؛ یعنی اگر می‌خواهد بارور و پرثمرتر شود، لازمه‌اش برقراری رابطه بین مجمع و مجموعه‌های مختلف در صحنه هست؛ لذا ما می‌توانیم بگوییم که یکی از لوازم ثمردهی و تکامل،؛ارتباط‌گیری با این مباحث است.

براساس این گزارش، در پایان این نشست از بسته پیشنهادی «پول، بانک و سیاست‌های پولی پیشنهادی به دولت سیزدهم از نگاه اقتصاد اسلامی» رونمایی شد.