اصلاح فکر؛ گام اول روزه‌داری مؤمنانه
یک پژوهشگر قرآنی مهمترین موردی که در روزه‌داری از انسان خواسته شده است را اصلاح فکر برشمرد و گفت: اگر فکر اصلاح شود، براساس آنچه در علوم تربیتی و روان‌شناسی مطرح است، موجب اصلاح رفتار خواهد شد.
روزه از آداب مذهبی است که برای معتقدین به منزله ابزاری برای تقرب به خداوند، آمادگی برای مراسم مذهبی و پالایش بدن به منظور درک امور معنوی کاربرد دارد.
زیربنای کاربردهای روزه، تمایل انسان به پدیدآوردن شرایط جسمی و روانی (اغلب از نوع زاهدانه) است که ابزاری برای ارتباط میان شخص با خدا محسوب می‌شود و جایگاه نیازهای معنوی را اعتلا می‌بخشند و خواسته‌های مادی را کوتاه می‌کنند. افزایش اراده و کف نفس و نیز ایجاد حس شفقت در برابر نیازمندان از ارزش‌های روزه به شمار می‌آیند. روزه ماه رمضان از ستون‌های دین اسلام است و بر همه مسلمانان بالغ، عاقل و سالم واجب است که در این ماه روزه بگیرند.
روزه در چندین آیه قرآن ذکر شده است. دستور روزه گرفتن در ماه رمضان و بسیاری از احکام مربوط به آن در سوره بقره آیات ۱۸۳–۱۸۵ و آیه ۱۸۷ آمده است. به علاوه، آیات دیگری هستند که روزه گرفتن را به عنوان کفاره برخی گناهان (سوره نسا آیه ۹۲، سوره مائده آیات ۸۹ و ۹۵ و سوره مجادله آیه ۴) یا جایگزین بعضی از آداب مراسم حج (سوره بقره آیه ۱۹۶) بیان می‌کنند.
یکی از مسائل مهم مربوط به روزه‌داری، تربیت اخلاق و نفس در کنار صورت مادی روزه‌داری یعنی نخوردن و نیاشامیدن است. کنترل نفس و غلبه بر آن یکی از آثار مهم روزه‌داری است که باعث آرامش انسان و دوری او از گناهان می‌شود و زمینه اصلاح تفکر و رفتار فرد را فراهم می‌کند.
محمدرضا ستوده‌نیا، پژوهشگر قرآنی، دانشیار و عضو هیئت علمی گروه قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان، در گفت‌و‌گو با ایکنا، درباره روزه‌داری مؤمنانه و شاخصه‌های مربوط به آن اظهار کرد: روزه‌داری دو صورت ظاهری و باطنی دارد. صورت ظاهری آن طبق دستورات شریعت، که در اغلب ادیان الهی نظیر یهودیت و مسیحیت آمده، این‌گونه است که انسان از سحرگاهان تا هنگام غروب آفتاب روزه‌دار باشد و چیزی تناول نکند.
وی با بیان اینکه روزه‌داری در اسلام به طریق اولی به صورت سیستم منسجم‌تری از ادیان دیگر آمده است، تصریح کرد: چنانچه به مفطرات روزه دقت کنیم، برخی از آن‌ها مانند نخوردن، نیاشامیدن و نرساندن چیزی به حلق مادی هستند، اما برخی دیگر مانند دورغ نگفتن و دروغ نبستن به خدا و پیامبر(ص) معنوی هستند.
ستوده‌نیا ادامه داد: چنانچه به خوبی به موضوع روزه و مفطرات مادی و معنوی آن توجه کنیم، متوجه می‌شویم که دین مبین از ما دو چیز می‌خواهد. اول ریاضت جسمانی و ورزش بدنی است که از طریق نخوردن و نیاشامیدن جسم پرورش داده و نیز فرد روزه‌دار با درد دل افراد مستضعف و بی‌بضاعت آشنا می‌شود. دوم روزه‌داری باعث تصفیه و صفای بدن از بسیاری از بیماری‌ها و مواد زائد خواهد شد.
این پژوهشگر قرآنی با اشاره به اینکه اثر یک ماه روزه‌داری بر بدن، مورد تأیید پزشکی امروز نیز است، گفت: طبق نظریات جدید پزشکی، چنانچه انسان بیش از 12 ساعت گرسنه بماند، بدن فرد به صورت اتوماتیک بسیاری از مواد زائد و حتی سلول‌های بیمار را از بین می‌برد و اگر این زمان تا 16 ساعت ادامه یابد، به نفع بدن است.
سوء‌ظن نداشته باشیم
وی افزود: مهمترین موردی که در روزه‌داری از انسان خواسته شده، اصلاح فکر است. اگر فکر اصلاح شود، براساس آنچه در علوم تربیتی و روان‌شناسی مطرح است، موجب اصلاح رفتار خواهد شد. یکی از اعمالی که روزه‌دار باید مراقب آن باشد این است که سوء‌ظن نداشته باشد. البته انسان باید همواره از سوء‌ظن به دیگران دوری کند، اما در هنگام روزه باید بیشتر تلاش کند تا فکر بدی راجع‌به دیگران نکند.
ستوده‌نیا تصریح کرد: این امر نوعی ورزش فکری است و اگر فردی بتواند 30 روز در مورد دیگران فکر بدی نکند، به تعالی روحی خواهد رسید. همچنین، خودداری از حرف ناروا، دل شکستن، غیبت، تهمت و ... در ماه رمضان از جمله اعمالی است که فرد روزه‌دار باید رعایت کند. البته تمامی این موارد در دیگر ایام سال نیز حرام هستند و در روزه‌داری به مراقبت بیشتری نیاز است و این امر بر رفتار فرد اثر خواهد گذاشت و تمام اعضای بدن نیز روزه‌دار خواهند بود و فرد با تمام وجود از خطا و محرمات دوری می‌کند. بسیاری از روزه‌داران در بُعد مادی موفق هستند و در مدت روزه‌داری چیزی تناول نمی‌کنند، اما فرد روزه‌دار باید در بُعد معنوی هم موفق باشد.
اصلاح رفتار
وی تصریح کرد: اگر انسان بتواند در طول ماه رمضان خودسازی داشته باشد و فکرش را اصلاح کند، رفتار او نیز به صورت اتوماتیک اصلاح خواهد شد و این همان تقوای نسبی است که روزه‌داران به دست می‌آورند و نوری است که طبق روایات مختلف به روزه‌دار عطا می‌شود. استحباب روزه‌داری در دیگر ماه‌ها و ایام مختلف سال نیز در اسلام مطرح شده و در روایات مختلف نیز بدان اشاره شده است. استحباب باعث ماندگاری حالت مادی و معنوی در روزه‌دار می‌شود و زمینه‌ساز استمرار این حالت درونی خواهد شد. تداوم روزه‌داری در ایام مختلف سال باعث خویشتن‌داری، تقوا و مراقبت افراد و نیز سبب می‌شود که انسان همواره بر افکار و رفتار و نفس خود مسلط باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان گفت: در روایات ائمه معصومین(ع) بر روزه‌داری در ماه‌های رجب و شعبان تأکید شده است که باعث آماده‌سازی فرد برای ورود به ماه رمضان خواهد شد و در این ماه درهای رحمت الهی به روی تمامی بندگان گشوده خواهد شد. روزه‌داری در اسلام به صورت یک سیستم تعریف شده و این‌گونه نیست که عبادتی جزئی و مقطعی باشد و طوری طراحی شده است که در ایام مختلف سال قابلیت اجرا دارد و انسان می‌تواند به تقوای خود بیفزاید.
انتهای پیام
