«فصل فیروزه» و لايه‌های پنهانی از قيام زينبی حضرت معصومه(س)

ائمه معصوم (ع) و خانواده ایشان نقشی بزرگ در تاریخ تشیع دارند و هم از جنبه‌های فکری و اعتقادی بر فرهنگ و تاریخ و اجتماع آن‌ها اثر گذاشتند و هم از جنبه‌های سیاسی و اجتماعی؛ اما سهم ادبیات داستانی در نشان دادن ارادت خود به آن‌ها کم و کم‌رنگ است. حضرت معصومه (س) که هم دختر و هم خواهر امام معصوم است ازجمله این شخصیت‌هاست که درباره ایشان کم می‌دانیم و جای کار بیشتری در ادبیات داستانی ما دارند. البته آثار محدود خوبی با محوریت این بانوی بزرگوار نوشته شده است. رمان «فصل فیروزه» یکی از معدود آثاری است که با محوریت زندگی حضرت فاطمه معصومه (س) نوشته شده است.  

محبوبه زارع، نویسنده رمان تاریخی «فصل فیروزه» به مناسبت ایام دهه کرامت در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایکنا به بیان چرایی نوشتن روایت داستانی با موضوع حضرت معصومه (س) پرداخت و گفت: شخصيت و حقيقت حضرت معصومه (س)، در تاريخ تشيع بسيار كم مورد توجه راويان و مورخان قرار گرفته است.

او ادامه داد: ازآنجا که نسل جوان واقعا از لابه‌لای منابع دينی نه قادر به كشف حقيقت ولايی ايشان است و نه گرايش و جاذبه لازم برای سليقه اين مخاطب در متون تاريخی وجود دارد، برآن شدم تا در قالب رمانی تلفيقی از تخيل داستانی و واقعيت حيات حضرت، تلاش كنم در مخاطب گرايش لازم برای شناخت روح ولايی ايشان در حركت نمادين سفر به‌سوی امام عصر خود به بهانه خواندن داستانی عاشقانه از قهرمان‌های موازی قصه ايجاد شود. به گمان خودم در ميان آثار خود اين تلفيق، نوآوری در ادبيات آئينی به‌شمار می‌آید.

زارع با اشاره به اینکه برهه حركت حضرت معصومه (س) از مدينه به طوس پس از دعوت‌نامه امام رضا (ع) در«فصل فیروزه» روایت شده است، اضافه کرد: در واقع این رمان حاوی لايه‌های پنهانی از قيام ولايتمدارانه و زينبی اين بانوی بزرگ در تاريخ شيعه و در راستای افشاگری سياست‌های مزورانه خلفای زمان به‌شمار می‌آيد.

نویسنده رمان «فصل فیروزه» درباره داستان این اثر گفت: «فصل فیروزه» در واقع روايت عاشقانه‌ای از دختری ايرانی و زرتشتی، اهل یزد به نام «سیندخت» است، كه كاروان تجاری پدرش در مسير حجاز گرفتار راهزن‌ها شده و همگی كشته شده‌اند. او در جستجوی «کیارش»، پسر فيروزه‌تراش اهل نیشابور و هم‌کیش خود كه پيش از سفر عاشق هم شده‌اند، با كاروان حضرت معصومه(س) در دل بيابان همراه می‌‌شود.

او ادامه داد: «سیندخت» كم‌كم از طريق خادمه بانو، به درك مقام ايشان می‌رسد تا اينكه كاروان مورد حمله حكومت قرار گرفته و هم‌سفران شهيد و زخمی می‌شوند. در ادامه دختر شاهد استقبال مردم قم از بانو و اقامت و مناجات ايشان در بيت‌النور قم و سپس شهادت ايشان است.

زارع اضافه کرد: از آن‌سو پسر فيروزه‌تراش كه در نيشابور شاهد حديث سلسله‌الذهب امام رضا  (ع) بوده و مشتاقانه در پی ايشان به طوس رفته، خبر شهادت خواهر امام را شنيده و با اشاراتی از سوی امام به هدف جستجوی دختر به او می‌رسد. البته داستان حاوی فراز و فرودهايی است كه من به همين اندازه اكتفا كردم و خواننده را از لذت باقی محروم نمی‌کنم.

نویسنده «فصل فیروزه» در پاسخ به اینکه این رمان چقدر به تاریخ پایبند است و چه اندازه پردازش ذهن نویسنده است؟ عنوان کرد: اين داستان تلفيقی از تخيل در بُعد روايت عاشقانه اما پايبند به وقايع تاريخ حيات حضرت معصومه (س) در مصادر تاريخ شيعه است.

زارع با تأکید بر اینکه منبع تاریخی درباره حضرت معصومه (س) خیلی محدود است، تصریح کرد: متأسفانه خفقان سياسی آن دوران و عدم ثبت‌های معتبر تاريخی باعث شده تا چهره حضرت معصومه (س) به‌صورت حداقلی در منابع ضبط شود.

وی درباره اینکه چقدر از زمان تولید «فصل فیروزه» صرف تحقیق درباره آن شده است، افزود: ازآنجاکه من پيش از اين كتاب، آثار آئينی درباره امام رضا(ع) و اين خاندان مقدس توليد كرده بودم، با منابع خصوصاً اطلاعات محدودی كه از حضرت معصومه (س) موجود بود، آشنايی داشتم و بيشتر زمان من صرف پردازش داستان موازی عاشقانه در «فصل فیروزه» شد.

نویسنده رمان «فصل فیروزه» با اشاره به اینکه معمولاً نوشتن رمان درباره شخصیت‌های بزرگ تاریخی و مذهبی با حساسیت ویژه‌ای همراه است، گفت: خوشبختانه به‌دليل نوآوری در سبك تلفيقی خود، چالش جدی‌ای در توليد این اثر روبه‌رو نشدم؛ البته لازم است به امدادها و نظر روحانی شخص حضرت معصومه (س) نيز اشاره كنم، كه «فصل فيروزه» بی‌مدد ايشان نوشته نمی‌شد.

زارع در پایان ضمن اشاره به استقبال خوب مردم از این رمان گفت: اين كتاب در 112 صفحه از سوی نشر كتابستان معرفت به شكلی وزين و جذاب منتشر شد و خوشبختانه تاکنون به چاپ يازدهم رسیده است.